10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 194-195 Cevapları Meb Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Kanlı Kavak metninde geçen “Ah bilâder, sen artık rezâleti avvûka çıkarıyorsun!” cümlesindeki altı çizili kelime grubunun anlamını metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahmininizin doğruluğunu kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.

– Tahminim: İyice artırmak, herkese duyurmak
– Sözlük anlamı: Bir dedikodunun herkesçe duyulması, yayılması

2. Gölge oyununun ortaya çıkmasında sözlü kültürün, toplumsal değişimlerin ve etkileşimlerin rolünü değerlendiriniz.
Cevap: Gölge oyununun Çin’de ortaya çıktığı biliniyor. Şav Wong adlı bir Çinli, hükümdarın üzüntüsünü hafifletmek için sarayın bir odasına gerdiği beyaz bir perdenin arkasından, bir kadının perde üzerine düşen gölgesini ölen karısının hayali diye sunmasıyla ortaya çıktığı ifade ediliyor.

– Oyun daha sonraları Türkler arasında oynanmaya başlanmıştır. Karagöz oyunu sözlü kültüre dayanır, doğaçlama oynanır, yazılı bir metin yoktur. Toplum yapısı, günlük hayat, gelenek görenekler ve toplumda meydana gelen her türlü değişim oyunlara da yansımıştır.

3. Metnin temasını ve konusunu belirleyiniz.
Cevap: Metnin teması “ağaçları korumak”tır. Konusu ise cinlerin bir çocuğu alıkoyması, sonrasında da Karagöz ve Hacivat’ı çarpması, Karagöz’ün ağacın dallarından kesmesi sonucu cezalandırılmasıdır.

4. Metinde olay akışını yönlendiren çatışmaları belirleyiniz.
Cevap: Metinde cinlerle insanların mücadelesi, Karagöz’ün ağacın dalını kesmesi ve Arnavutların onu yakalayıp cezalandırmaları gibi çatışmalar vardır.

5. Güldürü unsurunun nelerden kaynaklandığını metinden örnekleyerek belirleyiniz.

– Yanlış anlamalar:
HACİVAT — “Tuhfe-i Vehbî”?
KARAGÖZ — O ahbâbımdır, turşucu Vehbi.

• Ağız özellikleri: Koruyu çeseni bulduk, buraya cel mori!
• Arnavutların Karagöz’ü döverken saymayı karıştırıp sürekli başa dönmeleri:

I. ARNAVUT — Mori, bâştan! — Biiir! İçiii! Dööört! Seçiiiz! Dokuuuz! On biiir! On dokuuuz! Yetmiş altııı! Seçsen dokuuuz! Beş yuuuz!
II. ARNAVUT — Mori, yanıldık!
I. ARNAVUT — Mori, bâştan! — Biiir! Beeeş! Seçiiiz! On biiir! Yirmi beeeş!
KARAGÖZ — Ey! Beni dayakla öldürecekler! Bunlar hesap bilmiyorlar!

6. Metindeki açık ve örtük iletileri, metinle ilgili yorum ve değerlendirmelerinizi gerekçelendirerek ifade ediniz.

Açık iletiler:

• Hacivat’ın vaktiyle okuyup yazsaydın demesi.
• Hacivat’ın Karagöz’ü cinli ağaçla ilgili, etrafında dolaşmasının tehlikeli olacağını söyleyerek uyarması.
• Karagöz’ün ağacı kestiği için cezalandırılması

Örtük iletiler:

• Ağaçlara zarar verilmemelidir.

7. Metnin yapısını oluşturan bölümlerden hareketle metindeki dramatik örgüyü belirleyerek aşağıdaki tabloya yazınız.

– Hacivat’ın, Karagöz’ün evinin önüne gitmesi, Karagöz’ün aşağı inip Hacivat’ı dövmesi
– Hacivat’la Karagöz arasında oyunun asıl konusuyla ilgili olmayan, yanlış anlamalara dayalı konuşmaların geçmesi
– Kanlı kavağın orada cinlerin Karagöz’ü yakalamaları
– Cinlerin Muslu’yu yakalayıp sonra serbest bırakmaları
– Karagöz’ün cinleri kızdırması, cinlerin Karagöz’le Hacivat’ı çarpması, Hacivat’la Karagöz’ün dua edip kurtulmaları
– Karagöz’ün ağacın dalını kesmesi, Arnavutların bunu görüp Karagöz’ü cezalandırmaları
– Karagöz’ün kendisini Arnavutlardan kurtarması ve oyunun sona ermesi

8. Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirleyiniz.

Zaman: Metinde zamanla ilgili net ifadeler yoktur. “Kanlı kavağın yanından geçerken, sonra” gibi ifadelere yer verilmiştir.
Mekân: Karagöz’ün evinin önü, kanlı kavak, sokak

1. Etkinlik

a. Metnin dil, anlatım ve sunum özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Metinde Osmanlı zamanının dil özellikleri kendisini gösterir. Özellikle Hacivat’ın okuduğu semai ve gazelde ağır bir dil vardır. Diyaloglarda ise anlaşılır bir dil kullanılmıştır. Arnavutlar kendi ağız özellikleriyle konuşturulmuştur. Tüm kişiler oyunu oynatan ve hayalbaz adı verilen kişi tarafından konuşturulur. Sunum, tasvirlerin gölgelerinin perdeye yansıtılması şeklinde yapılır.

b. Belirlediğiniz dil, anlatım ve sunum özelliklerinin metnin türü ve içeriğiyle ilişkisini değerlendiriniz.
Cevap: Karagöz oyunları doğaçlama oynanan oyunlardır. Herkesi tek bir kişi konuşturur ve tasvirleri de o oynatır. Oyunda güldürü unsuru burada da olduğu gibi yanlış anlamalar ve ağız özellikleri kullanılarak sağlanır.

2. Etkinlik

a. Kanlı Kavak metnindeki kişilerin özelliklerini aşağıdaki tabloya yazınız.

Özellikleri

Karagöz: Patavatsız, halkın içinden, saf ve cahil
Hacivat: Gösteriş meraklısı, eğitim görmüş, kendini beğenmiş.
Arnavutlar: Acımasız, uyanık ve ağaçları koruyan insanlardır.

b. Metindeki kişilerin özelliklerinden hareketle bu kişilerin tip veya karakter özelliği gösterip göstermediğini değerlendiriniz.
Cevap: Karagöz ve Hacivat tip, Arnavutlar karakterdir.