Ünlem işaretinin kullanıldığı yerler ve örnekler

Noktalama işaretleri, yazı dilinin konuşma dili gibi akıcı olarak iletişimde kullanılması için geliştirilmiştir. İslam Alfabesinde noktalama işaretleri bulunmamaktadır. Latin Alfabesinde ise bulunmaktadır. Noktalama işaretleri Tanzimat’tan sonra kullanılmaya başlanmıştır.

Noktalama işaretlerinin her birinin duygu ve ses düzeni sağlaması için görevleri bulunmaktadır. Bunlardan biri de ünlem işaretidir. Ünlem işareti “!” şeklindedir. Ünlem, daha çok duygu ve düşüncelerin belirtilmesinde kullanılır.

Ünlem işaretinin kullanıldığı yerler ve örnekleri şu şekildedir:

Duyguların ifade edildiği cümlelerde ve hitap, uyarı cümlelerinde kullanılır.

• Eyvahlar olsun bir daha kanmam!
• Hayır, yalan söylüyorsun!
• Ey, bu topraklar için toprağa düşmüş asker!
• Sakın bir daha yanıma gelme!
• Dikkat, sağa keskin viraj!

Alay, kinaye içeren söz ve cümlelerin sonunda ayraç içinde ünlem kullanılır.

• Gayet, akıllı(!) bir çözüm.
• Çok kibarsın(!) teşekkür ederim.
• Gerçekten çok düşünceli(!) bir insandır.
• Tabi, hiç gösterişi(!) yok.
• O çok uslu(!) bir çocuktur.

Nutuklarda kullanılmaktadır.

• Ey Türk Gençliği!
• Ey aziz ve necip milletim!
• Ey bu topraklar için kan dökenler!
• Ey bize bu güzel günü yaşatan gençler!
• Eyvah elden gidiyor şu ömür sermayesi!

* Ünlem bildiren kelimeden sonra virgül konursa, virgülden sonra devam kelimelerinin sonuna uygun noktalama işaretleri konur.

• Oh, hava güzelleşti.
• Ah, bir bilsem.

Not: Ünlem işareti, “(!)” şeklinde kullanılırsa alay, kinaye, küçük görme anlamlarında kullanılmış olur. Böylece cümleye aynı duygu ifadelerini anlam olarak katar.

Ünlem İşareti (!)

1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarele­rin sonuna konur: Hava ne kadar da sıcak! Aşk olsun! Ne kadar akıllı adamlar var! Vah vah!

Ne mutlu Türk’üm diyene! (Atatürk)

2. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:

Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri! (Atatürk)
Ey Türk gençliği! Birinci vazifen; Türk istiklalini, Türk cumhuriye­tini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. (Atatürk)
Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle! (Yahya Kemal Beyatlı)

Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak bir devrin battığı yerdir. (Necmettin Halil Onan)

UYARI: Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabi­leceği gibi cümlenin sonuna da konabilir:

Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken

Sana uğurlar olsun… Ayrılıyor yolumuz! (Faruk Nafiz Çamlıbel)

3. Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:

İsteseymiş bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş (!).

Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.