10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 152-153-154 Cevapları Meb Yayınları

4. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

1-6. soruları Nurullah Genç’in 15 Temmuz Destanı adlı şiirinden alınan aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

1. Metinde ahenk hangi unsurlarla sağlanmıştır? Belirtiniz.
Cevap: Metinde ahenk 11’li hece ölçüsü, sözcük tekrarları, uyak, redif ile sağlanmıştır.

2. Metindeki edebî sanatların anlama katkısını değerlendiriniz.
Cevap: Metinde yer yer nida, benzetme (teşbih), kişileştirme (teşbih), telmih gibi sanatlara yer verilmiştir. Bu gibi sanatlar, metni daha ilgi çekici hâle getirir. Söylenmek istenen daha etkili bir şekilde söylenir.

3. Metinde millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ögeleri belirleyiniz.
Cevap: Metinde millî manevi değerler ağır basmaktadır. 15 Temmuz gecesinde bazı vatandaşlarımızın şehit olmaları, vatan uğruna canını feda etme düşüncesi bu değerlerdendir. Kerbela Olayı’nın, Hazreti Yusuf’un hatırlatılması da metindeki tarihî ögelerdendir.

4. Metindeki sıfat tamlamalarını bularak bunların işlevlerini belirleyiniz.

Metindeki sıfat tamlamaları ve işlevleri:

• Fetih burcunda dirilen yiğitlere (dolaylı tümleç)
• kıyam vaktinde vurulan yiğitlere (dolaylı tümleç)
• eğilmeyip de kırılan yiğitlere (dolaylı tümleç)
• Devlere mezar olan destânımız (özne)
• Bir ihtilâl gecesi (zarf tümleci)
• Bin bir çiçekten gelen dermanımız (özne)
• Bir hilâl bestesidir (yüklem)
• o kutlu fermanımız (özne)
• Şehitler diyarında parlayan nurdur (yüklem)
• demirden dağ (özne)
• bu vahşî çağ (özne)
• Bayrağı kanımızla yıkanmış surdur (yüklem)
• Direnişe çağıran ezanımız (özne)
• ilâhî bir sebilin (dolaylı tümlecin içinde yer alıyor)
• bir Kerbela’dır (yüklem)
• Hangi denize (dolaylı tümleç)

5. Metindeki birleşik kelimeleri bularak bunların ayrı veya bitişik yazılmalarının nedenlerini belirleyiniz.

Metinde bulunan birleşik kelimelerin yazılma nedenleri:

• Gökyüzü: İkinci kelime birleşme sırasında anlamını kaybettiği için bitişik yazılır.
• Bin bir: Bu kelime metinde “pek çok, çok sayıda” anlamındadır ve aslında bitişik yazılmalıydı.
• Ay ışığı: Her iki sözcük de birleşme sırasında anlamını koruduğu için bitişik yazılır.
• Tebessüm eder: Yardımcı fiille kurulan birleşik fiillerde birleşme sırasında ses düşmesi veya türemesi olmazsa bu fiiller ayrı yazılır.

6. “Târih tebessüm eder, bu vahşî çağ yıkılır” dizesinde virgülün kullanılma nedenini açıklayınız.
Cevap: Metinde, sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılmıştır.

7. Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde belirtilen destanla ilgili değildir?

A) Dünya edebiyatında bilinen ilk destandır. (Gılgamış)
B) Troyalılar ile Romalılar arasındaki savaş anlatılır. (İlyada)
C) Uygurların Doğu Türkistan’a göç edişleri anlatılır. (Göç)
D) Kırgız Türklerine ait bu eser dünyanın en uzun destanıdır. (Manas)
E) Makedonyalı İskender’in Türk yurdundan ayrılışı anlatılır. (Şu)
Cevap: B

8. Bu destan Makedonyalı İskender’in —- yüzyılda sefere çıkmasını, Türk yurdu üzerine gelmesini, Türk hükümdarı —- doğuya çekilmesini ve İskender’in Türk yurdundan ayrılmasını anlatır. —- yüz-yıla kadar Türkler arasında yaşayan bu destanın konusundan —-, Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Türkmen sözcüğünün açıklamasında söz etmiştir. Bu parçada boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıdakilerin hangisinde verilenlerin getirilmesi gerekir?

A) MÖ V.-Şu’nun-X.-Ahmet Yesevi
B) MÖ IV-Şu’nun-XI-Kâşgarlı Mahmud
C) MÖ IV.-Şu’nun-XI.-Firdevsî
D) MÖ IV.—Alp Er Tunga’nın-X.-Kâşgarlı Mahmud
E) MÖ IV.—Alp Er Tunga’nın-XI.-Yusuf Has Hacip
Cevap: B

9. Ankara’nın güneybatısında, şimdiki Polatlı’nın azıcık kuzeyinde Gordion kenti vardır. Lydia Kralı Midas’ın babası Gordios bir çiftçiydi. Bir sabah erkenden kentin alanına yük arabasıyla girdiği için Phrygia kralı oldu. Çünkü kentin büyük kâhini, o kentin kralının ertesi günü kent alanına bir yük arabasıyla geleceğini söylemişti.
Gordios hiç beklemediği halde kral olunca, yük arabasını tapınağa götürdü, oraya armağan etti. Bu arabanın okunu boyunduruğuna bağlayan ip öylesine kördüğüm edilmiş ki; onu açacak kadar marifetli olan adamın Asya kıtasına egemen olacağı yollu bir söylenti peyda olmuşmuş. Büyük İskender kördüğümü açmaya çalışmış, açamayınca kılıcını çekip kördüğümü kesmiş (Gordion sözcüğüyle Türkçe “kördüğüm” sözünün benzerliği birçoklarını aldatmıştır).
Halikarnas Balıkçısı, Anadolu Efsaneleri
Yukarıda verilen metinden hareketle efsane ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Mekân gerçekte var olan bir yerdir.
B) Tarihî bir olay anlatılmıştır.
C) Yalın bir anlatıma sahiptir.
D) Dinî inançlara dayanmaktadır.
E) Olay yaşanmışlık izlenimi vermektedir.
Cevap: D

10. Aşağıdakilerin hangisinde verilenlerin tümü İslamiyet’in kabulünden sonraki Türk destanlarındandır?

A) Battal Gazi-Danişmend Gazi-Saltukname-Köroğlu
B) Manas-Battal Gazi-Köroğlu-Ergenekon
C) Ergenekon-Türeyiş-Şu-Bozkurt
D) Manas-Oğuz Kağan-Alp Er Tunga-Battal Gazi
E) Köroğlu-Göç-Alp Er Tunga-Manas
Cevap: A

11. Aşağıda verilen tamlayıcı dallanmış ağaçtaki bilgilerden bazısı doğru, bazısı yanlıştır. İlk ifadeden başlayıp, cevap oklarını takip ederek doğru çıkışa ulaşınız.

Dünyanın en uzun destanı Kırgız Türklerine ait Manas Destanı’dır. (D)
“Çektik süslü kadırgaları binlerce kişi” dizesinde sıfat tamlaması kullanılmamıştır. (Y)
Fin edebiyatında Kalevala ile İran edebiyatında Şehname, yazıya geçirilmiş destan örnekleridir. (D)
3. Çıkış