10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 275-276-277-278-279 Cevapları Meb Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Gezi yazılarında ön araştırma yapma, gözlem yapma, not alma, fotoğraf çekme, önemli ve ilginç noktaları tespit etme ve betimlemelerden yararlanma gibi unsurların etkisini değerlendiriniz.

– Gezi yapmaya karar verdiğimiz yerle ilgili nereler gidilmeli, görülmesi gereken yerler nerelerdir gibi mutlaka bir ön araştırma yapmak gerekir, gidilecek yerlerin iklim koşullarıyla ilgili bilgi sahibi olmak da çok önemlidir.

– Yazıda anlatılacak yerlerin eksiksiz ve başarılı bir şekilde okuyucuya aktarılabilmesi için mutlaka çok iyi gözlemlerin yapılması ve notların alınması gerekir. Ayrıca yazıda kullanılmak üzere anlatılan yerlerin fotoğraflarının çekilmesi yazıda görsel materyal kullanmak adına çok önemlidir.

– Yapılan gözlemler sonucunda elde edilen bilgilerin önem sırasına göre sıraya sokulması yazının ilgi çekiciliği açısında önemlidir. Yapılan gözlemler en başarılı şekilde etkileyici betimlemeler yapılarak okuyucuya aktarılır.

2. Resim, karikatür, fotoğraf, çizim, grafik, tablo, diyagram, istatistiksel veri gibi unsurların gezi yazısı türüyle ilişkisini ve metne katkısını değerlendiriniz.
Cevap: Bu şekildeki ilgi çekici ve bilgilendirici görsel unsurlar metnin hem ilgi çekiciliğini hem de inandırıcılığını artırır.

3. Mavi Yolculuk adlı metinde geçen “Yer yüzünde çoraklaşan topraklarımız ne haldeyse, denizlerimiz de öyle” ve ” Biz yalnız toprakların değil, denizlerin bile hakkından geliyoruz.” ifadelerinden ne anlıyorsunuz? Açıklayınız.
Cevap: “Yeryüzünde çoraklaşan topraklarımız ne haldeyse, denizlerimiz de öyle” ve ” Biz yalnız toprakların değil, denizlerin bile hakkından geliyoruz.” ifadesinden topraklarımızı verimli kullanamadığımız gibi artık denizlerimizin de yanlış avlanma yüzünden verimsizleştiğini, balık yönünden fakirleştiğini anlıyorum.

4. Metinde içeriğin doğal, toplumsal veya bireysel gerçeklikle ilişkisini inceleyiniz.
Cevap: Metinde denizlerimizin yanlış uygulamalar sonucu balık varlığının azalmasına yönelik eleştiriler vardır. İnsanların yaşadığı yeri beğenmeyip başka yerleri tercih etmeleri toplumsal bir eleştiridir ve yazar bu durumlarla ilgili görüşlerini, izlenimlerini yaptığı geziyle ilgili detayların içinde okuyucuya aktarmıştır.

5. Metinde birbirine karşıt olay ve durumları tespit ederek karşıtlıklardan yararlanmanın metne katkısını açıklayınız.

– Yazar Altınoluk’la ilgili çok güzel şeyler duymuş olmasına rağmen yöre halkı için bunların bir önemi yoktur. Yazar, bu karşıtlığı insanların sahip oldukları güzelliklerin farkında olmamalarını vurgulamak için kullanmıştır.

– Balıkçının balık tutmak için çırpınıp hiç balık tutamaması denizlerimizin içinde bulunduğu kötü durumu daha belirgin şekilde ortaya koymuştur.

– Aslında çok güzel yerler olma potansiyeline sahip olan Ayvalık ve Cunta’nın çirkinliği ve bakımsızlığının ifadesi ile yöre halkı ve idarecilere bir mesaj verme amacı taşımaktadır.

– İnsanların doğup büyüdükleri yerleri hor görmeleri de yazar tarafından eleştirilmektedir.

– Teknede üşümemek için insanların kat kat giyinmesi sonucu teknedekilerden birinin “Herkes yatmak için soyunur, biz giyiniyoruz!” demesi hoş bir espri olmuştur.

– “Bak, bak, dedi Melih, ay bu gece sallanıyor, her gece sallanmaz.” ifadesi de denizin çok dalgalı olmasını esprili bir şekilde ifade etmek için kullanılmıştır.

6. Metindeki bilgiler, düşünceler arasındaki tutarlılığı ve konu akışındaki uyumu değerlendiriniz.
Cevap: Metinde gezilip görülen bir yerle ilgili bilgiler kişisel izlenimlerle verilmiştir. Yazar denizlerdeki balık varlığının azalması saptamasına kendi gözlemleri sonucunda ulaşmıştır ve tutarlıdır ve konunun akışına uygun bir şekilde verilmiştir.

Kitabın tüm sayfa cevapları burada...10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları (2023-2024)

7. Metnin ana düşüncesini ve yardımcı düşüncelerini belirleyiniz.

– Metnin ana düşüncesi denizlerimizdeki balık türleri ve sayısının her geçen gün azalmasıdır.

– Yöre halkının Altınoluk’tan haberdar olmaması, insanımızın yaşadığı yere karşı yabancılığı ve olumsuz yaklaşımı, Ayvalık’ın çok daha güzel bir yer olma potansiyeline sahip bir yer olması metindeki yardımcı düşüncelerdir.

8. Daha önce işlediğiniz anı türünün özelliklerinden hareketle anı ve gezi yazısı türlerinin benzer ve farklı yönlerini belirleyiniz.

– Anıda bir olay üzerinden belli bir zaman geçtikten sonra akılda kaldığı kadarıyla anlatılır, gezi yazısı ise daha gezi yapılırken yapılan gözlemler ve bazen de tutulan notlarla kısa süre içinde kaleme alınır.

– Gezi yazısında mutlaka bir yere gitme, görme söz konusudur; anıda böyle bir durum yoktur.

– Gezi yazısının merkezinde gezilip görülen yerler vardır, anının merkezinde ise insan vardır.

– Gezi yazıları genellikle görsellerle desteklenir, anıda böyle bir durum genellikle söz konusu değildir.

– İkisi de kişisel hayatı konu alan metinlerdendir.

– İkisinde de dil göndergesel işlevdedir.

– İkisinde de açıklama, öyküleme ve betimlemeye yer verilir.

9. Mavi Yolculuk adlı metni Belgrad metniyle aşağıdaki tabloda verilen özelliklere göre karşılaştırınız.

Mavi Yolculuk

Tür: Gezi yazısı
Biçim: Düzyazı
Dil ve üslup: Açık, anlaşılır bir dil yer yer öznel ve eleştirel ifadeler
Anlatım teknikleri: Açıklama, öyküleme, betimleme
İçerik: Denizlerimizdeki balık türü ve sayısının azalması, Ayvalık ve civarıyla ilgili izlenimler

Belgrad

Tür: Gezi yazısı
Biçim: Düzyazı
Dil ve üslup: Yabancı sözcüklerin daha fazla kullanıldığı biraz daha ağır bir dil ve yer yer duygusal ifadeler
Anlatım teknikleri: Açıklama, öyküleme, betimleme
İçerik: Belgrad’la ilgili izlenimler ve Belgrad’ın vaktiyle bir Türk şehri olması, Belgrad’ın İstanbul’a benzeyen yönleri

1-7. soruları yukarıda verilen yapılandırılmış griddeki cümle çeşitlerine göre cevaplayınız.

1. “Gerçekten de bir tepe üzerinde yüzük taşı gibi durur sağlam bir kaledir.” cümlesi yukarıdaki kutucuklarda belirtilen cümle çeşitlerinden hangilerini örneklemektedir? Kutucuk numaralarını aşağıda belirtilen yerlere yazınız.

Yükleminin Yerine Göre: Kurallı cümle
Yükleminin Türüne Göre: İsim cümlesi
Anlamına Göre: Olumlu cümle
Yapısına Göre: Birleşik cümle

2. “Bir kapı da güney tarafına Sultanbağı tarafına açılır ve gayet sağlamdır” cümlesi yukarıdaki kutucuklarda belirtilen cümle çeşitlerinden hangilerini örneklemektedir? Kutucuk numaralarını aşağıda belirtilen yerlere yazınız.

Yükleminin Yerine Göre: Kurallı cümle
Yükleminin Türüne Göre: Fiil cümlesi, isim cümlesi
Anlamına Göre: Olumlu cümle
Yapısına Göre: Bağlı cümle

3. “Akan Tuna’da Belgrad’ı selâmlayarak geçen bir yabancılık, durgun Sava’da beldeye mal olan bir yerlilik” cümlesi yukarıdaki kutucuklarda belirtilen cümle çeşitlerinden hangilerini örneklemektedir? Kutucuk numaralarını aşağıda belirtilen yerlere yazınız.

Yükleminin Yerine Göre: Eksiltili cümle
Yükleminin Türüne Göre:
Anlamına Göre:
Yapısına Göre:

Not: Eksiltili cümlede diğer özelliklere bakamayız.

4. “Çok kalamayacağımız Belgrad’ın içini otomobille acele geziyorum.” cümlesi yukarıdaki kutucuklarda belirtilen cümle çeşitlerinden hangilerini örneklemektedir? Kutucuk numaralarını aşağıda belirtilen yerlere yazınız.

Yükleminin Yerine Göre: Kurallı cümle
Yükleminin Türüne Göre: Fiil cümlesi
Anlamına Göre: Olumlu cümle
Yapısına Göre: Birleşik cümle

5. “Balık tutsaydı kalın iplikten oltaları, mantarları eskilikten kapkara olmuş pareketesi böyle fakir mi olurdu Mercan’ın?” cümlesi yukarıdaki kutucuklarda belirtilen cümle çeşitlerinden hangilerini örneklemektedir? Kutucuk numaralarını aşağıda belirtilen yerlere yazınız.

Yükleminin Yerine Göre: Devrik cümle
Yükleminin Türüne Göre: Fiil cümlesi
Anlamına Göre: Soru cümlesi
Yapısına Göre: Birleşik cümle

6. “Hasan Kaptan bu sözleri denizcilere has rahatlıkla söylüyordu.” cümlesi yukarıdaki kutucuklarda belirtilen cümle çeşitlerinden hangilerini örneklemektedir? Kutucuk numaralarını aşağıda belirtilen yerlere yazınız.

Yükleminin Yerine Göre: Kurallı cümle
Yükleminin Türüne Göre: Fiil cümlesi
Anlamına Göre: Olumlu cümle
Yapısına Göre: Basit cümle

7. Yukarıdaki sorularda bulduğunuz cümle çeşitlerinin metindeki işlevlerini belirleyiniz.
Cevap: Bu cümleler bir araya gelerek metnin konusunu ve ana düşüncesini ortaya çıkarmıştır.

8. Aşağıdaki parçada noktalama işaretlerinin kullanım amaçlarını belirleyiniz.

* Öğleden sonra öyle bir rüzgâr çıkmıştı ki dalgalar koylara bile yanaşmamıza izin vermiyordu.

• Düzeltme işareti, ince okunan “g” ünsüzünden sonra gelen “a” ünlüsünün üzerine konmuş.
• Nokta, anlamca tamamlanmış cümlenin sonuna konmuş.

* Ertesi günü nasıl yola çıkacaktık? (…)

• Soru işareti, soru sözcüğü bulunan cümlenin sonuna konmuş.
• Ünlem işareti, metinde alınmayan yerlerin olduğunu belirtmek için kullanılmış.

* “Bu fırtına ne kadar sürer?”

• Soru işareti, soru sözcüğü bulunan cümlenin sonuna konmuş.
• Tırnak işareti metindeki konuşma cümlesinin başında ve sonunda kullanılmıştır.

* “Belli olmaz, hava belki yarın diner, belki bir hafta on gün böyle gider. Zaten bu sene hep böyle gitti.”

• Tırnak işareti, metindeki konuşma cümlesinin başında ve sonunda kullanılmıştır.
• Virgül, sıralı cümlelerin arasına konmuştur.
• Nokta, anlamca tamamlanmış cümlelerin sonuna konmuştur.

9. Aşağıdaki parçada günümüz yazım kurallarına uymayan kullanımları tespit ederek bu durumun nedenini belirtiniz.

Akan Tuna’da Belgrad’ı selâmlayarak geçen bir yabancılık, durgun Sava’da beldeye mal olan bir yerlilik. Ötede Belgrad, Tuna’nın temaşasına bir tablo, beride Belgrad Sava’nın tablosuna haşmetli bir çerçeve. Şehir oraya döküntüsüyle indi, burayı mamuresiyle kuşatıyor: Sava Tuna’nındır, fakat Belgrad Sava’nın.
Hendek yerine nehir atlayan çelik zemberekli bir küheylân gibi bir hamlede Sava’yı kucaklayan yeni bitmiş tek gözlü güzel köprü arka ayaklarını Belgrad’ın böğrüne, ön kollarını karşı kıyıya dayayarak, karnını içine çekmiş, dinç bir âbide gerginliğiyle duruyor.

– Selâmlayarak: Selamlayarak

– Küheylân: Küheylan

– Âbide: Abide

Düzeltme işareti, yazılışları aynı ama okunuş ve anlamları farklı kelimelerde uzun okunan ünlülerin üzerine, ince okunan “g ve k” ünsüzlerinden sonra gelen “a ve u” ünlülerinin üzerine, kişi ve yer adlarında ince okunan “l” ünsüzünden sonra gelen “a ve u” ünsüzleri üzerine ve nispet “i”si ile iyelik veya belirtme durumu eki olan “i”yi ayırmak için konur. Bu sözcüklerde bu açıklamalardan hiçbiri söz konusu değildir.

Etkinlik

Gezdiğiniz bir yer hakkında bir gezi yazısı yazınız. Bu çalışmanızda ön araştırma yapma, gözlem yapma, not alma, fotoğraf çekme, önemli ve ilginç noktaları tespit etme, betimlemelerden yararlanma, yazıyı görsellerle destekleme gibi unsurlardan yararlanınız.

İSTANBUL

İstanbul’un kalbinde, göğe uzanan minareleri ve büyüleyici kubbeleriyle Ayasofya, tarih boyunca farklı medeniyetlerin izlerini taşıyor. Sabah erken saatlerde, güneşin ilk ışıkları eşliğinde Sultanahmet Meydanı’nda yürüyüşe çıktım. Yoğun bir kalabalığın içinde bile, Ayasofya’nın mistik atmosferi etrafı sarmıştı. İçeriye adım attığımda, mozaiklerin parıltısı ve yüzyıllar öncesine dayanan duvar resimleri beni adeta zamanda bir yolculuğa çıkardı.

Galata Köprüsü’nden Karaköy’e doğru yürüdüğümde, balıkçıların sabah seremonisini izlemek ayrı bir keyifti. Köprüden denize sarkan oltalar ve tezgahlarda taze balıkların satışı, İstanbul’un dinamik yaşamını yansıtıyordu. Karaköy’den yukarıya, İstiklal Caddesi’ne çıkan yolda, tarihi binaların arasında kendime bir kahve molası verdim. Buradaki eski zaman kafeler, şehrin bohem ruhunu yaşatıyor.

Son durağım, Kapalıçarşı’nın renkli koridorları oldu. Her bir köşesinde farklı hikayelerin saklandığı bu tarihi çarşıda, el emeği ürünler ve geleneksel Türk sanatlarına hayran kaldım. Kapalıçarşı’nın labirent gibi sokaklarında kaybolmak, İstanbul’un zengin kültürel mozağini keşfetmek için mükemmel bir yol.

Güneş batarken, Haliç’in kıyısında bir çay eşliğinde günü tamamladım. İstanbul’un silüeti, gün batımının altın renkleriyle birleşince, şehir başka bir güzelliğe büründü. İstanbul’u anlamak için bir ömür gerek, ama bir gün bile insanın içinde derin izler bırakmaya yetiyor. Her köşesi ayrı bir dünya olan bu şehirde, her adım tarihle iç içe geçmiş bir hikaye anlatıyor.

Etkinlik

Yazdığınız gezi yazılarını sınıfta sununuz.

Sunumunuzda aşağıdaki yönergeyi takip ediniz.

• Yararlanacağınız görsel ve işitsel araçları hazırlayınız.
• Yazılı, görsel ve işitsel unsurları doğru ve işlevsel olarak kullanınız.
• Teknolojik araçları etkili biçimde kullanınız.
• Süreyi verimli kullanınız.

Cevap: Yukarıdaki gezi yazısı örneğini sınıfta sunabilirsiniz.