10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 144-145-146-147 Cevapları Öğün Yayınları

3. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları

İLAHİ
Canım kurban olsun senin yoluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed,
Şefaat eyle bu kemter kuluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed…

İlk dört soruyu Yunus Emre’nin ilahisinden alınmış yukarıdaki dörtlüklere göre cevaplayınız.

1 Yukarıda okuduğunuz dörtlüklerin temasını aşağıya yazınız.
Cevap: Hz. Muhammet (S.A.V) sevgisi, Hz. Muhammet’e övgü

2. Yukarıdaki dörtlüklerin ölçüsünü, kafiyelenişini ve kafiye düzenini dörtlükler üzerinde gösteriniz.
Cevap: 11’li hece ölçüsü

Kafiye ve Redifleri:

a–Canım kurban olsun senin yoluna,
b–Adı güzel, kendi güzel Muhammed,
a–Şefaat eyle bu kemter kuluna,
b–Adı güzel, kendi güzel Muhammed

“-una” redif; “l” yarım kafiye

“Adı güzel, kendi güzel Muhammed” redif

c–Mü’min olanların çoktur cefâsı,
c–Ahirette olur zevk-u sefâsı,
c–On sekiz bin âlemin Mustafâ’sı,
b–Adı güzel, kendi güzel Muhammed

“sı” redif; “fâ” zengin kafiye (uzun ünlüler “â” iki ses kabul edilir.)

d–Yedi kat gökleri seyrân eyleyen,
d–Kûrsûnün üstünde cevlân eyleyen.
d–Mi’râcda ümmetin Hak’dan dileyen,
b–Adı güzel, kendi güzel Muhammed

“yen” redif; “le” tam kafiye
Kafiye Düzeni: abab/cccb/ dddb (Koşma tipi uyak düzeni)

3 Yukarıda okuduğunuz dörtlüklerin nazım biçimini ve nazım türünü aşağıya yazınız.
Cevap: Nazım Türü: İlahi

İlahi, mutlaka dini içerikli olup kendine özgü bir ezgi eşliğinde söylenen ve biçim özellikleri az çok belirginlik kazanmış bir nazım türüdür.

4. Yukarıda okuduğunuz dörtlüklerdeki iletileri bulunuz ve dörtlüklerle ilgili yorumlarınızı aşağıya yazınız.

Hz. Muhammet (S.A.V) sevgisi her şeyin üstündedir.
Peygamberimiz insanlığın en yücesi ve sevilenidir.
Müslümanlar için dünyada cefa, sıkıntı çoktur.
İnananlar için gerçek zevk ve sefa yeri ahirettir.
Mirac’da yedi kat göğe yükselen peygamberimiz ümmeti için Allah’tan af ve mağfiret dilemiştir

5. Şiirle ilgili aşağıdaki bilgilerin başına bilgiler doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

(D) a. Millî ölçümüz olan hece ölçüsü ile söylenen koşuklarda genellikle yarım kafiye kullanılmıştır.
(Y) b. Eski Türklerin avlandıktan sonra düzenledikleri eğlencelerde söylenen şiirlere sagu adı verilir.
(Y) c. Kutadgu Bilig, Türkçenin bilinen en eski sözlüğü olup Batı Asya yazı Türkçesi hakkında var olan en kapsamlı ve önemli dil anıtıdır.
(D) ç. Yunus Emre, şiirlerini halkın anlayabileceği sade bir dille yazmıştır, 11’li hece ölçüsünü kullanmıştır.
(D) d. Gazelde genelde anlam bütünlüğü aranmaz, anlam beyitte tamamlanır.

6. Şiirle ilgili aşağıda boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle tamamlayınız.

a) İlahiler; Mevlevilerde ayin, Bektaşilerde nefes, Alevilerde deme adını alır.
b) Nefesin konusu genellikle tasavvuftaki Vahdetivücut, Alevi-Bektaşi ilkeleri ve tarikat kurallarıyla ilgilidir.
c) Anonim halk şiirinin en kısa ve en sevilen nazım biçimine mani denir. 7 heceli dört dizeden oluşur.
ç) Gazelin ilk beytine matla, son beytine makta, en güzel beytine beytü’l gazel denir.
d) Türk edebiyatında kaside; nesib ya da teşbib; girizgah, methiye, tegazzül, fahriye, dua olmak üzere çeşitli bölümlere ayrılır.

7. Aşağıdakilerden hangisi halk şiirinin genel özelliklerinden biri değildir?

A) Aşk, doğa, ayrılık, özlem gibi konular ele alınmıştır.
B) Dil ve anlatımda süslü söyleyişe yöneliş yoktur.
C) Daha çok redif ve yarım kafiye kullanılmıştır.
D) Genelde aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
E) Konular ve duyarlılıklar bakımından halk kültüründen beslenmiştir
Cevap: D

8. Eser bir mecmua özelliği taşır. İçinde başkalarının da hikmetleri vardır. Didaktik bir özellik gösteren eser, lirizmden uzaktır. Eserde dervişlik, dünyadan yakınma, cennet-cehennem, peygamber mucizeleri, İslam efsaneleri başlıca işlenen konulardır. Yalın bir Türkçeyle yazılan eser, Yunus Emre’ye öncülük etmiştir.

Yukarıda sözü edilen yapıt aşağıdakilerden hangisidir?

A) Divân-ı Hikmet
B) Risaletü’n-Nushiyye
C) Kutadgu Bilig
D) Atabetü’l-Hakayık
E) Muhakemetü’l-Lügateyn
Cevap: A

9. Halk edebiyatındaki türkünün divan edebiyatında karşılığı olan nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gazel B) Şarkı C) Kaside D) Mesnevi E) Kıta
Cevap: B

10. Gazelle ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Arap edebiyatında ortaya çıkan bir şiir türüdür.
B) İlk beytine matla, son beytine makta denir.
C) En güzel beytine taç beyit denir.
D) Şair son beyitte mahlasını (takma adını) kullanır.
E) En az beş, en fazla on beş beyitten oluşur.
Cevap: C

11. Kaside ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Bazen rediflerine göre adlandırılır.
B) Kaside içinde gazel yazılabilir.
C) Fahriye bölümünde şair, devrin ileri gelenini över.
D) Genellikle son beyitte şairin mahlası bulunur.
E) Kafiye örgüsü gazelle aynıdır.
Cevap: C

12. Anonim halk edebiyatı nazım şeklidir. Dört dizeden oluşan bu türde dizeler yedi hecelidir. Birinci, ikinci ve dördüncü dizeler kendi arasında uyaklı, üçüncü dize ise serbesttir. Bu türde ilk iki dize ile son iki dize arasında anlamsal bir bütünlük yoktur. Her konuda söylenebilir.

Bu parçada sözü edilen nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mâni B) Koşma C) Ninni D) Tekerleme E) Semai
Cevap: A

13. Bektaşi şairlerin yazdığı şiirlerdir. Hz. Muhammed (S.A.V.) ve Hz. Ali (R.A.) için övgüler söylenir. Genellikle tasavvuftaki vahdetivücut görüşü anlatılır.

Yukarıda sözü edilen nazım türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Semai B) Nefes C) Nutuk D) Devriye E) Şathiye
Cevap: B

14. Kasidenin girişi ve şiir yönünün en ağır basan bölümüne (I) teşbib, kasidenin nesip bölümünden methiye bölümüne geçerken söylenen beyit veya beyitlere (II) mivan, kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölüme (III) methiye, kasidede şairin kendini övdüğü bölüme (IV) fahriye, kaside içinde gazel söylemeye (V) tegazzül denir.

Yukarıdaki parçada altı çizili kavramlardan hangisi yanlış açıklanmıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
Cevap: B

15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir noktalama ve yazım yanlışı yoktur?

A) Polis, kimsesiz gence “Kayseri’ye 2018’de mi geldin?” diye sordu.
B) Polis, kimsesiz gence: “Kayseri’ye 2018’te mi geldin?” diye sordu.
C) Polis, kimsesiz gence; “Kayseri’ye 2018’de mi geldin?” diye sordu.
D) Polis, kimsesiz gence: “Kayseri’ye 2018’de mi geldin?” diye sordu.
E) Polis; kimsesiz gence: “Kayseriye 2018’de mi geldin?” diye sordu.
Cevap: A

16. Niçin işe gitmediğini bilmiyorum (I) Acaba hasta mıydı (II) Eğer öyleyse niçin doktora gitmiyor (III) Yoksa onun âdeti hep böyle mi (IV) O durumda bunu kimden öğrenebilirim (V)

Bu cümlelerde numaralanmış yerlerden hangisine soru işareti (?) getirilemez?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
Cevap: A