Metal, ametal, yarı metal ve asal (soy) gazların tanımı

Metaller

Periyodik sistemdeki 118 elementten 90’dan fazlası metaldir. Altın, gümüş, bakır, demir gibi elementler simya çağından beri bilinen metallerdir. Metaller -altın ve az miktarda bakır haricinde- doğada serbest hâlde bulunmadıklarından çeşitli cevherlerden elde edilmeleri zor işlemler gerektirir.

Metallerin genel özellikleri

1) Tel ve levha hâline getirilebilirler.
2) Isı enerjisini ve elektrik akımını iyi iletirler.
3) Parlak renklere sahiptirler. Yeni kesilmiş yüzeyleri ışığı iyi yansıtır.
4) Erime sıcaklıkları genelde yüksektir. Oda koşullarında cıva hariç tamamı katıdır.
5) Bir bıçakla kesilebilecek kadar yumuşak olan metaller olsa da genelde sert yapıdadırlar.
6) Bütün bileşiklerinde kesinlikle elektron vererek pozitif (+) yüklü iyon (katyon) oluştururlar.
7) Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar. Ametaller ve çok atomlu iyonlar ile tuz sınıfında iyonik yapılı (NaCl, K2SO4 gibi) bileşikler oluştururlar.
8) Farklı metal atomları ile karışım (alaşım) oluştururlar.

Ametaller

Sayıları metallere göre azdır. Hidrojen (H), karbon (C), azot (N), fosfor (P), oksijen (O), kükürt (S), selenyum (Se) ve halojenler (F, Cl, Br, I, At) ametaldir. Elektron dizilimlerine bakıldığında son enerji düzeylerinde 4, 5, 6 veya 7 elektron (hidrojen hariç) bulundurdukları görülür. Bu sebeple bileşik oluştururken elektron almayı veya ortaklaşa kullanmayı tercih ederler.

Ametallerin genel özellikleri

1) Katı olanları dövüldüklerinde parçalanırlar. Tel ve levha hâline getirilemezler.
2) Isı enerjisini ve elektrik akımını iyi iletmezler. (Karbonun bir allotropu olan grafit elektriği iletir.)
3) Erime sıcaklıkları çok farklıdır. Oda koşullarında katı, sıvı veya gaz hâlde bulunabilirler.
4) Ametaller moleküler (en az iki atomlu) yapıda bulunurlar. N2, O2, O3, P4, S8, F2, Cl2 moleküler yapıdaki ametallere örnektir.
5) Görünüşleri mat renklidir.
6) Metallerle olan bileşiklerinde elektron alarak negatif (–) yüklü iyon (anyon) oluştururlar. Ametallerle elektronlarını ortaklaşa kullanarak kovalent yapılı bileşikler oluştururlar.
7) Kendi ametal atomları ile elementel moleküller (N2, O2, F2, P4), farklı ametal atomları ile bileşik molekülleri (HCl, H2O, NH3) oluştururlar. Metallerle tuz sınıfında iyonik yapılı bileşikler (NaCl, MgF2) oluştururlar.

Yarı Metaller

Yarı metaller, metallere benzer ve bazen metaller gibi davranırlar. Ancak aynı zamanda bazı ametal özelliklere de sahiptirler. Bor (B), silisyum (Si), germanyum (Ge), arsenik (As), antimon (Sb), tellür (Te) ve Polonyum (Po) yarı metallerdir.

Yarı metallerin genel özellikleri

1) Elektrik akımını ve ısıyı metallere göre daha az, ametallere göre daha iyi iletirler. Yarı iletkendirler. Elektronik devrelerinde yaygın bir kullanım alanları vardır.
2) Tel ve levha hâline getirilebilirler.
3) Görünüşleri metallere benzer. Ametallerin kimyasal özelliklerini gösterirler.
4) Görünüşleri parlak veya mat olabilir.

Asal (Soy) Gazlar

Asal gazlar periyodik sistemde 8A grubu (18. grup) elementleridir. Her periyodun en sonunda bir asal gaz bulunur. Soygazlar olarak da adlandırılırlar. Helyum (He), Neon (Ne), Argon (Ar), Kripton (Kr), Ksenon (Xe) ve Radon (Rn) bilinen asal gazlardır. Radon asal gazı radyoaktif özellik gösterir. Bir tüp içinde yüksek voltaj uygulandığında kendilerine özel bir renkte ışıma yaparlar.

Asal gazların genel özellikleri

1) Oda koşullarında tamamı gaz hâlindedir.
2) Tamamı atomik yapıdadır. Kendi atomları ile moleküler bir yapı oluşturmazlar.
3) Helyum son yörüngesinde 2 elektron, diğer asal gazlar 8 elektron bulundurduklarından kararlı yapıdadırlar.
4) Genelde bileşik oluşturmazlar. Elektron alma veya verme eğilimleri çok düşüktür.
5) Diğer elementler kararlı bileşiklerinde asal gazların elektron dağılımlarına ulaşmaya çalışırlar.