Karahanlılar Devleti (840-1212)

Karahanlılar, Orta Asya’da kurulan ilk Türk-İslam devletiydi (Harita 2.8). Karluk, Yağma ve Çiğil gibi Türk boylarının bir araya gelmesiyle kuruldu. Devletin kurucusu Bilge Kül Kadir Han’dı. Satuk Buğra Han döneminde İslamiyet devletin resmî dini olarak kabul edildi. Bu gelişmeden sonra İslamiyet Türkler arasında hızla yayıldı.

Karahanlı Devleti günümüzde Çin, Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Kazakistan topraklarında devlet kurmuş olan bir Türk devletidir. Orta Asya'nın tamamına egemen olan Karahanlı Devleti, Çin topraklarında ise Doğu Türkistan topraklarında egemenlik kurmuş bir devlettir. Karahanlı Devleti Farsça, Türkçe, Çince ve Arapçanın kullanıldığı bir devlettir. Yönetimde daha çok Arapça ve Çince kullanılmaktadır.

 Karahanlı Devleti Tarihi

 Karahanlı Devleti tarihi kaynaklarda Karahanlılar olarak da geçmektedir. Bazı tarihi kaynaklarda Karahanlı Devleti için İlekhan Krallığı olarak da bilgi geçmektedir. Balasagun, Kaşgar ve Semerkand Karahanlı Devleti'nin başkentliğini yapmış olan şehirlerdir. Karahanlı Devleti'nin ilk başkenti Balasagun şehridir. Monarşi ile yönetilen Karahanlı Devleti 840 1212 yılları arasında varlığını sürdürmeyi başarmış olan bir Türk devletidir. Karahanlılar tarihte İslamiyet'i topluca kabul eden ilk Türk devleti olarak bilinmektedir.

 Karahanlı Devletinin adı Kara ve Han olan iki Türkçe kelimeden bir araya gelir. Kara demek öz Türkçe'de siyah ve soyluluğu temsil eder. Han kelimesi ise hükümdarlara verilen isimdir. Soylu hükümdar anlamı çıkmaktadır. Karahanlılar Devleti, Yağma, Çiğil ve Karluk Türk boylarından bir araya gelen bir devlettir. Karahanlılar hanedan arasında çıkan anlaşmazlıklar neticesinde devlet Batı ve Doğu olmak üzere ikiye ayrılmak zorunda kaldı.

 Karahanlı Devleti Kuruluşu

 840 yılında bir başka Türk devleti olan Uygur Devleti'nin yıkılması ile birlikte yeni bir Türk devleti kurulma ihtiyacı doğmuştu. Bu noktada Karahanlılar bir araya gelerek yeni Türk devletini oluşturdular. 893 yılına geldiğimizde ise Karahanlılar, Kaşgar'ı başkent ilan etti. Sasani Devleti ile büyük mücadelelere giren Karahanlılar daha sonra bir devlet kurma ihtiyacı hissetti. İkili bir Karahanlı devleti böylece 840 yılında Uygur Devleti'nin de lağvedilmesi ile birlikte kurulmuş oldu.

 Karahanlı Devleti Kurucusu

 Karahanlı Devleti, Bilge Kül Kadir Han tarafından kurulmuştur.

 Karahanlı Devleti Hükümdarları

•  Bilge Kül Kadir Han
•  Bazır Arslan Han
•  Abdülkerim Saltuk Buğra Han
•  Baştaş Musa Han
•  Baştaş Süleyman Arslan Han
•  Ali Arslan Kara Tonga Han
•  I . Ahmed Togan Han
•  Mansur Arslan Han
•  II. Ahmed Togan Han
•  I. Yusuf Harun Kadir Han
•  Ömer Han
•  Hasan Han
•  İbrahim Han

 Karahanlı Devleti Sınırları

 Balasagun, Özkent ve Tarım havzasından itibaren Batı tarafta Karakum dağlarına kadar Karahanlı Devleti sınırları içerisinde yer almaktaydı.

 Karahanlı Devleti Yıkılışı

 1042 yılında çıkan hanedan kavgaları Karahanlı Devleti'nin sonuna getiriyordu. Çıkan bu hanedan kavgalarından sonra Karahanlı Devleti Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı. Ardından Batı Karahan Devleti ve Doğu Karahan Devleti adında iki yeni devlet kuruldu. Batı Karahanlı Devleti Harzemşahlılar tarafından girilen rekabet ve mücadele sonucunda yıkıldı.

 Harzemşahlılar 1212 yılında Batı Karahanlı Devleti'ni tamamen ortadan kaldırarak bütün toprakları ele geçirmiş oldu. Doğu Karahanlı Devleti ise 1211 yılında Batı Karahanlı Devleti'nde 1 yıl önce Karahitaylar tarafından yıkılmış oldu. Karahitaylar Doğu Karahanlı Devleti ile girmiş olduğu savaşlarda galip ayrıldı. Zayıflayan ordu neticesinde böylece Karahanlılar tarihe gömülmüş olan bir devlet oldu.