10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 142 Cevapları Meb Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Sultan Mehmet’in Gemileri adlı metnin tema ve konusunu belirleyiniz.
Cevap: Metnin teması İstanbul’un Fethi, konusu fetih için gemilerin karadan yürütülmesidir.

2. Metnin kurgu zamanını ve içeriğin tarihsel zamanla ilişkisini belirleyiniz.
Cevap: Metin Cumhuriyet Dönemi şairlerinden Fazıl Hüsnü Dağlarca tarafından yazılmıştır. İstanbul’un Fethi’nin 500. yıl dönümünde yazılmıştır. Olaylar eski Türk destanlarına göre çok daha yakın bir zamanda geçtiği için şiirde anlatılanlar gerçeğe daha uygundur.

3. Metinde şaire özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Metin beşli bentlerle kurulmuştur. Birinci kişili anlatımla sanki şair de ordunun içindeki bir askermiş gibi bir hava oluşturulmuştur. Milli duyguları coşturan ifadelere yer verilmiştir. O anları yeniden yaşıyor ve yaşatıyor gibidir.

4. Metindeki millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik ögeleri belirleyiniz.
Cevap: Metinde İstanbul Fethi sırasında gemilerin karadan yürütülmesi anlatılıyor. Bu durum millî ögedir. Yer yer dinî ifadelere yer verilmesi manevi değere örnek verilebilir. Tarihî bir olayın anlatılması da tarihî ögeye örnektir. Askerlerin padişaha itirazsız itaati o dönemin sosyal ve siyasi anlayışına örnek verilebilir.

5. Metnin ilk iki bendindeki edebî sanatları belirleyerek bunların destana katkısını ifade ediniz.

• İlk bentte “Bir sabah” ifadesi tekrar edilerek tekrir, “Dağlar taşlar inledi” ifadesiyle mübalağa yapılmıştır.
• İkinci bentte “Kızaklarla yarıldı yer, ufuklarca” ifadesiyle mübalağa yapılmıştır.
• Bu edebî sanatlar, söylenmek istenenin daha etkili bir şekilde ifade edilmesini sağlamıştır.

6. “İlk defa, bu koca dünyada, ilk defa, /Bir şey âşikâr oluyordu bütün milletlere ibret.” dizelerinde şaire göre bu koca dünyada bütün milletlere âşikâr olan nedir? Tartışınız.
Cevap: Burada kastedilen şey gemilerin karadan yürütülmesidir.

7. Metinle ilgili beğeni, tespit, eleştiri ve güncellemelerinizi gerekçelendirerek ifade ediniz.
Cevap: Bu metinde tarihî bir olay olan İstanbul’un Fethi sırasında gemilerin karadan yürütülmesinin coşkulu bir şekilde anlatılmasını beğendim. Ama bence son dizelerin kısa bırakılması ve şiirin serbest ölçüyle yazılması şiirin akıcılığını engellemiştir.

Etkinlik

Sultan Mehmet’in Gemileri adlı yapma destanı, okuduğunuz doğal destan örnekleriyle karşılaştırınız. Bu metinlerden hareketle doğal destan ile yapma destan arasındaki farklılık ve benzerlikleri aşağıdaki tabloya yazınız.

Farklılıklar:

• Doğal Destanın söyleyeni belli değildir.
• Doğal destanlar oluş, yayılma, derleme bölümlerinden oluşur.
• Doğal destanlarda zaman ve mekân çok net değildir.
• Doğal destanlarda olağanüstülükler daha çok yer kaplar.

Benzerlikler:

• Yapma destanın söyleyeni bellidir.
• Yapma destanlarda tarihi bir olay doğrudan şair tarafından yazılır. Yayılma dönemi yoktur.
• Yapma destanlarda zaman ve mekân bellidir.
• Yapma destanlarda olağanüstülükler sınırlıdır.