11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 82-83-84-85-86-87 Cevapları Ata Yayıncılık

2. Ünite Ölçme ve Değerlendirme

A- Ünitenin kavramları ile ilgili aşağıdaki bulmacayı çözünüz.

(MERKANTİLİZM) 1. Ülkenin refahını sahip olduğu altın, gümüş vb. değerli madenlere bağlayan, ülkedeki değerli maden yataklarının işletilmesine önem veren ve ihracatı artırıp ithalatı azaltmaya çalışan iktisat öğretisi.
(MALİKANE) 2. Osmanlı Devleti’nde geliri doğrudan hâzineye gitmesi gereken vergilerin, önemli devlet adamlarına satış bedeli karşılığında ömür boyu kiralanması.
(REFORM) 3. XVI. yüzyılda Hristiyanlığın Katolik mezhebindeki bozulmayı önlemek için yapılan düzenlemeler.
(RÖNESANS) 4. XV. yüzyıldan başlayarak İtalya’da ve daha sonra diğer Avrupa ülkelerinde hümanizmin etkisiyle ortaya çıkan, klasik İlk Çağ kültür ve sanatına dayanarak gelişen bilim ve sanat akımı.
(ENFLASYON) 5. Mal ve hizmet fiyatlarının genel seviyesinde yaşanan sürekli artış.
(LAYİHA) 6. Osmanlılarda herhangi bir konuda bir görüş ve düşünceyi bildiren yazı.
(İLTİZAM) 7. Osmanlı Devleti’nde, tımar sisteminin dışında kalan bölgelerde kanunların saptadığı vergileri toplama ve devlet hâzinesine aktarma görevinin açık artırma yoluyla yapılması.
(ISLAHAT) 8. İçinde bulunan kötü durumdan kurtulmak için yapılan değişiklik, düzeltme.
(RASYONALİZM) 9. Akılcılık (eş anlamlısı).
(HÜMANİZM) 10. İnsancıllık (eş anlamlısı).

B- Aşağıda verilen çoktan seçmeli sorulan cevaplayınız

1. XVII. yüzyılın sonlarına doğru devşirme sistemi bozulmuş, mesleği asker olmayanlar Yeniçeri Ocağı’na alınmaya başlamış, yeniçeri sayısının artmasıyla birlikte İstanbul’da sık sık isyanlar çıkmıştır. Bu durumun Osmanlı Devleti’ne etkileri ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Mâliyesi zayıflamıştır.
B) Merkezî otoritesi bozulmuştur.
C} Yeniçerilerin devlet yönetimindeki etkinlikleri artmıştır.
D) Savaşların başarısızlıkla sonuçlanmasına ortam hazırlanmıştır.
E) Padişahlar yetkilerini halkla paylaşmak zorunda kalmıştır.
Cevap: E

2. XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti, tımar sisteminde birtakım düzenlemeler yaptı. Bu düzenlemelerden biri, iltizam usulünde yapılan değişiklikle, yüklü bir peşin ödemeyi de esas alan malikâne usulüne gidilmesi oldu. Bu uygulamaya göre mukataalar mültezimlere daha önceki gibi üç yıllık sürelerle değil, sürekli olarak ihale edilmeye başlandı.
Bu uygulamanın:
I. merkezî otoritenin zamanla bozulması.
II. “âyan” denen büyük toprak sahiplerinin ortaya çıkması
III. hazine gelirlerinin artması
gelişmelerinden hangilerine ortam hazırladığı söylenebilir?

A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız III. D) I ve II. E) I, II ve III.
Cevap: D

3. Osmanlı Devleti’nde 1718-1730 yılları arasındaki Lale Devrinde yaşanan aşağıdaki gelişmelerden hangisi kültürel alanda yapılan ıslahatlar arasında gösterilemez?

A) Tulumbacılar birliğinin kurulması
B) Matbaanın kullanılmaya başlanması
C) Barok ve rokoko tarzı mimari eserlerin yapılması
D) Kütüphanelerin kurulması
E) Doğu ve Batı klasiklerinin Türkçeye tercüme edilmesi
Cevap: A

4.
• AvrupalIlar Hacı Halife (Hacı Kalfa) olarak tanımaktadırlar.
• Eserlerinde devletin aksayan kurumlan hakkında bilgiler verdi. Çözüm önerileri sundu.
• Tarih, coğrafya ve felsefe alanında çalışmalar yaptı.
• En önemli eseri Cihannüma“dır.
XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti sınırları içerisinde faaliyetlerde bulunan ve yukarıda özellikleri verilen bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kâtip Çelebi B) Naima C) Evliya Çelebi
D) Gelenbevî İsmail Etendi E) Koçi Bey
Cevap: A

5. Fransızlara gerçek manada 1569 yılında tanınan kapitülasyonlar, 1740 yılından sonra sürekli hâle getirilmiş, bu ayrıcalıklar zamanla diğer Avrupa devletlerine de tanınmıştır.
Bu durumun;
Akdeniz limanlarının yeniden önem kazanması,
II. Yerli tüccarların Avrupa ile rekabette geri kalması,
III. Avrupa devletlerinin hukuksal alanda ayrıcalıklar elde etmesi
gelişmelerinden hangilerine ortam hazırladığı savunulabilir?

A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız III. D) II ve III E) I, II ve III.
Cevap: D

6. XVII. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti’nin ıslahat arayışlarına girmesinde aşağıda verilenlerden hangisinin etkili olduğu söylenemez?

A) Savaşlarda yenilgilerin artması
B) Halkın ıslahat taleplerinin karşılanmak istenmesi
C) Devlete eski gücünün kazandırılmak istenmesi
D) Hâzinenin sık sık açık vermesi
E) Merkezde ve Anadolu’da çeşitli isyanların yaşanması
Cevap: B

7. Osmanlı Padişahı Sultan I. Ahmet Dönemi’nde getirilen “ekber ve erşed sistemi” ile hanedanın yaşça en
büyük ve reşit olanının hükümdar olması benimsenmiştir.
Bu durumun;
I. merkezî yönetimden kaynaklanan sorunların tamamen çözülmesi,
II. Osmanlı demokratik anlayışının güçlenmesi,
III. Osmanlı veraset sistemindeki sorunların büyük ölçüde çözüme kavuşması
gelişmelerinden hangilerine yo! açtığı söylenebilir?

A) Yalnız I. B) Yalnız III. C) I ve II. D) II ve III. E) I, II ve III.
Cevap: B

8. XVII. yüzyılda Anadolu’nun muhtelif bölgelerinde, Osmanlı Devleti’ndeki aksamalara bağlı olarak askerî ve toplumsal içerikli Celâli ayaklanmaları baş göstermiştir.
Buna göre bu tür ayaklanmaların çıkmasında;
I. devletin reayaya uyguladığı mevcut vergi oranlarına zam yapması,
II. medrese eğitiminin bozulması,
III. Osmanlı veraset sisteminin değişmesi
durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylenebilir?

A) Yalnız I. B) Yalnız II.
C) I ve II.D) II ve III. E) I, II ve III.
Cevap: A

9. Avrupa’da Coğrafi Keşifleri birlikte “merkantilizm” adı verilen bir ekonomik model ortaya çıkmıştı Bu ekonomik model, “Bir ülke ne kadar çok para ve madene sahipse o kadar zengindir’ anlayışı olarak tanımlanabilir. Bu durumun büyük Avrupa devletlerine etkileri ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Sömürgecilik hareketlerinin hızlanmasına neden olmuştur.
B) Demokrasi ve insan haklarının gelişmesine ortam hazırlamıştır.
C) Avrupa’ya değerli maden akışının hızlanmasına yol açmıştır
D) Köle ticaretinin yaygınlaşmasına sebep olmuştur.
E) Orta Doğu’daki Osmanlı topraklarının sömürge bölgeleri olarak görülmesine neden olmuştur.
Cevap: B

10. Osmanlı Devleti’nde, XVII. yüzyıldan itibaren devlete ait tımar arazileri iltizama verilmeye başlanmıştır. Bu durumun aşağıda verilenlerden hangisine ortam hazırladığı söylenemez?

A) Taşrada güvenliğin bozulmasına
B) Tarımsal üretimin azalmasına
C) Göç hareketlerinin hızlanmasına
D) Tımarlı sipahilerin artmasına
E) Sekban adı verilen ücretli askerlerin orduya alınmasına
Cevap: D

11. Sultan IV. Murat Döneminde hazırlanan Koçi Bey Risalesi’nde”Yenicen taifesi karmakarışık oldu. İhtiyar ve işten güçten kalmış olandan başkasının emekliliği kanuna aykırı iken şimo genç ve kuvvetli olanlardan emekli olanlar çıktı.” denilmektedir.
Buna göre Yeniçeri Ocağı’nın bozulmasında;
I. kapıkulu askerlerine devletin maaş ödeyememesi,
II. devşirme kurallarına riayet edilmemesi
III. yeniçerilerin erken yaşta emekli edilmesi
durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) I ve II. D) II ve III. E) I. II ve III.
Cevap: D

12. Aşağıdakilerden hangisi XVII. yüzyılda Anadolu’da meydana gelen Celâli İsyanlarının nedenleri arasında gösterilemez?

A) Dirlik dağıtımında haksızlıklar yapılması ve iltizamın yaygınlaşması
B) Uzun süren savaşlardan kaçan bazı askerlerin tımarlarına dönmeyip eşkıyalığa başlamaları
C) Vergi adaletsizliği nedeniyle bazı köylüler toprağını terk ederken bazılarının ise eşkıyalığa başlaması
D) Tımar sisteminin bozulmasına bağlı olarak halkın geçim sıkıntısı çekmesi
E) Devşirme sisteminin bozulmasına bağlı olarak mesleği asker olmayanların Yeniçeri Ocağı’na alınması
Cevap: E

13. Avrupa düşünce hayatının değişmesinde etkili olan gelişmelerden biri de Rönesans’tır.
Buna göre Rönesans’la birlikte ortaya çıkan;
I. Skolastik düşüncenin zayıflaması,
II. Katolik Kilisesi’ne olan güvenin temelden sarsılması,
III. Eğitim ve öğretime önem verilmesi
gelişmelerinden hangilerinin bu duruma yol açtığı savunulabilir?

A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) I ve II. D) II ve III. E) I, II ve III.
Cevap: E

14. Avrupa’da matbaanın kullanılması sonucu aşağıda verilen gelişmelerden hangisinin ortaya çıktığı söylenemez?

A) Elle yazılan ve pahalıya mal olan kitapların ucuzlaması
B) Avrupa’da okuma ve yazma oranının yükselmesi
C) Feodalitenin zayıflaması, merkezî krallıkların güçlenmesi
D) Skolastik düşüncenin zayıflaması, deney ve gözlem metodunun ön plana çıkması
E) Hümanizm, Rönesans ve Reform’un ortaya çıkması
Cevap: C

C. Aşağıdaki soruları metinden hareketle cevaplayınız.

XVIII. yüzyıldan itibaren devletin, hâzinenin elindeki boş tımar ve has topraklarını mukataaya yani kişilere kiraya vermesi sonucu, zengin ve nüfuzlu kimseler birçok köy ve çiftliği kontrolleri altına geçirmişlerdir. Bunun iltizamdan farkı, devletin sözleşmeyi her an bozma yetkisine sahip olmamasıdır. Kira sözleşmeleri hâzinenin sıkıntısından dolayı, hayat boyu verilmeye başlanmış, bu yolla mukataalar fiilen birer mülk gibi tasarruf olunma yoluna girmiştir. Malikâne denilen bu sistemde, mirî topraklar ve üzerindeki köylü, mukataa sahibine fiilen bağımlı hâle gelmekteydi. Hâlbuki evvelce, tapu rejiminde mukataa sahibi köylüydü.(…)

Yeni sistemde, toprağın tasarruf hakkını devletle reaya arasına girmiş olan zengin ve nüfuzlu bir ağalar zümresi elde etmiş olup köylü, devlete ait vergilerden başka, bu ağalara da ayrıca bir rant ödemektedir. Geniş mukataa topraklarını ele geçirmiş olan ağalar, zamanla mahallî vergilerin toplanması, asker yazılması ve toplanması, bölge asayişinin sağlanması gibi idari görevleri de yüklenerek “âyanlık” devrini açmışlardır. Toplumun ileri gelen ve sözü geçen kişileri olan âyan ve eşraflar aynı zamanda halk ile devlet arasında aracı sayılmışlardır.

1. Tımar sisteminin bozulmasının sebepleri nelerdir?
Cevap: Tımar sisteminin bozulmasının sebepleri arasında merkezi otoritenin zayıflaması, toprakların miras yoluyla bölünmesi ve spahi sistemini aşındıracak şekilde cülus bahşişleri talep eden padişahların politikaları yer almaktadır.

2. Osmanlı Devleti’nde âyan ve eşrafların ortaya çıkmasında hangi faktörler etkili olmuştur?
Cevap: Osmanlı Devleti’nde âyan ve eşrafların ortaya çıkmasında merkezi otoritenin zayıflaması, yerel güç merkezlerinin artması ve ekonomik değişimler etkili olmuştur.

3. Âyan ve eşraflar Osmanlı Devleti’nin taşradaki varlığını nasıl etkilemişlerdir?
Cevap: Âyan ve eşraflar, Osmanlı Devleti’nin taşradaki varlığını etkileyerek yerel yönetimlerde söz sahibi olmuş ve merkezi otoritenin taşralardaki kontrolünü zayıflatmışlardır.

Ç. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

1. (D) Reform hareketleri sonucu Katolik kilisesinin toplum üzerindeki dini, politik ve ekonomik üstünlüğünü kaybetmesi “sekülerleşme” denilen bir kavramın da ortaya çıkmasına neden olmuştur.
2. (Y) Ekber ve erşed sistemi ile Osmanlı veraset sisteminde yaşanan sorunlar tamamen sona ermiştir.
3. (D) Coğrafi Keşifler sonrasında Avrupa’da ortaya çıkan merkantilizme göre, bir ülke ne kadar çok madene ve paraya sahipse o kadar zengin sayılıyordu.
4. (Y) Osmanlı Devleti’nde ilk matbaa Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi tarafından kurulmuştur.
5. (D) Orta Çağ Avrupa’sında bilimse! araştırmalara Katolik Kilisesi öğretilerine dayanan skolastik düşünce engel teşkil etmiştir.

D. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazınız.

1. XVII. yüzyıl Osmanlı seyyahlarından biri olan Evliya Çelebi. 30 yıllık seyahati esnasında gezip gördüğü yerlere ait izlenimlerini Seyahatname adlı eserinde toplamıştır.
2. Coğrafi Keşifler sonrasında Avrupa’da merkantilizm denilen ekonomik sistem ortaya çıkmıştır.
3. XV. yüzyıl sonlarında, önce İtalya’da başlayan edebiyat, resim, müzik ve bilim alanlarında görülen yenilik ve gelişmelere Rönesans; XVI. yüzyılda Almanya’da başlayan genel olarak din alanında yapılan düzenlemelere ise Reform denilmiştir.
4. Osmanlı Devleti’nde, XVI. yüzyılda deprem, sel, yangın gibi olağanüstü durumlarda toplanan avarız vergisi zamanla, savaşların uzaması ve gelir kaynaklarının azalmasına bağlı olarak düzenli toplanmaya başlanmıştır.
5. Osmanlı Devleti, ordunun finansmanına yönelik olarak malikâne sistemi ile mukataa toprakları (geliri doğrudan hâzineye gitmesi gereken vergileri) önemli devlet adamlarına satış bedeli karşılığında ömür boyu kiralama yöntemine gitti.
6. 1648 yılında Katolik Birliği ile Protestan Birliği arasında imzalanan Westphalia Barışı sonucunda modern devletler hukuku ön plana çıkmıştır.