Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz'ın Kısa Özeti - Aziz Nesin

Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz kitabı, nüfus cüzdanı olmadığı için başına bin türlü olay geçen Yaşar Yaşamaz'ın yaşam öyküsünü anlatır.

Yaşar Yaşamaz, önceden çıkarılmış ve kaybolmuş olan kimliğini çıkarmak için babasıyla beraber nüfus müdürlüğüne gider. Çünkü kasabada yeni açılan okula kayıt olabilmek için nüfus kağıdı gerekmektedir. Nüfus müdürlüğüne gittiklerinde memur Yaşar'a nüfus kağıdı veremeyeceğini söyler. Çünkü kütük kayıtlarında babası Reşit'in 1897'de doğduğu ve 1911'de ise evlendiği yazılıdır. Aynı zamanda Reşit'in oğlu Yaşar, 1915 yılında Çanakkale'de şehit olmuştur. Nüfus memuruna ne kadar yalvarıp yakarsalar, ne kadar dil dökseler de, ölü bir adama nüfus kağıdı verilmez gerekçesiyle kimlik alamaz ve çaresiz köylerine geri dönerler. Yaşar ise kasabadaki eski yazı okuluna devam eder.

Yaşar'ın Anşe adında bir de beşik kertiği vardır. Büyüyüp genç bir delikanlı olunca, Anşe ile evlenmek ister. Anşe de aynı şekilde Yaşar'a aşıktır. Lakin Yaşar askerliğini yapmadan da evlenmek istemez. Yaşıtlarının askere gidip, terhis bile olmalarına karşın, kimse Yaşar'ı askere çağırmamıştır. Hal böyle olunca, Anşe'yi istemeye giderler. Tam kutlamalara geçileceği sırada, jandarma çıkagelir ve Yaşar'ı asker kaçağı olarak yakalar ve karakola götürür.

Yaşar, karakolda derdini anlatmaya koyulur. Nüfus kağıdı olmadığından asker yoklaması dahi yapılmamıştır henüz. Jandarma komutanı bir belge ile askere gönderir Yaşar'ı. Yaşar, askerde verilen her işi canla başla yapar. Çünkü eğer komutanlarının gözüne girerse onların da derdine bir çare bulabileceğini düşünmektedir. Fakat aylar geçer, Yaşar'ın devreleri çoktan terhis olmuştur. Komutanı Yaşar'ı çağırtır. Yaşar derdini anlatınca da, terhis kağıdı yerine geçen bir belge imzalayarak onu köyüne gönderir.

Yaşar askerden döndüğünde, babasının öldüğü haberini alır. Babasının ardından, borçları da Yaşar'a kalmıştır. Bir tanıdıktan borç alarak babasınınkileri öder. Ne de olsa yüklü bir miras kendisini beklemektedir. Fakat iş mirası almaya gelince, karşısına birçok problem çıkar. Nüfus kağıdı olmadığından, babasının oğlu olduğunu kanıtlayamamaktadır. Mahkemede bin bir zorlukla da olsa, babasının oğlu, mirasının tek varisi olduğunu kanıtlar.

Mirası almak için yıllarca o müdür senin, bu imza benim, o belge senin, şu numara benim oradan oraya sürüklenir. Son gün de gereken bir numarayı zamanında alamayınca, başlar sövüp saymaya. En sonunda da tımarhaneye kapatılır. Siniri yatışınca, işin ciddiyetini anlar. Deli olmadığını söyler ama nafile. Hangi deli, ben deliyim diyecek kadar delidir ki?

Aylar sonra Yaşar'ın deli olmadığı anlaşılır. Anlaşılır anlaşılmasına ama nüfus kağıdı olamadan taburcu edilemez. Sonunda da tımarhaneden kaçar. Lakin işsiz kalmıştır bu kez de. Bir tanıdığının tavsiyesiyle, yüksek makamda olan bir hemşerisinin kapısına varır. Zar zor içeriye girdikten sonra da, kendisinden iş ister. Satı Bey adındaki bu adam, imzaladığı bir kart tutuşturur eline. Bu kart sayesinde nerede isterse orada iş bulabilecektir. Yaşar, kartı da yanına alarak İstanbul yollarına düşer. Niyeti orada bir müzede bekçilik yapmaktır. Müzeye varınca, bir türlü müze müdürünü görmeyi başaramaz. Müdür aylarca ya hastadır, ya izinli veyahut tatile çıkmıştır. Sonunda müdürü görüp de kartı gösterdiğinde, karttaki yazıların çoğu silinmiştir. Kalanlar ise ancak müzeyi bedavadan gezmesine yarar. Yaşar, yeniden işsiz kalmıştır.

Kaldığı oteldeki hemşerisi, Anşe'yi İstanbul'a çağırmasını, ona zengin bir evde iş ayarladığını söyler. Yaşar hemen Anşe'yi İstanbul'a çağırır. Anşe de zengin bir konakta çalışmaya başlar. Evin sahibi Güher Hanım adında yaşlı, zengin bir kadındır. Bu sırada Yaşar da bir arkadaşıyla manav dükkanı açar. Her ne kadar başlarda çok iyi para kazansalar da, sonu kötü olur: ortağı bir gece kasayı ve dükkanı boşaltarak kaçar.

Anşe bir müddet sonra hamile kalır. Güher Hanım'ın ayak işlerine bakacak bir erkek aramasını fırsat bilerek Yaşar'ı da konağa aldırır. Fakat bir süre sonra nüfus kağıdının olmadığı öğrenilince işten atılır.

Yine işsiz kalan Yaşar, kiralık bir ev bulur. Ev sahibi yaşlı bir adamdır. Karısıyla mahkemelik olduğundan, kendisini duruşmalara götürüp getirmesi karşılığında evi Yaşar'a kiralar. Fakat adamın kalbi bu mahkemelere dayanamaz ve ölür. Karısı ise Yaşar'ı evden kovar. Bu sırada karnı burnunda olan Anşe, gebe olduğu anlaşılınca işten atılır.

Yaşar, yeniden iş aramaya koyulur. Fakat bu kez, namusuyla para kazanamayacağını anladığından, zengin arabaların önüne kendini atıp, şikayetçi olamamak kaydıyla sürücülerden para isteyerek bu şekilde para kazanmaya karar verir. Ancak daha ilk seferinde planı ters teper ve bir minibüsün altında kalır. Aylarca komada kalır. Bu sırada Anşe de doğum yapmış, bir erkek çocuğu dünyaya getirmiştir. Yaşar'ın oğlunun adı ise Hayati'dir.

Yaşar uyandığında Anşe müjdeli haberi verir: Babası ikisini de affetmiştir ve onları köye çağırmaktadır. Köye bu kez üç kişi dönerler. Yaşar kayınbabasının evinde iç güveyi olarak yaşamaya başlar.

Yaşar, oğlu da kendiyle aynı kaderi paylaşmasın istediğinden tez elden nüfus dairesinin yolunu tutar. Lakin ölü bir adamın oğlu da olamayacağından, bu kez de Hayati'ye nüfus kağıdı verilmez. İyice sinirlenen Yaşar, hükumete, devlete, yönetime, yöneticilere sayıp sövmeye başlar. Dur durak bilmeden sövünce, hükumete hakaret suçundan hapse atılır.

Yaşar Yaşamaz, hapse ilk girdiğinde gariban bir haldedir. Ne var ki, zaman geçtikçe gözü açılır ve yasadışı yollardan para kazanmanın yollarını bulur. Yaşar, düzene uyum sağlamayı öğrenmiştir. Boynu bükük girdiği hapisten, iki dirhem bir çekirdek çıkmıştır.

Aziz Nesin kitabında bürokrasiyi, bozuk düzeni eleştirerek bizleri bize anlatmış aslında. Hepimiz bir parça Yaşar Yaşamaz değil miyiz ki zaten?