Periyodik sistemin tarihsel gelişimi

19. yüzyılın ortalarında kimyacıların önde gelen uğraşlarından biri, elementleri birbirlerinden ayıran temel farklılıkların belirlenmesiydi. Bilinen elementlerin sayısının artmasıyla birlikte periyodik tablonun oluşturulması fikri kimyacılar tarafından düşünülmeye başlandı.

Günümüzde de kullanılan modern periyodik tablonun oluşturulmasına yönelik en önemli katkılar Dmitry Mendeleyev (Dimitri Mendeleyev) ve Henry Moseley (Henri Mozili) tarafından gerçekleştirildi.

Johann Döbereiner (Yohan Döbereynar) (1780-1849)

1817 yılında, Johann Wolfgang Döbereiner elementleri sınıflandırma konusunda yapılan ilk denemelerden birini formüle etmeye çalışmıştır. 1829 yılında, bazı benzer özellikleri taşıyan elementleri üçerli gruplar halinde ayırabileceğini anlamıştır.

Bu gruplara üçlüler adını vermiştir. Döbereiner tarafından tanımlanan üçlülerin bazıları aşağıdaki gibidir; klor, brom ve iyot kalsiyum, stronsiyum ve baryum sülfür, selenyum ve tellür lityum, sodyum ve potasyum

A.Beguyer De Chancourtois (Aleksandır Beguyer dö Şankurtua) (1820- 1886)

Bir Fransız jeoloğu olan Alexandre-Emile Béguyer de Chancourtois, elementlerin periyodikliğini fark eden ilk kişiydi. 1862 yılında, Tellür elementinden esinlenerek oluşturduğu ve periyodik tablonun ilk formlarından sayılan VisTellurique (Tellür Sarmalı) adını verdiği tabloyu tasarladı. Elementlerin artan atom ağırlıklarına göre spiral bir eğilimde bir silindir üzerinde bulunduğu bu sistemde, de Chancourtois benzer özellik taşıyan elementlerin dikey bir sırada yerleştiğini gözlemledi. Kendisinin 1863 yılındaki yayınında yer alan bir tablo elementlere ek olarak iyonları ve bileşikleri de kapsadı.

John Newlands (Con Nivlends) (1837- 1898)

1864 yılında, İngiliz kimyager John Newlands bilinen 62 tane elementi fiziksel özelliklerine göre 7 farklı gruba ayırmıştır.

Newlands birçok benzer elementin çiftler halinde bulunduğunu ve bunların kütle numaralarında 8’in katlarıyla farklılık gösterdiğini belirtmiş, elementlere ilk defa atom numaraları atayan bilim adamı olmuştur.

Chemisty News dergisinde yayınlanan, sekizlerin periyodikliğini müzikteki gamlara benzettiği ve adını “Oktavların Yasası” koyduğu çalışması dönemin bazı çağdaşları tarafından ciddiye alınmamıştır.

Lothar Meyer (Lotar Meyer) (1830- 1895)

Julius Lothar Meyer, bilinen tüm elementleri kütle numaralarına göre sıraladı ve Mendeleyev'le aynı sonuçlara ulaştı. Aynı dönemde yaşayan Alman Meyer ve Rus Mendeleyev birbirlerinden habersiz aynı sonucu buldular.

• Günümüzdekine en yakın periyodik tabloyu ilk ortaya koyanlar Alman bilim insanı Lother Meyer (Loter Meyer) ve Rus bilim insanı Dimitri Mendeleyev (Dimitri Mendeleyev) olduğu kabul edilmektedir.
• Her ikisi de birbirinden habersiz bir şekilde benzer sıralamayı oluşturmuşlardır. Ancak Mendeleyev, elementleri artan atom ağırlıklarına göre sıralarken, Mayer, elementleri benzer fiziksel özelliklerine göre sıralamıştır.

Dimitri Ivanovic Mendeleyev (Dimitri ivanoviç Mendelyef) (1834 – 1907)

Rus kimyager Dmitri Mendeleyev günümüzde kullanılana en çok benzeyen periyodik tabloyu oluşturan ilk bilim adamıydı. Mendeleyev, elementleri atom numaralarının göreceli olarak molar ağırlıklarına karşılık gelecek şekilde sıraladı. Söylentilere göre, uzun tren yolculukları sırasında üzerlerinde bilinen elementlerle ilgili bilgiler bulunan kartlarla ‘Kimyasal iskambil oyunu’ oynamıştır.

Mendeleyev ile tanışmamış olan bir Alman kimyageri olan Lothar Meyer’in de periyodik tablo konusunda çalışmaları olmuştur. Her ne kadar 1864’de Mendeleyev’den bağımsız hazırladığı çalışması yayımlanmış olsa da, az sayıda tarihçi Lothar Meyer’i periyodik tablonun ortak yaratıcılarından birisi olarak kabul etmektedir. Meyer’in tablosu, toplamda sadece 28 element içermiş ve elementleri atom numaralarına göre değil, değerliklerine göre sıralamıştır. Dolayısıyla, yeni elementleri tahmin etme ve atom ağırlıklarını düzeltme konusunda yetersiz kalmıştır. Mendeleyev’in bilinen elementlerden oluşan tabloyla beraber tabloyu tamamlamak adına yeni elementlerin varlığını tahmin etmesi ve bazı elementlerin atom ağırlıklarını düzeltmesini yayımlamasından yaklaşık 3 ay sonra, Meyer neredeyse aynı özelliklere sahip bir periyodik tablo yayımlamıştır.

Henry Moseley (Henri Mozeli) (1887-1915)

İngiliz fizikçi Henry Moseley, bir elementin atom numarası ile X-ışınları arasındaki ilişkiyi yakalamıştır. Sonrasında, periyodik tabloyu atom ağırlıklarına göre değil, çekirdek yüklerine göre sıralayıp periyodik tabloyu yeniden düzenlemiştir. Bu buluştan önce, atom numaraları bir elementin atom ağırlığına göre belirlenen sıralı rakamlar olarak kabul görmekteydi. Moseley’in buluşu atom numaralarının aslında deneysel ölçümlerle elde edilebileceğini göstermiş oldu.

Glenn Seaborg (1912-1999) (Gılen Siborg)

Moseley`in, elementleri proton sayılarının artışına göre sıralamasından sonra, son değişiklik Glenn Seaborg (Gılen Siborg) tarafından gerçekleştırilmiştir. Glenn Seaborg çizelgenin altına iki sıra daha ekleyerek periyodik sisteme son şeklini vermiştir.