Osmanlı Devleti’nin sanayileşme çabalarının yetersiz olmasının nedenleri neler olabilir

Osmanlı’nın sanayileşme çabaları; sermaye birikiminin ye­tersizliği, bilimde ve teknolojide geri kalınması, yetişmiş personel eksikliği ve geleneksel iktisadi düşünce biçimi gibi nedenlerden dolayı sonuçsuz kalmıştır. Bunun yanında sömürgeci devletlerin faaliyetleri ve kapitülasyonlar, Osmanlı Devleti’nde sanayileşme politikalarının başarısız olmasına neden olmuştur.

Osmanlı Devleti’nde ekonomik düzen, sermayenin belirli ellerde toplanıp oradan kapitalist bir üretime sıçrayabileceği ve Sanayi Devrimi’ni doğurabilecek bir nitelikte değildi. Askeri bir bürokrasinin hakim olduğu güçlü bir devlet olan Osmanlı Devleti, gücünü sürdürmek için kendisiyle rekabete kalkacak bağımsız her gelişimin karşısındaydı.

Tanzimat’ın ilanına kadar ve hatta Osmanlı’da ülkenin iktisadi olarak geliştirilmesi ve zenginleştirilmesi olarak niteleyebileceğimiz “İmar-ı Mülk” çalışmalarının başladığı Tanzimat dönemi ve sonrasında daha da belirgin olmak merkezi otoritenin askeri, tarım ve madencilik alanındaki merkezi denetimi de sanayinin belirli fabrikalar biçiminde yalnızca belli kentlerde toplanmasına neden olmuştur. Bu gelişme ise sanayideki teknolojik verimliliğinin düşmesine, sanayinin dar alanda ve esnaf tipi örgütlenme biçiminde kalmasına neden olmuştur.