Özütleme (Ekstraksiyon) nedir

Şeker pancarı ya da şeker kamışı bünyesindeki şeker nasıl elde edilir? Şeker pancarından şeker elde edilirken pancarlar, önce yıkanarak toprak vb. maddelerden ayrılır. Daha sonra doğrama işlemine geçilir. Doğranan pancarlar sıcak su içine alınır. Pancardaki şeker çözünerek suya geçer. Karışım süzüldükten sonra su buharlaştırılarak şeker kristalleri elde edilir.

Şekerin pancar bitkisinden elde edilme işlemi özütlemeye örnektir. Özütleme karışımdaki (ya da bir bitki, kayaç, mineral vb.) bir ya da birkaç maddeyi bunları çözen uygun bir çözücü kullanarak ayırma tekniğidir. Pancardan şeker elde edilmesinde uygun çözücü sudur. Pancardaki şeker, suda çözünerek pancardan ayrılır. Özütleme tekniği bitkilerden ilaç, parfüm ham maddesi, yağ vb. elde etmede eskiden beri kullanılır. Çayın demlenmesi de özütlemedir. Çay demlenirken çay yapraklarındaki çaya renk ve tad veren maddeler çözünerek sıcak suya geçer.

Özütleme tekniğinde çözücü olarak yalnızca su kullanılmaz. Etil alkol, aseton, karbon tekraklorür, eter, bazı yağlar da çözücü olarak kullanılır. Özütleme sıvı karışımlarındaki madde ya da maddeleri ayırmada da kullanılabilir. Bunun için sıvı karışıma karışım içindeki bazı madde ya da maddeleri çözen ancak bazılarını çözmeyen (karışmayan) bir çözücü eklenir. Sıvı karışımdaki madde ya da maddelerden bir kısmı bu çözücüde çözünür. Diğer çözünmeyen sıvı madde ya da maddeler, çözünenlerle karışmadığı için iki faz hâlinde kalır. İki faz hâlindeki bileşen, ayırma hunisi ile ayrılır.