11. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 68-69-70-71-72-73-74-75 Cevapları Meb Yayınları

1. Ünite Sonu Soruları

A- Aşağıdaki atom ve periyodik sistem ile ilgili kavram haritasında yer alan boşlukları doldurunuz.

A- Baş kuantum sayısı
B- Manyetik kuantum sayısı
C- Spin kuantum sayısı
Ç- Orbitale
D- Modern atom teorisi (modeli)
E- Elementleri
F- İyonlaşma enerjisi
G- Elektron ilgisi
Ğ- Metalik-ametalik özellik
H- Asitlik-bazlık özelliği
I- s bloku
İ- p bloku
J- d bloku
K- Ekeltron dizilimi
L- Hund kuralı
M- Pauli ilkesi

B- Aşağıda Romen rakamlarıyla sıralanan atomik yarıçapların sınıflandırılmasını ve örneklerini eşleştirerek doğru harfi ayraç içine yazınız.

C- Aşağıdaki yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Yanlış olduğunu düşündüğünüz yargının karşısına nedenini yazınız.

I Bohr atom modeline göre elektronun bulunduğu her yörünge belli bir enerji düzeyini ifade eder. (D)
II Elektronlar orbitallere 2. enerji seviyesinden başlayarak yerleşir. (Y)→ 1. enerji seviyesinden başlanarak yerleştirilir.
III Nötr hâldeki bir atom anyon hâline geldiğinde atom yarıçapı küçülür. (Y)→ Elektron başına düşen çekim kuvveti azaldığından atom yarıçapı büyür.
IV Metallerin aktifliğinin ölçüsü elektron verme isteğiyle ölçülür. (D)
V s bloku elementlerinden 1A grubundaki alkali metaller +1 ve -1 iyon yükü alabilir. (Y)→ Kimyasal tepkimelerde 1 elektron verir, değerlik elektron sayısı 1 olur. İyon yükü +1’dir.

Ç- Aşağıdaki tabloda yer alan boşlukları verilen sözcüklerden uygun olanlarla doldurunuz.

dairesel, yüksek, her enerji düzeyinde, düzlemsel, bir, 2, 3, belli sayıda, şekli, farklı

D- Aşağıdaki açık uçlu soruların cevaplarını boş bırakılan alanlara yazınız.

5. 3d, 4p, 5s orbitallerini enerji düzeylerine göre sıralayınız.
Cevap: 5s > 4p > 3d

6. Nötr durumdaki bir X atomunun ℓ = 0 değerine sahip orbitallerinde toplam 6, ℓ = 1 değerine sahip orbitallerinde toplam 11 elektron bulunmaktadır. Bu elementin atom numarası kaçtır?
Cevap: X’in atom numarası 17’dir.

7. Atom numarası 34 olan bir atomun aşağıdaki tabloda istenen bilgilerini boşluklara yazınız.

Elektron dizilimi: ₃₄X: 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s² 3d¹⁰ 4p⁴
Değerlik orbitali: 4s, 4p
Değerlik elektronu: 6
Periyodik sistemdeki yeri: 4. periyot, 6A grubu

8. Bir bilgisayar programında “0, 1, 2, 3” rakamları sırasıyla “s, p, d, f” harfleri ile kodlanmıştır. Veriler, baştaki sayı ile harfin karşılığı olan sayının toplamından oluşmaktadır. Verilen bilgilerden yararlanarak aşağıdaki kodları çözünüz. Elde ettiğiniz sayısal değerleri büyükten küçüğe doğru sıralayınız.
Cevap: 4f > 6s > 3d > 4s > 2p

9. Hidrojen atomunun (1H) temel hâl ve uyarılmış hâl orbital şemasını çiziniz.

10. Aynı periyotta bulunan X, Y, Z elementleri ardışıktır. İyonlaşma enerjileri karşılaştırıldığında en küçük değer Y, en büyük değer Z elementine aittir. Y elementi 3A grubunda ise X ve Z elementlerinin hangi grupta olduğunu belirleyiniz.
Cevap: X: 2A, Z: 4A

Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

11. X²⁺, Y^3-, Z^1-, T¹⁺ elementleri tabirleriyle izoelekt- roniktir.
Y3- iyonunun elektron sayısı 10’dur.
Buna göre
I. Y’nin çekirdek yükü 9’dur.
II. Atom çapı en küçük olan X2+ dır.
III. T’nin elektron dizilimi 1s2 2s2 2p6 3s1 dir.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
Cevap: E

12. Aşağıdaki grafikte 3. periyot elementi olan gaz hâlindeki nötr bir X atomundan koparılan elektron sayısına karşılık harcanan enerji miktarı verilmiştir.
Buna göre X elementine ait
I. Değerlik orbital türü
II. Çekirdek yükü
III. Grup numarası
bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E

13. Bohr atom modelinin sınırlılıklarıyla ilgili
I. Elektronun farklı yörüngelerde neden bulunmadığını açıklayamamıştır.
II. Hidrojen atomu ve tek elektrona sahip iyonların (2He+, 3Li2+) spektrumlarını açıklamada yetersiz kalmıştır.
III. Orbitalleri açıklamada yetersiz kalmıştır.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D

14. X, Y, Z ve T elementleri ile ilgili
I. X ve Y aynı grupta, X ve Z ise aynı periyottadır.
II. En büyük atom çapına Z sahiptir.
III. X2- nin elektron düzeni aynı periyottaki soy gaza benzemektedir.
IV. İyonlaşma enerjisi en büyük olan Y’dir. bilgileri veriliyor.
Buna göre X, Y, Z ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) X, 2A grubundadır.
B) Elektronegatiflik sıralaması Y > X > Z’dir.
C) Atom çapı sıralaması Z > X > Y’dir.
D) Metalik aktifliği en büyük olan Z elementidir.
E) Elektron ilgisi en büyük olan Y elementidir.
Cevap: A

15. Periyodik sistemde yerleri belirtilen X, Y, Z, T ve K elementleri ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?

A) Atom çapı en küçük olan X elementidir.
B) Z ve T elementinin kimyasal özellikleri farklıdır.
C) Elektronegatiflik sıralaması K > X > Y > T > Z’dir.
D) T, Z ve K, s blokunda; X, Y elementleri p blo- kundadır.
E) En yüksek metalik aktifliğe sahip olan T’dir.
Cevap: D

16. 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s² 3d10 elektron dizilimine sahip olan Zn elementi için
I. +2 yükseltgenme basamağına sahiptir.
II. Geçiş elementidir.
III. Oksijen elementi ile iyonik bağ yapar.
(8O) yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E

17. Aşağıda elektron dizilimleri verilen A, B ve C elementleri ile ilgili
I. A elementi sadece kovalent bağ yapar.
II. C elementinin birden fazla yükseltgenme basamağı vardır.
III. A ve B elementi arasında iyonik bağ oluşur.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: B

18. ₁₁Na⁺ iyonu ile Y2+ iyonunun elektron dizilimi aynıdır. Buna göre Y elementinin değerlik elektronları hangi orbitallerde bulunur?

A) s B) s ve p C) s ve d D) s ve f E) s, p ve d
Cevap: A

19. 15X5+, 12Y2+, 9Z-, 13Q3+, 8R2- iyonlarından hangisinden elektron koparmak daha zordur?

A) ₁₅X⁵⁺ B) ₁₂Y²⁺ C) ₉Z^– D) ₁₃Q³⁺ E) ₈R^2-
Cevap: A

20. Z: 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s² 3d¹⁰ 4p⁴ Temel hâlde elektron dizilimi verilen Z elementinin periyodik sistemdeki yeri aşağıdakiler den hangisidir?

A) 2. periyot, 3A grubu
B) 3. periyot, 7A grubu
C) 4. periyot, 7B grubu
D) 4. periyot, 1A grubu
E) 4. periyot, 6A grubu
Cevap: E

21. ₁₃Al³⁺, ₁₀Ne, ₈O^2-, ₁₁Na⁺, ₁₂Mg²⁺ atom ya da taneciklerinden hangisinin atom yarıçapı en büyüktür?

A) ₁₃Al³⁺ B) ₁₀Ne C) ₈O^2- D) ₁₁Na⁺ E) ₁₂Mg²⁺
Cevap: C

22. Aşağıdakilerden hangisi f bloku elementleri için doğrudur?

A) Üç sıradan oluşur.
B) Geçiş elementleri olarak adlandırılır.
C) 2. yatay sırasına aktinitler adı verilir.
D) İyonlaşma enerjileri çok yüksektir.
E) Yatay sıralarında 15 element bulunur.
Cevap: C

23. Temel enerji düzeyinde 3p orbitalinde 6 elektron bulunurken 4s ve 3d orbitallerinde elektron bulunmayan bir atom için
I. A grubu elementidir.
II. p blokunda bulunur.
III. Kovalent bağ oluşturabilir.
IV. Son katmanında 8 elektron bulunur.
V. Oda koşullarında katı hâlde bulunur.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap: D

24. N₂O₅, Mg₃N₂, N₂O, NO, N₂O₃ bileşiklerindeki azot atomlarının yükseltgenme basamakları aşağıdakilerden hangisinde sırası ile verilmiştir?

A) +5 -3 +1 +2 +3 B) -3 +5 +2 +3 +1 C) +1 -3 +5 +3 +2
D) +3 +2 +1 -3 +5 E) +2 -3 +5 +1 +3
Cevap: A

25. 3. enerji düzeyinde bulunabilecek orbital türleri hangi seçenekte doğru verilmiştir?

A) s ve p B) p ve d C) s, p, d ve f D) d ve f E) s, p ve d
Cevap: E

26. Periyodik sistemle ilgili
I. s bloku elementleri iyonik bağ yapabilir.
II. p bloku elementleri bileşiklerinde sadece kova- lent bağ oluşturur.
III. d bloku elementlerine geçiş elementleri denir.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D

27-28. soruları aşağıdaki metinden yararlanarak cevaplayınız.

Mehmet ve arkadaşları piknik yapmak ve eski günlerdeki gibi oyun oynamak için plan yaparlar. Piknik alanında yemek yedikten sonra dokuztaş oynamaya başlarlar. En altta büyük, en üstte küçük taş olacak şekilde taşları üst üste dizip topla devirmeye çalışırlar. Dokuztaştan sonra iki gruba ayrılıp halat çekme yarışı yaparlar. İki gruba ayrılmışken mendil kapmaca oynamaya karar verirler. Gruplardan seçilen kişiler mendili kapıp kendi grubuna getirmeye çalışır. Son olarak da saklanan bir eşyayı bulmaya çalışan kişiye eşyaya yaklaştıkça sıcak, eşyadan uzaklaştıkça soğuk denen sıcak-soğuk oyununu oynarlar. Güzel ve keyifli bir gün geçirip eski günleri hatırlamanın sevinciyle evlerinin yolunu tutarlar.

27. Periyodik sistemde yer alan elementlerin bazı özellikleri artıp azalmaktadır. Mehmet ve arkadaşlarının oynadıkları oyunların özelliklerini dikkate aldığınızda periyodik sistemdeki elementlerin değişen özellikleriyle oyunlar arasında nasıl bir ilişki kurulabilir? Aşağıdaki tabloya oyunları ve periyodik sistemle ilişkisini yazınız.

28. Bazı elementlerin periyodik özelliklerindeki değişimin nedenini açıklayınız.
Cevap: O elementin sahip olduğu katman sayısı, katmandaki elektron sayısı, çekirdeğin çekim gücünün artıp azalması, atom yarıçapı, metalikametalik özellikleri, elektronegatifliği gibi özellikler değişimin nedenidir.

29-31. soruları aşağıdaki metinden yararlanarak cevaplayınız.

Ayşe, İstanbul’da yaşayan kuzeni Aynur ile mektuplaşmaktadır. Kuzeninin iki hafta önce yazdığı mektuba karşılık o da bir mektup yazar ve onu bir zarfa koyar. Zarfın üzerine alıcı ve gönderici adreslerini (şehir, cadde, apartman, daire) yazar.

29. Ayşe’nin mektup göndermek için adres yazması ile elektronun bir orbitalde yerinin belirlenmesi arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
Cevap: Ayşe’nin adres yazması, elektronun orbital içindeki yerini belirleyen kuantum sayılarına benzetilebilir; detaylı bilgi ile doğru konumun belirlenmesini sağlar.

30. Mektupta sadece şehir ismi yazsaydı mektup adrese ulaşır mıydı? Elektronun baş kuantum sayısının bilinmesi ile mektubun yerine ulaşması arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
Cevap: Sadece şehir ismiyle mektubun doğru adrese ulaşması zordur, tıpkı sadece baş kuantum sayısıyla elektronun tam konumunun belirlenememesi gibi.

31. Mektup adrese ulaştığında Aynur’un hangi odada olduğu bilinebilir mi? Bu durum ile elektronun orbi- talde bulunma olasılığı arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
Cevap: Mektup adrese ulaşsa bile Aynur’un hangi odada olduğunu bilmek zordur, tıpkı bir elektronun belirli bir orbital içindeki tam konumunun belirsiz olması gibi.

32-33. soruları aşağıdaki metinden yararlanarak cevaplayınız.

Doğu Ekspresi, dünyanın en güzel rotasına sahip on treninden biri kabul edilir. Her gün Ankara-Kars-An- kara arasında sefer yapar. Doğu Ekspresi; pulman, örtülü kuşetli ve yemekli vagonları olan turistik amaçlı bir trendir. Kompartımanlardaki koltukların yarısı trenin önüne, diğer yarısı arkasına bakmaktadır.
Doğu Ekspresi’nde 2, 6, 10 ve 14 kişilik kompartımanlar vardır. Kompartımanlar vagonlara
1. vagonda 2 kişilik 1
2. vagonda 2 ve 6 kişilik 2
3. vagonda 2, 6 ve 10 kişilik 3
4. vagonda 2, 6, 10 ve 14 kişilik 4 tane olacak şekilde yerleştirilmiştir.
Yolcular 3. vagonun 6 kişilik kompartımanı dolana kadar her vagon için önce 2 kişilik, sonra da 6 kişilik kompartımana sırayla yerleştirilir. Biletler önce trenin ön kısmına bakan koltuklara sonra da trenin arkasına bakan koltuklara kesilir. Bir vagondaki kompartımanlar dolunca diğer vagondaki kompartımanlara bilet kesilmeye başlanır.

32. Doğu Ekspresi bir atom olarak düşünülürse vagon, kompartıman ve yolcular atomdaki temel taneciklerden hangilerine karşılık gelir?
Cevap: Vagonlar temel enerji düzeyine, kompartımanlar orbitallere, yolcular elektronlara benzer.

33. 16 kişilik bir öğrenci grubu vagon ve kompartımanlara bilet satış sistemine göre yerleştirilmek istenirse son öğrenci kaç numaralı kompartımana yerleşir?
Cevap: 3. vagonun 6 kişilik kompartımanına 4. kişi olarak yerleşir.

34-37. soruları aşağıdaki görsel ve metinden yararlanarak cevaplayınız.

Ali, Elementlerin Evi isimli bir oyun oynamaktadır. Oyuncu, bir kutu seçer. Kutunun içinde bir element sembolü ve belli sayıda ok vardır. Oyunun amacı, kutudan çıkan okları yoldaki evlere sırayla bırakarak ipucunu çözmek ve yolun sonundaki evde yer alan A odalardan birine elementi bırakmaktır. Yol üzerindeki evlerin her birinin kapısında bir
sayı ve bir harf yazmaktadır. Oyunun kuralları aşağıda verilmiştir:
. Kapıda yazan harfe göre o eve ok (en fazla; s için 2, p için 6, d için 10, f için 14) bırakılır.
. Evin içine girildiğinde okların yarısı bir yöne, diğer yarısı ters yöne doğru tek tek yerleştirilir.
. En son girilen eve eldeki bütün oklar bırakılır.
. En yüksek kapı numarasına (1, 2, 3, …) sahip evlerdeki oklar toplanır. Okların toplamı element sembolünün odasını gösterir. Örneğin evlere toplamda 9 ok bırakıldığında en yüksek kapı numaraları 2s ve 2p için evlerdeki okların toplamı 7 olur. Elementin A blok, 2. kat, 7 numaralı odasına yerleştirileceği belirlenir.
. s, p harfleri evin A; d, f harfleri evin B blokunu ifade eder.
Cevap: Bu etkinliğin cevabı diğer sayfadadır. (Bkz. sayfa 75)

34. Ali’nin seçtiği ilk kutudan element sembolü ve 17 ok çıkmıştır. Element, evdeki hangi odaya yerleştirilmelidir? Açıklayınız.
Cevap: Elementin yeri A bloktaki 3. kat (5 ok + 2 ok = 7) 7 numaralı odadır.

35. Ali’nin seçtiği ikinci kutudan element sembolü ve 12 ok çıkmıştır. Element, evdeki hangi odaya yerleştirilmelidir? Açıklayınız.
Cevap: Elementin yeri A bloktaki 3. kat (2 ok ) 2 numaralı odadır.

36. Oyunun içeriği ile elementlerin periyodik sistemdeki yerlerinin bulunması arasında nasıl bir ilişki kurulabilir? Açıklayınız.
Cevap: Oyun, elementlerin periyodik sistemdeki yerlerini elektron dağılımıyla ilişkilendirir. Elektronların s, p, d, f orbitallerine dağılımını simgeler.

37. Bu oyunun kuralları ile Pauli İlkesi, Hund Kuralı ve Aufbau Prensibi arasındaki benzerlikleri belirleyiniz.
Cevap: Okların yarısının düz, yarısının ters ve tek tek yerleştirilmesi Hund Kuralı’na; okların yarısının düz, yarısının ters yerleşmesi Pauli İlkesi’ne; yoldaki evlerin üzerinde yazan rakamların yükselerek (1, 2, 3 … ) yol sonuna doğru ilerlemesi Aufbau Prensibi’nde elektronların düşük enerjili orbitalden başlanarak yüksek enerjili orbitale doğru yerleşmesine benzemektedir.

38-39. soruları aşağıdaki metin ve tablolardan yararlanarak cevaplayınız.

Kerem, element ve bileşiklerin yükseltgenme basamaklarını veya iyon yükünü öğrenebilmek için bir etkinlik hazırlar. Bu etkinlik için iki adet zarftan birine element isimleri ile atom numaralarını, ikinci zarfa bileşikleri yazar ve bazı atomların altını çizer. Arkadaşlarına birinci ve ikinci zarftan kartlar çektirir.

38. Öğrenciler birinci zarftan çekilen elementlerin yükseltgenme basamağını bulmak için aşağıdaki tabloyu nasıl doldurmuştur?
Cevap: Öğrenciler, elementin periyodik tablodaki yerini kullanarak yükseltgenme basamağını belirlemiştir.

Öğrenciler, elementlerin yükseltgenme basamağını ve iyon yükünü belirlemek için elektron dizilimini kullanmış olmalılar. Elektron dizilimine göre, elementlerin değerlik elektronları ve hangi orbitalden elektron verdiği anlaşılabilir. İşte öğrencilerin elementler için bu bilgilere dayanarak doldurduğu tablo:

Yukarıdaki tabloda her öğrenci, ilgili elementin elektron dizilimini kullanarak hangi orbitalden elektron verdiğini ve buna bağlı olarak yükseltgenme basamağını belirlemiştir. İyon yükü, elektron verme veya alma durumuna göre hesaplanmıştır.

39. Öğrenciler ikinci zarftan çekilen kimyasal türlerdeki altı çizili atomun yükseltgenme basamağını bulmak için aşağıdaki tabloyu nasıl doldurmuştur?
Cevap: Öğrenciler, bileşiklerdeki altı çizili atomun bağ ortaklıklarını inceleyerek yükseltgenme basamağını bulmuştur.

Öğrenciler, ikinci zarftan çekilen bileşiklerdeki altı çizili atomun yükseltgenme basamağını ve iyon yükünü hesaplamak için kimyasal bileşiklerin formüllerini ve elementlerin bilinen yükseltgenme basamaklarını kullanmış olmalılar. İşte öğrencilerin bu bilgilere dayalı olarak doldurduğu tablo:

Yukarıdaki tabloda, öğrenciler ilgili bileşiklerdeki altı çizili atomun yükseltgenme basamağını ve buna bağlı olarak iyon yükünü hesaplamışlardır. İyon yükü, elektron verme veya alma durumuna göre hesaplanmıştır.