10. Sınıf Öğün Türk Dili ve Edebiyatı 1. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Cevapları

1. ÜNİTE ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

1. Tarih, geçmiş dönemlerdeki olayları, savaşları, uygarlıkları belgelere dayanarak, yer ve zaman göstererek inceleyen bilim dalıdır. Edebiyat tarihi ise geçmiş dönemlerde yazılmış eserleri inceler, onlardan sonuçlar çıkarır. Bu açıklamayı da dikkate alarak edebiyatla tarih arasındaki ortak bağı aşağıya yazınız.

Cevap: Tarih, geçmiş dönemlerdeki olayları, savaşları, uygarlıkları belgelere dayanarak, yer ve zaman göstererek inceleyen bilim dalıdır. Edebiyat tarihi ise geçmiş dönemlerde yazılmış eserleri inceler, onlardan sonuçlar çıkarır. Tarihin incelediği olay sona ermiştir, ancak edebiyat tarihinin incelediği eserin etkisi sanatın çağlara meydan okuyan gücü ile hala sürmektedir.

Bir başka deyişle edebiyat tarihi ulusumuzun başlangıcından günümüze kadar üretilen edebi eserleri tarihsel gelişim çizgisi içerisinde incelerken, o dönemin kültür ve sanat anlayışına bağlı kalır. Kişisel zevk ve heyecanını bir ölçüt olarak ele almaz. Örnek vermek gerekirse Abdülhak Şinasi Hisar’ın “Fehim Bey ve Biz” adlı romanının kahramanı Fehim Bey’i incelerken Cumhuriyet döneminin sanat anlayışı her zaman göz önünde bulundurulmalıdır.

Tarih bilimi ve edebiyat bilimi her zaman birbirlerinden ortak bir çerçevede faydalanmışlardır.

2. Toplumlar ne zaman sözlü ürünleri yazıya dökme ihtiyacı hissetmişlerdir? Düşüncelerinizi aşağıya yazınız.

Cevap: Gelecek nesillere sözlü gelenek ve görenek ile ilgili her türlü bilgiyi ulaştırmak mümkün değildir. Anlaşmaları kalıcı hale getirmek ayrıca da sözlü ürünler bir toplumsal hafıza oluşturmak amacıyla da yazıya geçirilmiştir.

3. Türk edebiyatı, Türklerin dâhil oldukları üç medeniyet ve kültür çevresine paralel olarak üç dönemde İncelenmektedir. Türk tarihinde görülen üç medeniyet, edebiyatın da seyrini değiştirmiş, onun konu ve şekil özelliklerini de etkilemiştir. Buna göre Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasında etkili olan özelliklerden bildiklerinizi aşağıya yazınız.

4. Türkçenin ilk dönemi hakkında açık ve kesin bir bilgi yoktur. İlk döneme “Ana Türkçe” ve daha sonraki döneme “İlk Türkçe” adı verilmektedir. Bu dönemlerden bugüne örnek kalmamıştır. Ana Türkçe varsayımsal bir dönemdir. İlk Türkçe Dönemi, tarih sahnesinde görüldüğümüz zamana aittir. Buna göre Türkçe daha çok hangi dönemden sonra kendi varlığından söz ettirmeye başlamıştır? Aşağıya yazınız.

Cevap: Türkçe Döneminden sonra tarih sahnesine çıktığını söyleyebiliriz. Bilinen en eski kaynaklar bu dönemlere aittir.

5. Aşağıdaki bilgilerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

(Y) a. Bir milletin ortak inanç, duyuş, düşünüş tarzı, kısacası sosyal ve kültürel hayatı o milletin güzel sanatlarına ve edebiyatına etki etmez.
(D) b. Türk edebiyatında tarihsel süreç içerisinde üç farklı medeniyetin etkisi görülür. Böylece Türk edebiyatı bu medeniyetlerin etkisiyle birbirinden farklı üç ana döneme ayrılır.
(D) c. Sözlü edebiyatımızın ürünleri destanlar, olayların meydana geldiği dönemin sosyal yapısını resmeden bir özellik taşır.
(D) ç. Türk edebiyatının tasnifi yapılırken ortaya konan adlandırmalar yüzyıllara; toplumu derinden etkileyen dinî, siyasi ve sosyal olaylara; edebî hareketlere göre değişebilmektedir.
(Y) d. Kültür; bir milletin dil, din, duygu, düşünce ve yaşayış tarzındaki farklılıktır. Bunlarda başlayan değişme, kültürel farklılaşmayı ortaya çıkarır.

6. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun kelimelerle doldurunuz.

a) Türk edebiyatı, başlangıçtan günümüze kadar üç farklı medeniyetin etkisinde gelişmiştir. Bunlar: Göçebelik, batı ve İslamiyettir.
b) Yazı diliyle konuşma dili arasındaki farkın ortadan kalktığı, dildeki sadeleşme çalışmalarının sürdüğü döneme, Cumhuriyet dönemi Türk Edebiyatı denir.
c) En eski Türkçe çağında, Türkçenin Ana-Altaycadan ayrıldığı düşünülmektedir. Böylece Türt, Moğol, Mançu-Tunguz hatta Kore ve Japon dilleri ortaya çıkmıştır.
ç) Türkçenin yazıldığı ilk alfabe, bugünkü bilgilere göre Batı’da Runik diye tanınan Köktürk alfabesidir.
d) Osmanlıca ve Türkiye dışındaki Türk dil ve lehçelerinin yazımında Arap alfabesinden sonra en geniş ölçüde kullanılan alfabeye Kiril (Slav Alfabesi) denir.

7. Türklerin yazıyı kullanmadıkları dönemde başlayan ve yabancı etkilerden uzak, en özgün örneklerin görüldüğü dönemdir. Özellikle Şamanizmin etkisiyle oluşmuştur. Biçim, ölçü ve dil bakımından millî nitelikler taşır.

Bu parçada sözü edilen dönem aşağıdakilerden hangisidir?

A) İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı
B) Halk Edebiyatı
C) Divan Edebiyatı
D) Tanzimat Edebiyatı
E) Millî Edebiyat

8. Aşağıdakilerden hangisi halk edebiyatının özelliklerinden biri değildir?

A) Şiirlerin çoğunlukla saz eşliğinde ve doğaçlama söylenmesi
B) Cinaslı ve yarım uyağın sıkça kullanılması
C) Şiirin son dörtlüğünde mahlasın kullanılması
D) Şarkı nazım biçiminin yaygın olarak kullanılması
E) Hece ölçüsünün yaygın olarak kullanılması

9. Türkçenin dönemleri ile ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Eski Türkçe; Kök Türk, Uygur ve Karahanlı Dönemi olmak üzere üçe ayrılır.
B) Sekiz Yükmek adlı eser Karahanlı Dönemi’ne aittir.
C) Kutadgu Bilig, Karahanlı Türkçesi ile yazılmıştır.
D) Eski Anadolu Türkçesi, 15-20. yüzyılları içine alır.
E) Çağdaş dönemde Anadolu’da Türkiye Türkçesi kullanılmaktadır.

10. Türkçenin gelişimiyle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Çağatayca adı ile de anılan Doğu Türkçesi, bugün yerini modern Özbekçeye bırakmıştır.
B) İlk Türkçe Dönemi’nden günümüze herhangi bir yazılı belge ulaşmamıştır.
C) Eski Anadolu Türkçesi genellikle Kafkasya, Azerbaycan, Balkanlar ve Anadolu sahalarında konuşulmuştur.
D) Kök Türk Kitabeleri, Türk dilinin ilk yazılı örnekleri olarak kabul edilmektedir.
E) Osmanlı Türkçesi Dönemi’ne ait eserlerde genellikle ağır bir dil kullanılmıştır.

11. Millî Edebiyat Dönemi’nde Yeni Lisan hareketiyle başlayan dildeki sadeleşme sonucunda Arapça ve Farsça sözcükler ve tamlamaların sayısı gün geçtikçe azalmış ve konuşma dili ile yazı dili birbirine yaklaşmıştır. Zamanla İstanbul Türkçesi Türk milletinin yazı dili olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu dönemde dil sade, yalın ve herkesin anlayabileceği bir dil hâline gelmiştir. 1928 yılında gerçekleşen harf inkılabı ile Arap alfabesi yerini Yeni Türk alfabesine bırakmıştır.

Yukarıda sözü edilen Türkçenin dönemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Eski Anadolu Türkçesi Dönemi
B) Türkiye Türkçesi Dönemi
C) Eski Türkçe Dönemi
D) Kuzey-Doğu Türkçesi Dönemi
E) Osmanlı Türkçesi Dönemi

12 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) Orhun Kitabeleri, “Eski Türkçe” döneminin ürünüdür.
B) “Eski Anadolu Türkçesi” 13-15. yüzyıl arasındaki dönemi kapsar.
C) “Şecere-i Türk” ve “Mecalisü’n Nefais” adlı eserler Osmanlıcanm özelliklerini yansıtır.
D) Osmanlı Türkçesi Dönemi’nde, Türkçeye Farsça ve Arapça pek çok sözcük girmiştir.
E) Azeri Türkçesi genellikle Kafkasya, Azerbaycan, Irak ve Doğu Anadolu’da konuşulmaktadır.

13. İslamiyet etkisindeki Türk edebiyatının varlık gösterdiği süre aşağıda belirtilen hangi yüzyıllar arası olarak kabul edilmiştir?

A) 11. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar
B) 11. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar
C) 13. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar
D) 15. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar
E) 11. yüzyıldan 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar

14. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?

A) Ahmet ağa güvercinlerine gözü gibi bakıyor.
B) Elmanın eşkimsi bir tadı vardı.
C) Anlışanlı zaferlerle doludur tarihimiz.
D) Şehrin birçok yerinde parklar vardı.
E) Onu görmiyeli yıllar oldu.

15. “Oluversin canım.” dedim (I) “Ne titizleniyorsun (II)” Gözlerinin üstüne kalkan kaşlarıyla şaşarak baktı (III) “Ama fazla veren eksik de verir (IV) Bunu hiç unutma (V)” dedi.

Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine iki nokta (:) getirilmelidir?

A) I B) II C) III D) IV E) V