11. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 156-161 Cevapları Meb Yayınları

3. Ünite Sonu Soruları

Aşağıda sıvı çözeltiler ve çözünürlükle ilgili kavram haritası verilmiştir. Kavram haritasındaki boşlukları uygun sözcüklerle doldurunuz.

A- Çözünen tanecikleri arasındaki etkileşim zayıftır.
B- Çözücü ve çözünen molekülleri etkileşir.
C- Doymamış çözelti
Ç- Aşırı doymuş çözelti
D- Derişik çözelti
E- Dipol-dipol
F- İyon-dipol
G- İyon-indüklenmiş dipol
Ğ- İndüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol
H- Hidrojen bağları
I- Buhar basıncı alçalması
İ- Donma noktası alçalması (kriyoskopi)
J- Ozmoz
K- Ters osmoz
L- Çözünürlük
M- Sıcaklık
N- Basınç
O- Çökelme

Aşağıdaki açıklamaları ifadelerle eşleştirerek ayraç içine uygun harfi yazınız.

Aşağıdaki yargıların karşısına yargı doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Yanlış olduğunu düşündüğünüz yargının karşısına nedenini yazınız.

I. Belirli bir sıcaklıkta, belirli bir miktar çözücünün çözebileceğinden daha fazla çözünen maddeyi içeren çözelti doymamış çözeltidir. (Y)→ Aşırı doygun çözeltidir.
II. Belirli bir sıcaklıkta, belirli bir miktar çözücünün çözebileceği maksimum maddeyi çözmüş olan çözelti aşırı doygun çözeltidir. (Y)→ Doygun çözeltidir.
III. Başka bir çözeltiye göre, çözünen madde miktarı çok olan çözelti derişik çözeltidir. (D)
IV. Belirli bir sıcaklıkta, belirli bir miktar çözücünün çözebileceğinden daha az çözünen madde içeren çözelti doygun çözeltidir. (Y)→ Doymamış çözeltidir.
V. Başka bir çözeltiye göre çözünen madde miktarı az olan çözelti seyreltik çözeltidir. (D)

Aşağıdaki metinde boş bırakılan yerleri verilen uygun sözcüklerle doldurunuz.

Çözeltileri oluşturan bileşenlerin birleşme oranları, çözeltinin özelliklerini belirlemede önemli bir rol oynar. Bu nedenle çözeltideki çözünen miktarı önemlidir. Çözelti içindeki çözünen miktarını belirlemede farklı derişim birimleri kullanılır. 1 litre çözelti içinde çözünmüş maddenin mol sayısına (a) molarite denir. 1 kg (1000 g) çözücüde çözünmüş maddenin mol sayısına da (b) molalite denir. Ayrıca derişim birimi olarak (c) kütlece yüzde ve (ç) hacimce yüzde derişim birimleri de kullanılabilir. Çözeltilerde eser miktarda çözünen bulunduğunu belirten ve milyonda bir kısım anlamına gelen (d) ppm kullanılır. Çözeltilerin buhar basıncı, donma noktası düşmesi, kaynama noktası yükselmesi, osmoz gibi derişime bağlı olan özelliklerine (e) koligatif özellikler denir.

Aşağıdaki açık uçlu soruların cevaplarını boş bırakılan alanlara yazınız.

5. Propranolol, beta bloker adı verilen ilaç sınıfındandır. Kan akışını düzenlemek ve kan basıncını düşürmek için kan damarlarını gevşeten, kalp atış hızını yavaşlatan bir ilaçtır. Metin Bey’in kanında propranolol (C₁₆H₂₁NO₂) miktarının 1 litrede 2,59.10^-8 g olduğu tespit edilmiştir. Metin Bey’in kanındaki propranolol derişimini molarite cinsinden hesaplayınız. (C₁₆H₂₁NO₂ = 259 g/mol)
Cevap: M = 1 . 10^-10 M

Verilenler:

• Propranolol kütlesi: 2,59 x 10^-8 g/L
• Propranolol molar kütlesi: 259 g/mol

Hedef: Propranolol derişimini molarite cinsinden hesaplamak.

Çözüm:

1. Mol sayısını hesaplayın.

• Mol sayısı = Kütle / Molar kütle
• Mol sayısı = 2,59 x 10^-8 g / 259 g/mol
• Mol sayısı = 1.00 x 10^-10 mol/L

2. Molariteyi hesaplayın.

• Molarite = Mol sayısı / Çözeltinin hacmi
• Molarite = 1.00 x 10^-10 mol/L / 1 L
• Molarite = 1.00 x 10^-10 mol/L

Sonuç: Metin Bey'in kanındaki propranolol derişimi 1.00 x 10^-10 mol/L'dir.

6. %0,5’lik gümüş nitrat (AgNO3) çözeltisi vücuttaki yaralar için antiseptik olarak kullanılabilir. Bu antiseptik özellikli gümüş nitrat çözeltisinden 300 g hazırlamak için kaç g gümüş nitrat kullanılmalıdır?
Cevap: X = 1,5 g AgNO₃

Hedef: 300 g %0,5'lik gümüş nitrat (AgNO3) çözeltisi hazırlamak için gereken gümüş nitrat (AgNO3) kütlesini hesaplamak.

Verilenler:

• Çözelti kütlesi: 300 g
• Gümüş nitrat konsantrasyonu: %0,5 (w/w)

Çözüm:

Gümüş nitratın kütlesini bulun.

• Gümüş nitrat kütlesi = Çözelti kütlesi * Gümüş nitrat konsantrasyonu
• Gümüş nitrat kütlesi = 300 g * 0,005
• Gümüş nitrat kütlesi = 1,5 g

Sonuç: 300 g %0,5'lik gümüş nitrat çözeltisi hazırlamak için 1,5 g gümüş nitrat kullanılmalıdır.

7. Kâfur yağı farklı çözücülerde çözdürülerek kullanılabilir. 400 mL etanol (C₂H₅OH) içinde 15,2 g kâfurun (C₁₀H₁₆O) çözdürülerek hazırlanan çözeltideki kâfur ve etanolün mol kesirlerini hesaplayınız. (C10H16O: 152 g/mol, C2H5OH: 46 g/mol) (Etanolün yoğunluğu 0,78 g/mL)
Cevap: X_kafur = 1 / 68, X_etanol = 67 / 68

8. İdrardaki üre [(NH₂)₂CO], protein sindirimi sonucu oluşan atık bir maddedir. Sağlıklı bir insanın idrar çözeltisi kütlece %15 üre içerir ve idrarın yoğunluğu da 1,02 g/mL’dir. Çözeltideki ürenin molaritesini hesaplayınız. [(NH₂)₂CO: 60 g/mol]
Cevap: M = 2,55 M

Hedef: Sağlıklı bir insanın idrarında %15 kütlece üre içeren ve 1,02 g/mL yoğunluğa sahip bir çözeltideki ürenin molaritesini hesaplamak.

Verilenler:

• Üre konsantrasyonu: %15 (kütlece)
• İdrar yoğunluğu: 1,02 g/mL
• Üre molar kütlesi: 60 g/mol

Çözüm:

1 mL idrarda bulunan üre kütlesini hesaplayın.

• Üre kütlesi = Çözelti kütlesi * Üre konsantrasyonu
• Üre kütlesi = 1 mL * 1,02 g/mL * 0,15
• Üre kütlesi = 0,153 g

1 mL idrarda bulunan üre mol sayısını hesaplayın.

• Üre mol sayısı = Üre kütlesi / Üre molar kütlesi
• Üre mol sayısı = 0,153 g / 60 g/mol
• Üre mol sayısı = 0,00255 mol

Çözelti hacmini litreye dönüştürün.

• Hacim (L) = Hacim (mL) / 1000
• Hacim (L) = 1 mL / 1000
• Hacim (L) = 0,001 L

Molariteyi hesaplayın.

• Molarite = Mol sayısı / Hacim
• Molarite = 0,00255 mol / 0,001 L
• Molarite = 2,55 mol/L

Sonuç: Sağlıklı bir insanın idrarında ürenin molaritesi 2,55 mol/L'dir.

9. Bir araba aküsünden alınan sülfürik asit çözeltisinin yoğunluğu 1,2 g/mL ve çözeltinin molaritesi de 3 M’dır. Buna göre çözeltinin hacimce yüzde derişimini bulunuz. (H2SO4: 98 g/mol)
Cevap: Y = %24,5

Hedef: 1,2 g/mL yoğunluğa ve 3 M molariteye sahip bir sülfürik asit (H2SO4) çözeltisinin hacimce yüzde derişimini (Hacimce % H2SO4) hesaplamak.

Verilenler:

• Yoğunluk: 1,2 g/mL
• Molarite: 3 M
• Sülfürik asit molar kütlesi: 98 g/mol

Çözüm:

Çözeltideki sülfürik asit kütlesini bulun.

• Çözelti kütlesi = Hacim * Yoğunluk
• Çözelti kütlesi = 1 mL * 1,2 g/mL
• Çözelti kütlesi = 1,2 g
• Çözünen (H2SO4) kütlesi = Mol sayısı * Molar kütle
• Çözünen (H2SO4) kütlesi = 3 mol * 98 g/mol
• Çözünen (H2SO4) kütlesi = 294 g

Hacimce yüzde derişimi hesaplayın.

• Hacimce % H2SO4 = (Çözünen (H2SO4) kütlesi / Çözelti kütlesi) * 100%
• Hacimce % H2SO4 = (294 g / 1,2 g) * 100%
• Hacimce % H2SO4 = 24,5%

Sonuç: Sülfürik asit çözeltisinin hacimce yüzde derişimi 24,5 %'dir.

10. Denizciler yaptıkları uzun yolculuklarda su ihtiyaçlarının önemli bir kısmını denizden karşılamaktadır. Denizciler denizden kullanım suyu elde etmek için koligatif özelliklerden hangi yöntemi kullanmaktadır?
Cevap: Ters osmoz

11. A tuzunun çözünürlük-sıcaklık grafiği aşağıda verilmiştir. 30 ^oC’deki 150 g’lık doygun X çözeltisinin sıcaklığı 90 ^oC’ye kadar çıkarıldığında kaç g tuz çöker?
Cevap: 12,5 g çöker.

12. Sodyum nitratın (NaNO3) 20 ^oC’deki çözünürlüğü 90 g/100 g su, 70 ^oC’deki çözünürlüğü ise 140 g/100 g sudur. 70 ^oC’de 720 g doygun çözeltinin sıcaklığı 20 ^oC’ye düşürüldüğünde kaç g sodyum nitrat çöker?
Cevap: 150 g çöker.

Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

13. Aşağıda madde çiftleri verilmiştir:
I. C₂H₅OH – H₂O,
II. HBr – NH₃,
III. I₂ – CH₄
Madde çiftleri arasındaki etkileşim türleri aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) Hidrojen bağı London Dipol-dipol
B) İyon-dipol Dipol-dipol London
C) Hidrojen bağı Dipol-dipol London
D) London Hidrojen bağı Dipol-dipol
E) Dipol-dipol London İyon-dipol
Cevap: C

14. 20 ^oC’de 17 g NaNO₃ tuzunun 90 g su içinde çözünmesiyle hazırlanan çözeltideki buhar basıncını hesaplayınız. (20 ^oC’de Posu: 16 mmHg, H₂O: 18 g/mol, NaNO₃: 85 g/mol )(Virgülden sonra iki hane alınız.)

A) 12,42 B) 15,36 C) 20,82 D) 26,23 E) 32,66
Cevap: B

Suyun mol sayısı: Su miktarı: 90 g
Suyun mol kütlesi: 18 g/mol (verilen)
Su mol sayısı = Su miktarı / Suyun mol kütlesi = 90 g / 18 g/mol = 5 mol

NaNO3 tuzunun mol sayısı: Tuz miktarı: 17 g Tuzun mol kütlesi: 85 g/mol (verilen) Tuz mol sayısı = Tuz miktarı / Tuzun mol kütlesi = 17 g / 85 g/mol = 0,2 mol

Çözeltideki su ve tuzun toplam mol sayısı: Toplam mol sayısı = Su mol sayısı + Tuz mol sayısı = 5 mol + 0,2 mol = 5,2 mol

Buhar basıncını hesaplamak için Raoult'un kanununu kullanabiliriz:

Ptot = Xsolvent * Psolvent

Burada, Ptot: Toplam buhar basıncı Xsolvent: Solventin mol kesri Psolvent: Saf solventin buhar basıncı

Verilenler: Psolvent (H2O) = 16 mmHg Xsolvent = mol(solvent) / mol(toplam)

Xsolvent = 5 mol / 5,2 mol = 0,9615

Şimdi, buhar basıncını hesaplayabiliriz:

Ptot = Xsolvent * Psolvent = 0,9615 * 16 mmHg ≈ 15,38 mmHg

Doğru seçenek: B) 15,36

15. Moleküler olarak çözünen X maddesinin suda çözünmesiyle hazırlanan 0,4 molal çözeltinin donma ve kaynama noktaları aşağıdakilerden hangileridir? (Su için Kd: 1,86 ^oC m-1, Kk: 0,52 ^oC m-1)

A) -0,192 100,65 B) -0,234 100,132 C) -0,346 100,104
D) -0,548 100,064 E) -0,744 100,208
Cevap: E

Hedef: 0,4 molal X maddesinin suda çözünmesiyle hazırlanan çözelti için donma ve kaynama noktalarını hesaplamak.

Verilenler:

• Çözelti molalitesi: 0,4 molal
• Su için donma noktası düşürme sabiti (Kd): 1,86 °C m⁻¹
• Su için kaynama noktası yükseltme sabiti (Kk): 0,52 °C m⁻¹

Çözüm:

Donma Noktası:

• Donma noktası değişimi (ΔTf) = Kd * molalite
• ΔTf = 1,86 °C m⁻¹ * 0,4 molal
• ΔTf = 0,744 °C
• Donma noktası (Tf) = Suyun donma noktası - ΔTf
• Tf = 0 °C - 0,744 °C
• Tf = -0,744 °C

Kaynama Noktası:

• Kaynama noktası yükselmesi (ΔTb) = Kk * molalite
• ΔTb = 0,52 °C m⁻¹ * 0,4 molal
• ΔTb = 0,208 °C
• Kaynama noktası (Tb) = Suyun kaynama noktası + ΔTb
• Tb = 100 °C + 0,208 °C
• Tb = 100,208 °C

Sonuç: 0,4 molal X maddesinin suda çözünmesiyle hazırlanan çözelti için:

• Donma noktası: -0,744 °C
• Kaynama noktası: 100,208 °C

Doğru cevap: E) -0,744 100,208

16. Aşağıdaki maddeler karıştırıldığında kabın dibin de katı olmayan bir çözelti oluştuğu görülüyor.
I. 0,2 M 1 L Na₂SO₄ sulu çözeltisi
II. 0,5 M 1 L Na₂SO₄ sulu çözeltisi
III. 0,3 mol Na₂SO₄ tuzu
Yeni çözeltinin son derişimi kaç molardır?

A) 0,2 M B) 0,3 M C) 0,5 M D) 1 M E) 1,5 M
Cevap: C

Hedef: I, II ve III numaralı maddeler karıştırılarak elde edilen yeni çözeltinin molalitesini hesaplamak.

Verilenler:

• I. 0,2 M 1 L Na2SO4 sulu çözeltisi
• II. 0,5 M 1 L Na2SO4 sulu çözeltisi
• III. 0,3 mol Na2SO4 tuzu

Çözüm:

Toplam Na2SO4 mol sayısını hesaplayın.

• Mol sayısı = Molalite * Hacim
• Mol sayısı (I) = 0,2 M * 1 L = 0,2 mol
• Mol sayısı (II) = 0,5 M * 1 L = 0,5 mol
• Mol sayısı (III) = 0,3 mol
• Toplam mol sayısı = 0,2 mol + 0,5 mol + 0,3 mol = 1 mol

Toplam çözelti hacmini hesaplayın.

• Toplam hacim = Hacim (I) + Hacim (II)
• Toplam hacim = 1 L + 1 L = 2 L

Yeni çözeltinin molalitesini hesaplayın.

• Molalite = Toplam mol sayısı / Toplam hacim
• Molalite = 1 mol / 2 L = 0,5 M

Sonuç: Yeni çözeltinin molalitesi 0,5 M'dir.

Doğru cevap: C) 0,5 M

17. Belirli miktardaki suların içinde belirli miktarda tuzlar aşağıdaki gibi çözünüyor.
I. 200 g su + 20 g tuz
II. 100 g su + 30 g tuz
III. 200 g su + 10 g tuz
IV. 100 g su + 20 g tuz
Oluşan çözeltilerin derişimlerinin doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir?

A) I > II > III > IV
B) II > I > III > IV
C) II > IV > I > III
D) III > I > II > IV
E) IV > II > I > III
Cevap: C

Hedef: Verilen dört tuzlu su çözeltisinin derişimlerinin doğru sıralamasını belirlemek.

Verilenler:

• I. 200 g su + 20 g tuz
• II. 100 g su + 30 g tuz
• III. 200 g su + 10 g tuz
• IV. 100 g su + 20 g tuz

Çözüm:

Çözeltilerin derişimlerini hesaplamak için:

• Kütlesel yüzdesini (% w/w) kullanın:

Kütlesel % = (Çözünenin kütlesi / Çözelti kütlesi) * 100

Hesaplamalar:

I. Çözelti: Kütlesel % = (20 g / 220 g) * 100 = 9,09%
II. Çözelti: Kütlesel % = (30 g / 130 g) * 100 = 23,08%
III. Çözelti: Kütlesel % = (10 g / 210 g) * 100 = 4,76%
IV. Çözelti: Kütlesel % = (20 g / 120 g) * 100 = 16,67%

Doğru sıralama: II > IV > I > III

Sonuç: Tuzlu su çözeltilerinin derişimlerinin doğru sıralaması C) II > IV > I > III'tür.

18. Yarı geçirgen zarla ayrılmış U şeklindeki kabın içinde iki farklı derişimde çözelti bulunmaktadır. Sabit koşullarda bekletilen bu kapta 2 saat sonra 1 bölmedeki çözeltinin yükseldiği görülmektedir.
Buna göre aşağıdaki yargılardan hangileri doğrudur?
I. 2. çözelti seyreltiktir.
II. 1. çözeltiden 2. çözeltiye su geçişi olmuştur.
III. Çözeltiler arasında gerçekleşen olaya osmoz adı verilir.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D

Doğru cevap seçenekleri I ve III olacaktır.

I. 2. çözelti, yükseldiği için seyrelmiş olmalıdır. Çünkü yarı geçirgen zar, suyun daha yüksek konsantrasyondan daha düşük konsantrasyona doğru geçmesine izin verir, bu da çözeltinin seyrelmesine neden olur.

II. 1. çözeltiden 2. çözeltiye su geçişi olduğu doğrudur. Yarı geçirgen zar, suyun düşük derişimden yüksek derişime doğru geçmesine izin verir. Bu nedenle, 1. çözelti (daha yüksek derişim) içindeki su, yarı geçirgen zar aracılığıyla 2. çözeltiye (daha düşük derişim) doğru hareket eder.

III. Gerçekten de yarı geçirgen zardan suyun konsantrasyon farkı nedeniyle geçişi, osmoz olarak adlandırılır.

Sonuç olarak, doğru cevap D) I ve III olacaktır.

19-20. soruları aşağıdaki metinden yararlanarak cevaplayınız.

1939 yılında keşfedilen DDT (dikloro difenol trikloroethan), dünyada en yaygın kullanılan böcek ilacıdır. Bu ilaç oldukça zehirli ve kolayca yok olmayan bir ilaçtır. Yıllar önce tarım ilacı olarak kullanılan DDT, yağmur suları ve bilinçsiz kullanım nedeniyle göl ve nehirlere karışmış, büyük ölçüde çözünmeyerek göl ve nehirlerin tabanında toplanmıştır. DDT, hayvanların vücut dokusundaki yağlarda kolaylıkla çözünür ve gıda zincirinde birikir. Yağ dokusundaki miktarı belli bir seviyeyi aştığında ise ölümlere neden olabilir. Canlılar (insan, hayvan, bitki vb.) için zararlı olduğu belirlenen DTT, kullanımdan kaldırılmıştır.

19. Suda çözünmeyen DDT’nin yağda çözünmesinin nedeni ne olabilir?
Cevap: Su polar yapıda olduğu için apolar olan DDT’yi çözemez fakat apolar olan yağ çözer.

20. DDT’nin zararları neler olabilir?
Cevap: DDT, vücuttaki yağda belirli bir seviyenin üzerinde birikirse ölümlere neden olabilir.

21-22. soruları aşağıdaki metinden yararlanarak cevaplayınız.

Atrazin (C8H14ClN5), çiftçilerin yabani otları yok etmek için kullandıkları bir üründür. Ot ilacı olarak farklı alanlarda (golf ve futbol sahaları, konut bahçeleri vb.) da kullanılır. Yer altı sularında en sık saptanan kimyasal olduğu için halk sağlığı açısından endişe kaynağıdır. Atrazin kalıntıları, jeolojik araştırmalarda 1 L su içinde 0,050 mg gibi küçük miktarlarda olsa bile saptanabilir.

21. Saptaması yapılan en az miktardaki atrazinin derişimini ppm cinsinden bulunuz. (dsu = 1 kg/L) HCl: 215,5 g/mol)
Cevap: 0,05 ppm

22. Saptaması yapılan en az miktardaki atrazinin derişimini molarite cinsinden bulunuz. (dsu = 1 kg/L) HCl: 215,5 g/mol)
Cevap: M = 2,3 . 10^-7 M

23-28. soruları aşağıdaki grafikten yararlanarak cevaplayınız.

23. Grafikte verilen tuzlardan endotermik olanları yazınız.
Cevap: Potasyum nitrat (KNO₃), sodyum nitrat (NaNO₃), potasyum klorür (KCl), potasyum sülfat (K2SO4), sodyum klorür (NaCl)

24. Grafikte verilen tuzlardan ekzotermik olanları yazınız.
Cevap: Seryum(III) sülfat (Ce₂(SO₄)₃), kadminyum sülfat (CdSO₄)

25. Çözünürlüğü sıcaklık artışından en az etkilenen tuz hangisidir?
Cevap: Sodyum klorür (NaCl)

26. Sodyum klorür ile potasyum klorürün 35 ^oC’deki çözünürlüklerini karşılaştırınız. Ulaştığınız sonucu açıklayınız.
Cevap: 35 ^oC’de çözünürlükleri aynıdır.

27. Sodyum nitrat ile seryum(III) sülfat tuzlarının 50 ^oC’deki çözünürlüklerini karşılaştırınız. Ulaştığınız sonucu açıklayınız.
Cevap: 50 ^oC’de sodyum nitratın (NaNO₃) çözünürlüğü 115 g/100 g sudur. Seryum(III) sülfatın (Ce₂(SO₄)₃ çözünürlüğü sıfıra yakın olduğu için çözünmediği kabul edilir.

28. Potasyum nitrat ile potasyum klorür tuzlarının 70 ^oC’deki çözünürlüklerini karşılaştırınız. Ulaştığınız sonucu açıklayınız.
Cevap: 70 ^oC’de potasyum nitratın (KNO₃) çözünürlüğü 140 g/100 g su iken 70 oC’de potasyum klorürün (KCl) çözünürlüğü yaklaşık 50 g/100 g sudur.

29-30. soruları aşağıdaki metinden yararlanarak cevaplayınız.

Ağaçların en yüksekteki dallarına ve yapraklarına su ve mineraller osmoz yoluyla taşınır. Ters osmoz ise suyun çözünmüş olan tuzlardan ve sudaki bakteri gibi mikroorganizmalardan arındırılmasında kullanılır.

29. Günlük yaşamda osmozun gerçekleştiği diğer olaylar hangileri olabilir?
Cevap: Günlük yaşamda osmoz, böcek ısırıklarına karşı kullanılan merhemlerin cilt altına nüfuz etmesi, hücre zarlarının işleyişi gibi birçok biyolojik süreçte gerçekleşir. Ayrıca meyve suyunun kabuklarına tat vermesi de osmozla gerçekleşen bir olaydır.

30. Ters osmoz endüstrinin hangi alanlarında kullanılabilir?
Cevap: Ters osmoz, içme suyunun tuzlarından arındırılması, ilaç üretiminde saf su elde edilmesi, gıda endüstrisinde konsantre meyve suyu üretimi gibi birçok endüstriyel alanda kullanılabilir.

31-32. soruları aşağıdaki metinden yararlanarak cevaplayınız.

Mutfak ve lavabo giderlerinde bazı maddelerin birikmesi boruların tıkanmasına neden olur. Boruların tıkanması sorun olduğu gibi tıkanıklığı açmak ya da boruları değiştirmek de maddi ve manevi huzursuzlukları beraberinde getirir. 2000 yıl önce Romalılar tarafından inşa edilen, alpin bölgelerden Güney Fransa’daki daha sıcak ve kuru bölgelere soğuk su taşımak için kullanılan su kemerleri de benzer birikintilerle tıkanmış, suyun kesintiye uğramasına ve bu bölgelerin susuz kalmasına neden olmuştur.

31. Roma’daki su kemerleri ve su giderlerinin tıkanıklığı nasıl temizlenmiş olabilir?
Cevap: Roma’daki su kemerleri ve su giderlerinin tıkanıklığı, dönemin su teknolojisi ile temizlenirdi. Genellikle el yapımı fırçalar veya özel tasarlanmış temizlik cihazları kullanılarak tıkanıklıklar temizlenirdi. Su kemerlerinde ise belirli aralıklarla bakım yapılır ve biriken kireç ve tortular temizlenirdi.

32. Borulardaki tıkanıklığı gidermek için günümüzde hangi yöntemler kullanılır?
Cevap: Kireç çözücü, pas çözücü gibi maddeler.

33-34. soruları aşağıdaki metinden yararlanarak cevaplayınız.

Endüstride kullanılan sistem kazanlarında besleme suyu bulunur. Besleme suyundaki çözünmüş gazlar (O2 ve CO2 gibi) degazör adı verilen cihazlar ile sudan uzaklaştırılır. Çözünmüş O2 gazı metal içerikli kazanların korozyona (pas) uğramasına, karbon dioksit gazı ise suda çözünerek düşük pH değerine sahip aşındırıcı karbonik asidin oluşmasına neden olur. Metal kazanların karbonik asit ile tepkimesinde sistem zarar görür. Bu nedenle besleme suyundaki çözünmüş gazların mekanik olarak uzaklaştırılması buhar sisteminin ömrünü artırır. Bu mekanik işlem sayesinde çözeltinin üzerindeki gazın kısmi basıncı azaldığı için çözeltideki gaz çözünürlüğü de azalır.

33. Degazör isimli cihazda gazların hangi özelliğinden faydalanılmıştır?
Cevap: Gazların sudaki çözünürlüğünden faydalanılmıştır.

34. Gazların sistemden uzaklaştırılmasının nedenleri nelerdir?
Cevap: Gazların sistemden uzaklaştırılmasının nedenleri, metal kazanların korozyonunu ve suyun asidik hale gelerek aşındırıcı karbonik asidin oluşmasını önlemek, buhar sisteminin ömrünü uzatmak ve çözeltinin üzerindeki gazın kısmi basıncını azaltarak gaz çözünürlüğünü azaltmaktır.

35-36. soruları aşağıdaki metinden yararlanarak cevaplayınız.

Okyanuslar, hava ile su arasındaki yoğunluk farkı nedeniyle havaya salınan CO2 gazının dörtte birini çeker. Havadaki karbon dioksit miktarı arttığında okyanuslar dengeyi sağlamak için daha fazla gaz çekmeye başlar. Su ne kadar soğuk olursa süreç o kadar etkili işler. Okyanus suyu 25 oC’de ve 1 L’de yaklaşık 220 ppm CO2 gazı içerir.

35. Okyanus suyundaki CO₂ gazının molar derişi- mini bulunuz. (CO2 = 44 g/mol)
Cevap: M = 5 . 10^-3 M

36. Okyanus suyundaki CO₂ gazının molalitesini bulunuz. (dsu = 1 kg /L) (CO2 = 44 g/mol)
Cevap: m = 5 . 10^-3 molaldir.