10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 200-201-202-203 Cevapları Ata Yayıncılık

7. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

A. Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini işaretleyiniz.

1. Osmanlı Devleti, “millet sistemi” denen uygulama ile sınırları içerisinde yaşayan gayrimüslimlerin din ya da mezhep esasına göre örgütlenip yönetilmelerine müsaade etmiştir.
Buna göre millet sisteminden hareketle;
I. gayrimüslimlerin benliklerini koruyabildikleri,
II. Osmanlı yönetiminde istimâlet anlayışının egemen olduğu,
III. din ya da mezhep değiştirmenin tasvip edilmediği
yargılarından hangilerine varılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Cevap: D

2. Osmanlı Devleti, ticareti geliştirmek amacıyla çeşitli tedbirler almıştır.
Bu duruma kanıt olarak;
I. şehir ve kasabalara bedestenler inşa etmesi,
II. çifthane sistemini aktif olarak uygulaması,
III. ticaret yolları üzerine kervansaraylar kurması
uygulamalarından hangileri gösterilebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D

3.
I. Mirî araziler dâhilinde uygulanan bir sistemdir.
II. Bir hanenin işleteceği arazi ve ödeyeceği vergilerin tespitini sağlamaktadır.
III. Müslüman ailelere yönelik bir uygulamadır.
Yukarıda verilen bilgilerden hangileri “çifthane sistemi” ile ilgilidir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Cevap: D

4. Aşağıda verilenlerden hangisi, Osmanlı Devleti’nde ekonomik bir kavram olarak gösterilemez?

A) Narh sistemi B) Tımar sistemi C) Millet sistemi D) Çifthane sistemi E) Lonca sistemi
Cevap: C

5. Aşağıda verilenlerden hangisi, Osmanlı Devleti’nin uygulamış olduğu vakıf sisteminin kazanımları arasında gösterilemez?

A) Köy ve şehirlerin imar edilmesine katkı sağlamıştır.
B) Vakıflar aracılığı ile toplanan düzenli vergiler sayesinde devletin hâzinesi zenginleşmiştir.
C) Toplumsal dayanışma ve kaynaşma sağlanmıştır.
D) Dinî hizmetlerin sürdürülmesine yardımcı olmuştur.
E) Eğitim, sağlık ve kültür faaliyetlerinin gelişmesine katkı sağlamıştır.
Cevap: B

6. Yanda verilen görselde XVI. yüzyılda Osmanlı Devleti’ndeki bir kapan tasvir edilmiştir.
Görselden hareketle kapanlarla ilgili olarak,
I. Kapalı çarşı niteliğindedir.
II. Toplumun belli bir kesimine açıktır.
III. Önemli ticaret merkezi konumundadır,
yargılarından hangileri söylenebilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C

7. Osmanlı’daki çifthane sisteminde, her bir hanenin işleteceği arazi ve ödeyeceği vergiler tespit edilirdi. Çifthane birimi üç unsurdan oluşurdu: devletin işletme koşuluyla verdiği arazi, bu araziyi işleten hane halkı ve arazinin koşum gücü olan bir çift öküz.
Yukarıda verilen bilgiden hareketle Osmanlı Devleti, çifthane sistemini uygulamakla;
I. boş arazileri değerlendirme,
. tarımsal üretimi artırma,
III. düzenli vergi toplama
durumlarından hangilerini amaçlamıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E

8. Osmanlı Devleti, gıda ve mal fiyatlarını belirlemek amacıyla belirli dönemlerde narh sistemi denen uygulamayı hayata geçirmiştir. Buna göre narh uygulanacak bölgeler, görevliler tarafından narh defterine kaydedildikten sonra bu kayıtlar mahalle imamları ve semt kadılarına gönderilmiştir.
Osmanlı Devleti bu uygulama ile;
I. tekelci eğilimleri önleme,
II. tüketiciyi koruma,
III. haksız rekabeti engelleme,
IV. halkı belirlenen fiyatlar konusunda bilgilendirme
durumlarından hangilerini amaçlamıştır?

A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap: E

B. Aşağıdaki soruları metinden hareketle cevaplayınız.

FATİH SULTAN MEHMET HAN’IN VASİYETİNDEN

“Ben ki, İstanbul Fâtihi abd-i âciz (âciz kul) Fatih Sultan Mehmed (Görsel 7.24), bizâtihi alın terimle kazanmış olduğum akçelerimle satın aldığım İstanbul’un Taşlık mevkiinde kâin (bulunan) ve mâlumu’l-hudut olan 136 bap (parça) dükkânımı aşağıdaki şartlar muvacehesinde (doğrultusunda) vakfı sahih eylerim:

Bu gayri menkulâtımdan (taşınmaz mal) elde olunacak nemalarla (gelirlerle) İstanbul’un her sokağına ikişer kişi tâyin eyledim. Bunlar ki, ellerindeki bir kap içinde kireç tozu ve kömür külü olduğu hâlde, günün belirli saatlerinde bu sokakları gezeler. Sokaklara tükürenlerin, tükürükleri üzerine bu tozu dökeler ki, yevmiye 20’şer akçe alsınlar, ayrıca 10 cerrah, 10 tabip ve 3 yara sarıcı tâyin ve nasp eyledim (görevlendirdim). Bunlar ki, ayın belli günlerinde İstanbul’a çıkalar, bilâistisnâ (istisnasız) her kapıyı vuralar ve o evde hasta olup olmadığını soralar, var ise şifâsı ya da mümkünse şifâyap olalar (şifa vereler).

Değilse, kendilerinde hiçbir karşılık beklemeksizin Dârülaceze’ye (huzurevine) kaldırılarak, orada salâh (ferah) bulduralar… Maazallah herhangi bir gıda maddesi buhranı da vaki olabilir. Böyle bir hâl karşısında bırakmış olduğum 100 silah, ehli erbaba verile. Bunlar ki hayvanat-ı vahşiyenin yumurtada veya yavruda olmadığı sıralarda balkanlara çıkıp avlanalar ki zinhar hastalarımızı gıdasız bırakmayalar.

Ayrıca külliyemde inşa eylediğim imarethanede (aşevi) şehit ve şühedanın harimleri (aileleri) ve Medine-i İstanbul fukarası yemek yiyeler. Ancak yemek yemeye veya almaya bizatihi kendileri gelmeyip yemekleri güneşin loş bir karanlığında ve kimse görmeden kapalı kaplar içerisinde evlerine götürüle.”

1. Fatih’in vasiyetinden hareketle vakıfların kurulma amaçları ve hizmet alanları hakkında ne gibi çıkarımlarda bulunabilirsiniz?
Cevap: Fatih Sultan Mehmet’in vasiyetinden çıkarılabilir ki vakıfların kurulma amaçları, toplumsal yardım ve sosyal destek sağlamak, ihtiyaç sahiplerine yardım etmek, özellikle hasta ve fakir insanların ihtiyaçlarını karşılamak şeklindeydi. Hizmet alanları ise sokak temizliği, sağlık hizmetleri, aşevi işletimi gibi geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır.

2. Vakıfların Osmanlı Devleti’ne ne tür katkıları olmuştur?
Cevap: Osmanlı Devleti’nde vakıflar, toplumun fakir ve ihtiyaç sahibi kesimlerine yönelik sosyal yardım sağlamış, hastaneler, okullar, camiler gibi birçok kamu hizmeti sunmuş ve toplumsal dayanışmayı teşvik etmiştir.

3. Osmanlı padişahları neden vakıf kurmaktadırlar?
Cevap: Osmanlı padişahları, İslam’ın öğretileri doğrultusunda hayır işlerini desteklemek ve toplumsal ihtiyaçları karşılamak amacıyla vakıflar kurmuşlardır. Bu, hem ahiret hayatında sevap kazanmak hem de halkın refahını artırmak için bir yöntem olarak kullanılmıştır.

4. Günümüzde Fatih’in vasiyetine uygun hangi vakıf kuruluşları bulunmaktadır?
Cevap: Günümüzde Fatih Sultan Mehmet’in vasiyetine uygun vakıf kuruluşları, sosyal yardım, sağlık hizmetleri, eğitim ve aşevi işletmeleri gibi alanlarda faaliyet gösteren birçok sivil toplum kuruluşu ve vakıf bulunmaktadır.

C. Aşağıda verilen İfadelerin başına doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

1. (Y) Osmanlı kervansaraylarında güvenlik, “mekkâreciler” tarafından sağlanırdı.
2. (D) Osmanlı Devleti’nde. Lonca Teşkilatı sayesinde esnaflar arasında dayanışma sağlanmıştır.
3. (D) OsmanlIlarda, çarşı ve pazarlarda fiyatların devlet tarafından belirlenmesine “narh” denirdi.
4. (Y) Çifthane sisteminde, devlet üç yıl toprağı işlemeyen çiftçiden öşür vergisi alırdı.
5. (D) Padişah, padişah eşleri ve kızlan, devlet adamları, hayırseverler tarafından yaptırılan vakıflar sayesinde din. sağlık, eğitim faaliyetleri düzenli bir şekilde yürütülmüştür.

Ç. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazınız.

1. Osmanlı Devieti’nin ülkede yaşayan toplulukları din ya da mezhep esasına göre örgütleyerek yönetme biçimine millet sistemi denir.
2. Osmanlı şehirlerinde özellikle zahire (tahıl ürünleri) türünden ihtiyaç maddelerinin toptan alınıp satıldığı ticari mekânlara kapan; gemilerin barınmaları, yük alıp boşaltmaları, yolcu indirip bindirmeleri için yapılan yerlere ise liman denirdi.
3. Lonca Teşkilatında, ticari ve endüstriyel herhangi bir mesleğe devam etme imtiyazına gedik; teşkilatlanmış esnaf grubuna ise lonca denirdi.
4. Osmanlı’da, çifthane sistemini oluşturan başlıca unsurlar arazi – hane halkı – bir çift öküz idi.
5. Osmanlı Devleti’nde, devlete ait arazilere mirî kişilere ait olanlara ise mülk arazi denirdi.

D. Aşağıdaki açık uçlu soruların cevaplarını defterinize yazınız.

1. Osmanlı Devleti’nde önemli etkinliklerin (dinî bayramlar, padişahın tahta çıkması vs.) topluca kutlanmasının amaçları nelerdir?
Cevap: Osmanlı Devleti’nde önemli etkinliklerin topluca kutlanmasının amaçları, toplumsal birliği ve dayanışmayı teşvik etmek, İslam’ın önemli dini bayramlarını kutlamak, padişahın tahta çıkışını ve devletin kuruluşunu vurgulamak ve halkı moralize etmek olarak sayılabilir.

2. Millet sisteminin toplumsal yansımaları neler olmuştur?
Cevap: Millet sisteminin toplumsal yansımaları, etnik ve dini grupların kendi içlerinde özerkliklerine izin verilmesi, bu grupların kendi inançlarını ve kültürlerini korumalarına imkan tanınması şeklinde olmuştur.

3. Osmanlı Devleti’nin fethettiği bölgelerde İslam kültürünün de etkisiyle hangi değişimler yaşanmıştır?
Cevap: Osmanlı’nın fethettiği bölgelerde İslam kültürünün etkisiyle dil, din, gelenekler ve yönetim yapısında değişiklikler yaşanmıştır. İslam’ın yayılması, yerel kültürlerle etkileşim ve yeni yönetim yapısının kurulması gibi etkiler görülmüştür.

4. Osmanlı’da uygulanan lonca teşkilatının Osmanlı toplum yapısına etkileri neler olmuştur?
Cevap: Osmanlı’da uygulanan lonca teşkilatının etkileri, meslek gruplarının düzenlenmesi ve dayanışmasını sağlamış, ürün kalitesini artırmış ve ticaretin düzenli ve adil bir şekilde yapılmasına yardımcı olmuştur. Aynı zamanda lonca sistemi, meslek sahiplerinin eğitilmesine ve yeni yeteneklerin geliştirilmesine katkıda bulunmuştur.

5. Osmanlı Devleti’nin kervansaray, bedesten gibi ticari mekânlar inşa etmesinin amaçları nelerdir?
Cevap: Osmanlı Devleti’nin kervansaray, bedesten gibi ticari mekanlar inşa etmesinin amaçları, ticaretin ve ekonominin canlanmasını sağlamak, güvenli ve düzenli ticaret yapılmasını sağlamak, kervanlar ve tüccarlar için konaklama ve depolama imkanları sunmak, ticaretin merkezileşmesini teşvik etmek ve vergi toplamak için kullanılmıştır.