Modern periyodik tablonun özellikleri

Günümüzde bilinen elementlerin yarısından fazlası 19. yüzyılda keşfedildi. Bu yüzyılda kimyacılar, çok sayıda elementin birçok benzer özellikleri olduğunu gördüler. Elementlerin fiziksel ve kimyasal davranışlarındaki periyodik benzerliklerin anlaşılması, birçok bilginin de sınıflandırılması ihtiyacını doğurdu. Bu da periyodik tablonun oluşturulmasına yol açtı. Periyodik tablo, benzer fiziksel ve kimyasal özellikleri olan elementlerin birlikte gruplandırıldıkları bir tablodur. Modern periyodik tabloda elementler, atom numaralarına göre satırlarda, kimyasal özelliklerindeki benzerliklerine göre sütunlarda sıralanır. Periyodik tabloda satırlara periyot, sütunlara ise grup denir.

Periyodik tabloda yedi periyot vardır. İlk periyotta iki, ikinci ve üçüncü periyotlarda sekizer, dördüncü ve beşinci periyotlarda on sekizer, altıncı ve yedinci periyotlarda otuz ikişer element bulunur. Altıncı ve yedinci periyotlarda element sayısı fazladır.

Bu durum, periyodik tabloyu uzatacağından ve tablonun kullanılmasında karmaşa yaratacağından bu periyotlardaki elementlerin kimyasal özellikleri dikkate alınarak periyodik tablonun altında iki sıra hâlinde yer alır (bk. sayfa 66). Grupların adlandırılması iki şekilde yapılır. Birinci adlandırma, A grubu (1A, 2A, 3A, 4A, 5A, 6A, 7A ve 8A) ve B grubu (1B, 2B, 3B, 4B, 5B, 6B, 7B ve 8B) şeklinde yapılan, harfle adlandırmadır. Her bir A ve B grubu sekizer gruptan oluşur. Her bir grup tek sütundan oluşurken yalnız 8B grubu (Fe, Co ve Ni elementleri ile başlayan sütunlar) üç sütundan oluşur. Bunun nedeni bu sütundaki elementlerin benzer kimyasal özellik göstermesidir. Periyodik tabloda A grubu elementleri baş grup elementleri, B grubu elementleri geçiş metalleri veya geçiş elementleri olarak adlandırılır. Periyodik tabloda bazı gruplar özel adlara sahiptir. 1A grubu elementleri alkali metaller, 2A grubu elementleri toprak alkali metaller, 7A grubu elementleri halojenler, 8A grubu elementleri asal (soy) gazlar olarak adlandırılır.

Periyodik tablonun 6 ve 7. periyot elementleri olmakla birlikte periyodik tablonun altında iki sıra hâlinde yer alan elementler de özel adlara sahiptir. 6. periyoda ait, atom numarası 58-71 arasında olan üst sıradaki elementler lantanitler, 7. periyoda ait, atom numarası 90-103 arasında olan alt sıradaki elementler aktinitler olarak adlandırılır.

Bir periyotta soldan sağa doğru gidildikçe,

• Proton, nötron sayıları ve kütle numarası artar.
• Atom numarası artar.
• Değerlik elektron sayısı artar.
• Elektron alma isteği (ametalik özellik) artar.
• Yörünge sayısı değişmez.
• Atom hacmi ve çapı azalır.
• Bir grupta yukarıdan aşağıya inildikçe,
• Proton, nötron sayıları ve kütle numarası artar.
• Atom numarası artar.
• Değerlik elektron sayısı değişmez (Bu nedenle aynı gruptaki elementlerin kimyasal özellikleri benzerdir).
• Elektron verme isteği (metalik karakter) artar.
• Yörünge sayısı artar.
• Atom hacmi ve çapı artar.