10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 99-100-101-102-103-104-105-106 Cevapları Başak Yayınları

2. Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları

A. Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerleri, kutucukların içinde bulunan sözcük ya da sözcük gruplarından uygun olanlarla tamamlayınız.

1. Heterojen karışımlarda miktarı az olan bileşene dağılan faz, miktarı fazla olan bileşene dağıtıcı faz denir.
2. Kekik bitkisinden kekik yağı elde etmek için özütleme yöntemi kullanılır.
3. Süspansiyon, emülsiyon, aerosol birer heterojen karışımdır.
4. Temiz hava, bir çözelti örneğidir.
5. Çözünme sürecinde çözücü moleküllerinin birbirinden ayrılması, enerji yönünden endotermik olaydır.
6. Çözeltiler Tyndall etkisi ile incelenerek diğer karışımlardan kolaylıkla ayrılabilir.
7. Bir içme suyunda 0,5 ppm NH olması demek, 1 L içme suyunda 0,5 mg NH bulunması demektir.
8. Apolar bir maddenin, apolar bir çözücü içinde çözünmesi London kuvvetleri ile açıklanabilir.

B. Aşağıdaki cümlelerde bildirilen yargıların doğru olanlarına “D”, yanlış olanlarına “Y” yazınız.

1. (Y) Demir-nikel alaşımı ile demir (III) oksit bileşiği, mıknatısla bileşenlerine ayrılabilir.
2. (D) İyonik bileşiklerin sulu çözeltilerinin kaynama ve donma noktasındaki değişme miktarı, onların çözeltiye verdikleri toplam iyon sayısına bağlıdır.
3. (D) Karışımların, sabit basınçta hâl değişimleri sırasında sıcaklıkları değişir.
4. (D) Yemek tuzunun suda çözünmesi olayında H2O molekülleri ile Na+ ve Cl- iyonları arasında iyon-dipol etkileşimleri meydana gelir.
5. (Y) Kolonya, etil alkolün sulu çözeltisidir. 50 mL alkol, 200 mL su kullanılarak hazırlanan kolonya kütlece %25’liktir.
6. (D) Çözeltilerde çözünenin tanecik boyutu 10 m’ den küçüktür.
7. (Y) Santrifüjleme, flotasyon, dinlendirme ve dekantasyon çözünürlük farkından yararlanılan ayırma yöntemlerindendir.
8. (Y) Dağıtan fazı gaz, dağılan fazı katı ya da sıvı olan karışımlara süspansiyon denir.

C. Aşağıda verilen işlemleri, uygun yöntemler ile eşleştiriniz.

Cevap: 1- b 2- c 3- f 4- d 5- a 6- ç 7- e

Ç. Aşağıda verilen soruların cevaplarını defterinize yazınız.

1. Heterojen karışımları, dağılan maddenin ve dağılma ortamının fiziksel hâline göre sınıflandırıp üçer örnek veriniz.

Sınıflandırıp 3 örnek hazırladık:

• Katı-Katı: Kum ve tuz karışımı, granit, demir ve kükürt karışımı.
• Katı-Sıvı: Kumlu su, süt (yağ taneleri içerir), reçel.
• Katı-Gaz: Toz fırtınası, duman, polenli hava.

2. Hidratasyon ve solvatasyon nedir? Aralarındaki farkı açıklayarak NaCl ve K2SO4 tuzlarının hidratasyonu sırasında iyonlarla çözücünün durumunu modelle gösteriniz.
Cevap: Hidratasyon, bir iyonun veya molekülün su molekülleri tarafından çevrelenmesi işlemidir. Solvatasyon, hidratasyonun genel adıdır ancak çözücü herhangi bir sıvı olabilir. Fark, hidratasyon sadece su için geçerliyken solvatasyon her türlü çözücü için geçerlidir. NaCl hidratasyonunda, Na+ iyonları suyun oksijen atomları, Cl- iyonları suyun hidrojen atomları tarafından çevrelenir. K₂SO₄‘te ise K+ iyonları suyun oksijen atomları tarafından, SO4^2- iyonları hem hidrojen hem de oksijen atomları tarafından çevrelenir.

3. Çözünme olayında “Benzer, benzeri çözer.” kuralını ve moleküller arası etkileşimleri göz önüne alarak aşağıda verilen madde çiftlerinin birbiri içinde çözünüp çözünmediklerini belirtiniz.

• Etil alkol (C₂H₅OH) ve su (H₂O)
Cevap: Çözünür. Etil alkolde hidroksil (-OH) grubu ve su molekülü arasında hidrojen bağı oluşabilir. Dolayısıyla etil alkol su içinde çözünür.

• Katı iyot (I₂) ve su (H₂O)
Cevap: Çözünmez. İyot molekülleri arasındaki etkileşim Van der Waals kuvvetleridir ve su molekülleri arasındaki hidrojen bağlarıyla kıyaslandığında bu etkileşimler zayıftır. İyot, su içinde iyi bir şekilde çözünmez.

• Potasyum iyodür (KI) ve etil alkol (C₂H₅OH)
Cevap: Sınırlı çözünürlük. KI iyonik bir bileşiktir ve etil alkol moleküler bir çözücüdür. Genel olarak, iyonik bileşikler moleküler çözücülerde çok az çözünür, ancak KI, etil alkol içinde sınırlı bir çözünürlüğe sahiptir.

• Karbon tetraklorür (CCl₄) ve benzen (C₆H₆)
Cevap: Çözünür. Her iki madde de polar olmayan moleküllerdir ve aralarında Van der Waals etkileşimleri oluşur. Bu nedenle karbon tetraklorür benzen içinde çözünür.

• Karbon tetraklorür (CCl₄) ve su (H₂O)
Cevap: Çözünmez. Karbon tetraklorür polar olmayan bir bileşiktir, su ise polar bir bileşiktir. Polar ve polar olmayan maddeler genellikle birbiri içinde çözünmez. Bu nedenle karbon tetraklorür su içinde çözünmez.

4. Kütlece %60’lık 150 g şekerli su çözeltisine, kütlece %20’lik 200 g şekerli su çözeltisi ile 10 g şeker ve 340 g su ekleniyor. Buna göre, oluşan yeni çözelti, kütlece % kaçlıktır (Eklenen şekerin tamamı çözünmektedir.)?
Cevap: %20

İlk çözeltideki şeker miktarı: 0.60 x 150 g = 90 g
İkinci çözeltideki şeker miktarı: 0.20 x 200 g = 40 g
Toplam şeker miktarı: 90 g + 40 g + 10 g = 140 g
Toplam çözelti miktarı: 150 g + 200 g + 10 g + 340 g = 700 g
Yüzde şeker miktarı: (140 g / 700 g) x 100 = %20

5. Aynı ortamda, aynı sıcaklıkta hazırlanan kütlece %5’lik tuzlu su ile kütlece %20’lik tuzlu suyun elektriksel iletkenliğini, kaynama ve donma noktalarını karşılaştırınız.

%20’lik tuzlu su:

• Elektriksel iletkenliği %5’lik çözeltiden daha yüksektir.
• Kaynama noktası %5’lik çözeltiden daha yüksektir.
• Donma noktası %5’lik çözeltiden daha düşüktür.

6. Flotasyon, ayrımsal kristallendirme, santrifüjleme ve ayrımsal damıtma yöntemlerinin dayandığı temel prensipleri açıklayarak birer örnek veriniz.

Flotasyon: Maddelerin su sevme ve su sevmeme özelliklerine göre ayrılmasına dayanır.
Örnek: Kükürtlü cevherlerin zenginleştirilmesi.

Ayrımsal Kristallendirme: Maddelerin farklı çözünürlüklerine dayanarak katı hâlde ayrılmasına dayanır.
Örnek: Tuz ve kum karışımının ayırılması.

Santrifüjleme: Maddelerin farklı yoğunluklarına dayanarak dönme hareketiyle ayrılmasına dayanır.
Örnek: Kanın plazma ve hücrelerine ayrılması.

Ayrımsal Damıtma: Maddelerin farklı kaynama noktalarına dayanarak gaz hâlinde ayrılmasına dayanır.
Örnek: Petrolün bileşenlerine ayrılması.

7. Çamaşır sodası, çay şekeri, naftalin ve kum yeterli miktarda su ile karıştırılıyor.
Bu karışım sırasıyla,
I. Süzgeç kâğıdından geçiriliyor.
II. Süzüntü ısıtılarak buharlaştırılıyor.
Buna göre, I. işlem sonunda süzgeç kâğıdında ve II. işlem sonunda ısıtma kabında hangi maddeler kalır?

I. işlem sonunda süzgeç kâğıdında kum kalır.
II. işlem sonunda ısıtma kabında çamaşır sodası ve çay şekeri kalır.

D. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini işaretleyiniz.

1. Aşağıda verilenlerden hangisi, çözeltilerin ortak özelliklerinden değildir?

A) Elektrik akımını iletmeleri
B) Farklı cins atom içermeleri
C) Homojen yapıda olmaları
D) Birden fazla bileşen içermeleri
E) Fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılmaları
Cevap: A

2. I. Aynı cins tanecik içermesi
II. Sabit basınçta hâl değişim sıcaklıklarının sabit olması
III. Birden fazla atom içermesi
IV. Bileşenlerinin özelliklerini göstermesi
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri bileşiklere hangileri karışımlara aittir?

A) I, II III, IV B) I, II, III III, IV C) III, IV I, II
D) I, II, IV I, II, III E) II, III, IV I, II, III, IV
Cevap: B

3. Aşağıdakilerden hangisi karışım örneği değildir?

A) Buzlu su B) Gazoz C) Temiz hava D) Maden suyu E) Musluk suyu
Cevap: A

4. Aşağıdakilerden hangisi çözelti değildir?

A) Lehim B) Sirkeli su C) Serum D) Kolonya E) Ayran
Cevap: E

5. Oda koşullarında saf X, Y ve Z maddeleri kullanılarak hazırlanan karışımlarla ilgili şu bilgiler bilinmektedir:
• X-Y karışımı süspansiyondur.
• Y-Z karışımı emülsiyondur.
• Z-T karışımı çözeltidir.
Buna göre, bu karışımların hazırlanmasında kullanılan maddelerin oda koşullarındaki fiziksel hâlleriyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi kesinlikle doğrudur?

A) X sıvıdır B) Y katıdır. C) Z sıvıdır. D) T gazdır. E) T katıdır.
Cevap: C

6. Sıvı – sıvı karışımları ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangileri her zaman doğrudur?

A) Emülsiyondur.
B) İki fazlıdır.
C) Tek cins tanecik içermez.
D) Ayırma hunisiyle bileşenlerine ayrılır.
E) Kaynama sıcaklıkları farkından yararlanılarak bileşenlerine ayrılır.
Cevap: C

7.
• Bulut
• Tozlu hava
• He – O2 gaz karışımı
• Türk kahvesi
Aşağıdaki madde sınıflarının hangisinin örneği yukarıda verilmemiştir?

A) Katı aerosol B) Sıvı aeresol C) Süspansiyon D) Emülsiyon E) Çözelti
Cevap: D

8. Aşağıdaki moleküllerden hangisinin suda iyi çözünmesi beklenir?

A) I2 B) CH4 C) CCI4 D) CO2 E) HCI
Cevap: E

9. NaCI tuzuyla hazırlanan sulu çözelti kütlece %5’liktir. Buna göre, çözeltideki NaCI tuz yüzdesinin kütlece %10 olabilmesi için aşağıdakiler- den hangisi yapılmalıdır?

A) Çözeltinin yarısı başka bir kaba alınmalıdır.
B) Çözeltideki suyun yarısı buharlaştırılmalıdır.
C) Eşit kütlede %5’lik NaCl çözeltisi eklenmelidir.
D) Eşit kütlede %15’lik NaCl çözeltisi eklenmelidir.
E) Çözeltide çözünmüş olarak bulunan NaCl tuzu kadar NaCl eklenmelidir.
Cevap: D

10. Dibindeki katısıyla dengede olan tuzlu su çözeltisine aynı sıcaklıkta dipteki katı çözününce- ye kadar su ekleniyor. Buna göre, bu çözelti için aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Toplam iyon sayısı artar.
B) Kütlece yüzde derişimi değişmez.
C) Elektrik iletkenliği artar.
D) Çözünürlük değişmez.
E) Kaynama sıcaklığı değişmez.
Cevap: C

11. Aşağıdakilerden hangisi kolloidal yapıda değildir?

A) Mayonez B) Mürekkep C) Merhem D) Süt E) Şekerli su
Cevap: E

12.
1. Şeker – su a. Ayırma hunisi
2. Karbon tetraklorür – su b. Ayrımsal damıtma
3. Alkol – aseton c. Süzme
4. Kum – su ç. Kristallendirme
Yukarıda bazı karışımlar ve ayırma yöntemleri verilmiştir.
Buna göre, bu karışımların uygun olan ayırma yöntemleriyle doğru eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A) 1-a; 2-c; 3-b; 4-ç B) 1-ç; 2-a; 3-b; 4-c C) 1-a; 2-ç; 3-c; 4-b
D) 1-ç; 2-c; 3-b; 4-a E) 1-c; 2-a; 3-ç; 4-b
Cevap: B

13.
I. Çay şekeri-su
II. Etil alkol-aseton
III. Katı iyot-karbon tetraklorür
İyon-dipol
Dipol-dipol
London
Yukarıda belirtilen çözelti bileşenleri arasındaki etkileşimlerin hangisinin ya da hangilerinin türü yanlış verilmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: A

14. Aynı sıcaklıktaki saf su ve aynı çözünen madde ile hazırlanan kütlece %10’luk ve %50’lik çözeltiler için
I. Çözünen madde kütlesi, %50’lik çözeltide daha fazladır.
II. Kütlece %50’lik olan, kütlece %10’luğa göre daha derişiktir.
III. Elektrik iletkenliği düşük olan, kütlece %10’luktur.
IV. Kütlece %10’luk çözeltinin donma sıcaklığı, kütlece %50’liğinkinden yüksektir.
V. Kütlece %50’lik olan doymuş, kütlece %10’luk olan doymamış çözeltidir.
ifadelerinden hangisinin ya da hangilerinin doğruluğu kesindir?

A)Yalnız II B) II ve IV C) II, III ve IV D) III, IV ve V E) I, II ve III
Cevap: B

15. Suyun içerdiği safsızlık ve üzerindeki basınç arttıkça donma noktası düşer. Buna göre, aşağıdakilerden hangisinde suyun donma noktasının düşmesi içerdiği safsızlıkla ilgili değildir?

A) Kışın buzlanan yolların tuzlanması
B) Denizlerin akarsulardan geç donması
C) Kış aylarında otomobil radyatörlerine antifiriz eklenmesi
D) Dondurmanın çok soğuk olmasına rağmen donmaması
E) İşlek caddelerdeki karın, ara sokaklardakine göre daha çabuk erimesi
Cevap: E

16.
I. CCI₄ – H₂O karışımından CCI₄’ün ayrılmasında
II. Sudan hafif askıda olan katı taneciklerin su yüzeyine yükseltilerek uzaklaştırılmasında
III. Kum ve odun talaşı karışımından odun talaşının ayrılmasında
Yukarıdaki ayırma işlemlerinin hangisinde ya da hangilerinde özkütle farkından yararlanılır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Cevap: E

17. Bir karışımı tamamen bileşenlerine ayırmak için;
• Suya atıp karıştırma,
• Süzme,
• Süzüntüyü ısıtıp buharlaştırma işlemleri sırasıyla uygulanıyor.
Buna göre bu karışım aşağıdaki örneklerden hangisi olamaz?

A) Naftalin ve şeker
B) Naftalin ve kum
C) Kum ve tuz
D) Kükürt tozu ve şeker
E) Kükürt tozu ve çamaşır sodası
Cevap: B

18. Demir tozu-kükürt tozu karışımını ayırmak için;
I. Mıknatısla ayırma,
II. Erime noktası farkıyla ayırma,
III. Basit damıtma
işlemlerinden hangisi ya da hangileri uygulanamaz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
Cevap: C

19. Yukarıda karışımları ayırma yöntemlerinden biri olan özütleme işleminin uygulanmasıyla ilgili bir kavram haritası verilmiştir. Buna göre, bu kavram haritasındaki işlemlerden hangisinde özütleme işlemi uygulanmaz?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: A

20.
I. Ayrımsal kristallendirme
II. Diyaliz
III. Özütleme
Yukarıdaki ayırma yöntemlerinden hangisinde ya da hangilerinde çözünürlük farkından yararlanılır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E E) I, II ve III
Cevap: D

21. Aşağıdaki ayırma yöntemlerinden hangisi homojen sıvı – sıvı karışımları ayırmak için kullanılabilir?

A) Süzme B) Flotasyon (yüzdürme) C) Ayrımsal damıtma
D) Kristallendirme E) Mıknatıs ile ayırma
Cevap: C

22. Bir çözeltinin kaynamaya başlama noktasının sayısal değeri
I. Başlangıç sıcaklığı
II. Dış basınç
III. Isıtıcı gücü
IV. Çözelti kütlesi
V. İçerdiği çözünen tanecik sayısı
niceliklerinden hangilerine bağlı değildir?

A) I ve III B) II ve V C) III ve IV D) I, III ve IV E) II, III ve V
Cevap: D

23. Oda sıcaklığında 25 g X tuzunun 100 g suda çözünmesiyle bir çözelti hazırlanıyor.
Buna göre,
I. Çözelti kütlece %20’liktir.
II. Çökelme olmadan 25 g su buharlaştırılırsa oluşan çözelti kütlece %25’lik olur.
III. Aynı sıcaklıkta çözeltiye 25 g daha X tuzu eklenip çözdürülünce çözelti kütlece %50’lik olur.
yargılarından hangisi ya da hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: B