İyelik eki nedir, iyelik eki örnekleri nelerdir

Eski Türkçede “iye” sahip anlamına geliyor. Bu doğrultuda iyelik ekleri de, isimlere (adlar) veya kavramlara eklenerek, onların kime ya da neye ifade etmek anlamına geliyor.

İyelik eki nedir

İsim veya isim soylu sözcüklere gelerek, onların kime veya neye ait olduklarını gösteren eklere iyelik ekleri denir. “İye” sözcüğünün eski Türkçemizde sahip anlamına geldiğinden yola çıkarsak, iyelik eklerinin de sahip olunmayı ifade ettiğini çıkarabiliriz. Bu eklere bir anlamda “sahiplik ekleri” de diyebiliriz.

İyelik ekleri, Türkçe dilbilgisinde çekim ekleri olarak kabul edilirler. Bu ekler, dilimizde altı belli kişiye göre çekimlenirler. Bu kişilerin kimler olduğunu ve nasıl ekler aldığını görelim.

Tekil ve çoğul şahıslar; ben, sen, o tekil; biz, siz, onlar çoğul varlıkları ifade ediyor. Dilbilgisinde; ben 1. tekil, sen 2. tekil, o 3. tekili; biz 1. çoğul, siz 2. çoğul, onlar 3. çoğul kişileri ifade eder. Her bir şahıs/şahıslara gelen ekler farklıdır. Şahısları ve onlara gelen iyelik eklerini şöyle gösterebiliriz;

Yukarıda her şahsa verilen ekleri ezberlemeniz gerekmiyor. Günlük hayatta sıklıkla kullandığınızdan farkında olmayabilirsiniz. Eklerin hangi şahsa ait olduğunu bulmanız için başlarına “benim, senin, onun, bizim, sizin, onların” eklemeniz yeterlidir.

Örnek verecek olursak; “kitabınız” kelimesine ilgili sözcükleri ekleyelim. Benim kitabınız, senin kitabınız, onun kitabınız, bizim kitabınız, sizin kitabınız, onların kitabınız şeklinde ortaya çıkıyor. Gördüğünüz gibi doğru tamlamama kendini gösteriyor. “Sizin kitabınız” tamlamasındaki –nız ekinin 2. çoğul şahıs eki olduğunu bulmuş oluyorsunuz.

İyelik eklerinin sözcük sonunda kullanımı

Türkçemizde isim veya isim soylu sözcükler ya sesli ya da sessiz harfle biterler. Sessiz harfle biten sözcüklere iyelik ekleri olduğu gibi eklenir. Örneğin; kitap+ım: kitabım (buradaki p sert ünsüzü, ünlü geldiğinde yumuşuyor); Kerem+in: Kerem’in; siz+in; sizin gibi örnekleri çoğaltabiliriz.

Sözcükler sesli harfle bitiyorsa, iyelik ekindeki sesli harf düşer. Buna dilbilgisinde “ses düşmesi” denir. Bu ses düşmesi 1., 2. ve 3. tekil şahıslarda uygulanıyor. Örnek verecek olursak; para+ım:param; para+ın: paran; para+ı: para olarak okunup, yazılıyor.

Sonu sesli harfle biten sözcüklere 3. tekil şahıs iyelik ekleri geldiği zaman “n,s,ş,y” kaynaştırma harfleri ile sözcüğe bağlanırlar. Örnek olarak parası, aynayı sözcüklerini verebiliriz.

İyelik eki örnekleri

• Ben (1. tekil şahıs iyelik ekleri); ayakkabım, benim, soluğum, gözlüğüm
• Sen (2. tekil şahıs iyelik ekleri); anahtarın, senin, boynun, sözlüğün
• O (3. tekil şahıs iyelik ekleri); çikolatası, yazısı, bebeği, suyu, sütü
• Biz (1. çoğul şahıs iyelik ekleri); ayakkabımız, bizim, soluğumuz, gözlüğümüz
• Siz (2. çoğul şahıs iyelik ekleri); anahtarınız, sizin, boynunuz, sözlüğünüz
• O (3. çoğul şahıs iyelik ekleri); çikolataları, yazıları, bebekleri, suları, sütleri

İyelik eklerini şahıs ekleriyle karıştırmayın

İyelik ekleri, sonuna geldiği sözcüklerden yeni bir sözcük türetmediği için çekim ekleridir. Bu nedenle iyelik eklerini şahıs ekleriyle karıştırmayınız. İyelik ekleri isimlere, şahıs ekleri de çekimli fiillere gelir. Örneğin; çantam sözcüğündeki “–ım” 1. tekil şahıs eki; yazdım çekimli fiilindeki “-m” eki de 1. tekil şahıs ekidir.