10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 234-235-236 Cevapları Meb Yayınları

7. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları

1-4. soruları Oktay Akbal’ın “Om Mani Padme Hum” adlı yazısından alınan aşağıdaki parçaya göre cevaplayınız.

15 Ekim 1958’de öldü Asaf Halet Çelebi. Deniz Yollarından Edebiyat Fakültesi kitaplık memurluğuna geçmişti birkaç yıl önce. Bir de yaşattığı büyük bir düş vardı, daha doğrusu bir canlı umut… Beylerbeyi sırtlarındaki topraklarının günden güne değerlendiğini görmek… Boğaz Köprüsü yapılacaktı bir gün. İkide bir söylentiler çıkıyordu Boğaz Köprüsü şurada yapılacak burada yapılacak diye. Toprağın değeri azıcık artmıştı. “Sat” diyenlere, “Daha erken, biraz daha bekleyeceğim, ileride milyonlar edecek” diyordu. Kırk elli bin verdiler sanırım. Ama o geleceğe ait büyük umutlu küçük memur yaşamını sürdürmeyi yeğledi. Kendisi ölse de eşi, çocuğu vardı ya!.. Oysa birkaç yıl içinde hiçbiri kalmadı. Boğaz Köprüsü onun düşlerindeki gibi Beylerbeyi’ne yapıldı, belki bugün taşıtların üzerinden geçtiği yollar Çelebi’nin topraklarıdır, kim bilir?

“Om mani padme hum” diye yüksek sesle bağırınca Nisuaz pastahanesindeki sanatçılar üç kez bu dizeyi yinelerdi 1940’larda… “O ne ağaç ne tohum / Om mani padme hum”… O sesler, o insanlar, o dizeler geçmişte kaldı. Sait Faik’ler, Cahit Irgat’lar, Tarancı’lar ve bugün yaşayan ama o günlerin genç şairlerine, yazarlarına hiç benzemez hale girmiş edebiyatçılar, o hepsi hepsi eski dergilerin yapraklarında…

“Şiirde bazı kelimelerin lügat manalarını aramak bence lüzumsuzdur. Çünkü şiir kelimelerin bir araya gelmesinden hasıl olan büyük bir kelimeden başka bir şey değildir. Bir tek kelime, hecelere ayrıldığı zaman, nasıl o heceler başlı başına bir mana ifade etmezse, şiirde teker teker kelimelerin manaları ile uğraşmak beyhudedir. Şiir tıpkı hayatta olduğu gibi müşahhas malzeme ile mücerred bir alem yaratmaktır!”

Böyle diyordu Asaf Halet Çelebi kendi şiiri için…

Bunca yıl geldi geçti ardından…”He”,”Lâmelif” adıyla yayımlanan kitapları”Om Mani Padme Hum”da topladı 1953’te, bir daha da basılmadı, tükendi gitti, kayboldu kitaplık rafla ında… Şiirlerinde anlattığı kişilere döndü, somuttan soyuta geçti: “Bakanlar bana / gövdemi görürler / ben başka yerdeyim / gömseler beni / gövdemi gömerler / ben başka yerdeyim / aç cübbeni cüneyd / ne görüyorsun / görünmeyeni / cüneyd nerede / cüneyd ne oldu / sana bana olan ona da oldu / kendi cübbesi altında cüneyd yok oldu.”

Şairler yok olsa da şiirler kalır. Bir süre unutulurlar, sonra yeniden dirilirler, yeni kuşakların yaşamına karışırlar. Kimi kez bir tek şiirsever çıkar, canlandırır, yaşatır unutulmuş şairleri, şiirleri…

1. Metinden hareketle Asaf Halet Çelebi’nin kişilik özelliklerini belirleyiniz.

– Gelecekle ilgili umutları vardır.
– Şiirde anlam aramayı gereksiz görür.
– Somuttan çok soyut olanın peşindedir.

2. Metnin tür özelliklerini belirleyiniz.

– Metnin türü anıdır.
– Yazar, bahsettiği sanatçıyla ilgili tanıklıklarını anlatmıştır.
– Nesnelliği sağlamak için sanatçıdan alıntılar yapmıştır.;– Üçüncü kişili anlatım kullanılmıştır.

3. Metinde anlamına, yapısına, yükleminin yerine ve türüne göre cümle çeşitlerine birer örnek bularak bunların metindeki işlevlerini belirleyiniz.

* Anlamına göre:

• Olumlu cümle: Şiir tıpkı hayatta olduğu gibi müşahhas malzeme ile mücerred bir âlem yaratmaktır!”
• Olumsuz cümle: Çünkü şiir kelimelerin bir araya gelmesinden hasıl olan büyük bir kelimeden başka bir şey değildir.
• Soru cümlesi: …kim bilir?
• Ünlem cümlesi: Kendisi ölse de eşi, çocuğu vardı ya!..

* Yapısına göre:

• Basit cümle: Toprağın değeri azıcık artmıştı.
• Sıralı cümle: “He”, “Lâmelif” adıyla yayımlanan kitapları “Om Mani Padme Hum”da topladı 1953’te, bir daha da basılmadı, tükendi gitti, kayboldu kitaplık rafla ında…
• Bağlı cümle: O ne ağaç ne tohum
• Birleşik cümle: Şiirde bazı kelimelerin lügat manalarını aramak bence lüzumsuzdur.

* Yüklemin yerine göre:

• Kurallı cümle: Toprağın değeri azıcık artmıştı.
• Devrik cümle: 15 Ekim 1958’de öldü Asaf Halet Çelebi.
• Eksiltili cümle: Beylerbeyi sırtlarındaki topraklarının günden güne değerlendiğini görmek…

* Yüklemin türüne göre:

• Fiil cümlesi: Kırk elli bin verdiler sanırım.
• İsim cümlesi: Şiirde bazı kelimelerin lügat manalarını aramak bence lüzumsuzdur.

4. Metinde kullanılan eğik çizgilerin kullanım amacını belirleyiniz.
Cevap: Bu metinde eğik çizgi bir şiirin yan yana yazılmış dizeleri arasına konmuştur.

5. Anılarda anlatılanlar doğrudan doğruya tarih midir ( ) Anı yazarları bir tarihçi duruşuyla mı yaklaşırlar gördüklerine ( ) yaşadıklarına ( ) Bu sorulara verilecek cevap geçmişin, birinci kişinin ağzından kişisel yargılar ve yorumlarla verildiği şeklinde olacaktır ( )
Serdar Odacı, Türk Dili’nin Sayfalarında Anılar
Bu parçada ayraçlarla ( ) belirtilen yerlere, aşağıdakilerin hangisinde verilen noktalama işaretleri sırasıyla getirilmelidir?

A) (?) (,) (…) (.) B) (?) (,) (?) (.) C) (;) (,) (?) (.) D) (?) (,) (?) (…) E) (,) (,) (.)
Cevap: B

6. Kimi alır gider gençlik yönüne,
Kimi düğün kimi bayram gününe.
Dizilirler gözlerimin önüne,
Uzak yakın, benzi soluk anılar.
Halil Soyuer
Yukarıdaki şiirde anı türünün hangi özelliği ağır basmaktadır?

A) Olayların bir sıra gözetilerek anlatılması
B) Gerçek olay ve kişilerin söz konusu olması
C) Yaşanmışlıklar karşısındaki duyguların paylaşılması
D) Gözlemlerin başkalarıyla paylaşılması
E) Nesnel bir anlatım tutumu sergilenmesi
Cevap: C

7. Falih Rıfkı Atay ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Millî Mücadele’ye ve Cumhuriyet’in kuruluş yıllarına tanıklık etmiştir.
B) Gerçekçi bir bakışla yazdığı anılarına yorumlarını da katmıştır.
C) Uzun yıllar siyasi yaşamda görev almıştır.
D) Eserlerinde Atatürk’le ilgili gözlem ve anılarını anlatmıştır.
E) Eserlerinde yalınlıktan uzak bir dil ve anlatım tutumu sergilemiştir.
Cevap: E

8. (I) Bizim kuvvetlerimizle Kocaeli tarafından gelen kıtalar Dikmen sırtlarında son çarpışmalarını yapacaklardı. (II) Atatürk’ü adım adım takip ediyordum. (III) Olanca varlığını, nihayet bir oyun olan manevraya vermişti. (IV) Siperlere girip çıkıyor, soruyor, meraklanıyor, anlatıyordu. (V) Hiç unutmam.
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) I. cümle, içinde isim tamlaması bulunan birleşik bir cümledir.
B) II. cümle, yüklemi birleşik fiil olan basit bir cümledir.
C) III. cümle, içinde sıfat tamlaması bulunan olumlu bir cümledir.
D) IV. cümle, yapı bakımından sıralı bir cümledir.
E) V. cümle, yüklemi emir kipiyle çekimlenmiş olumsuz bir cümledir.
Cevap: E

9. “Bir müsvedde yazacağı zaman kâğıdı dizinin üzerine dayar, kalemi eline alır, bir hâfız gibi sallanır dururdu.” cümlesinin özellikleri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Olumlu, kurallı, isim, birleşik
B) Olumlu, kurallı, isim, bağlı
C) Olumlu, kurallı, fiil, basit
D) Olumlu, kurallı, fiil, sıralı
E) Olumlu, devrik, fiil, birleşik
Cevap: D

10. Aşağıdakilerden hangisinde anı türünde yazılmış eser ve yazarı birlikte verilmemiştir?

A) Magosa Hatıraları-Namık Kemal
B) Saray ve Ötes/’-Halit Ziya Uşaklıgil
C) Atatürk’ün Bana Anlattıkları-Falih Rıfkı Atay
D) Anadolu Notları-Reşat Nuri Güntekin
E) Edeb/yatçılar Çevremde-Halit Fahri Ozansoy
Cevap: D

11. Aşağıda verilen tanılayıcı dallanmış ağaçtaki bilgilerden bazısı doğru, bazısı yanlıştır. İlk ifadeden başlayıp, cevap oklarını takip ederek doğru çıkışa ulaşınız.

Yazar, anılarını kronoloji gözeterek anlatmak zorundadır. (Y)
“Beyaza çekilen kâğıtları karşılaştırmak için beni çağırır kâğıtları okuturdu.” cümlesi sıralı, kurallı, olumlu bir fiil cümlesidir. (D)
mı / mi ekini alan yan cümle temel cümlenin zarf tümleci olduğunda cümlenin sonuna soru işareti konmaz. (D)
5. Çıkış