İlk Türk Destanları

Büyük Türk tarihinde, Türkler’in Müslüman olmadan önceki dönemlerine ait destanlar, sözlü edebiyatımızın ilk ürünlerini oluşturmaktadır. Altaylılar, Sakalar, Hunlar, Göktürkler ve Uygurlar dönemlerinde ortaya çıkan Türk destanları, Türk edebiyatının ilk örneklerini oluşturmaları açısından büyük önem taşımaktadır.

İlk Türk destanlarımız aşağıda ortaya çıktıkları dönemlere göre verilmiştir. İlgili başlığa dokunarak içeriğe ulaşabilirsiniz.

• Yaratılış Destanı: Altaylara ait bir destandır.
• Şu Destanı: Sakalara ait bir destandır.
• Alp Er Tunga Destanı: Sakalara ait bir destandır.
• Oğuz Kağan Destanı: Hunlara ait bir destandır.
• Attila Destanı: Hunlara ait bir destandır.
• Bozkurt Destanı: Göktürklere ait bir destandır.
• Ergenekon Destanı: Göktürklere ait bir destandır.
• Türeyiş Destanı: Uygurlara ait bir destandır.
• Göç Destanı: Uygurlara ait bir destandır.

Destan: Milletlerin derinden etkilenen; tabiat, kır, göç, salgın hastalık vb. gibi konuları işleyen uzun metinlerdir.

Türk Edebiyatında destanlar, İslamiyet Öncesi Türk Destanları ve İslamiyet'in Kabulünden Sonraki Türk Destanları olmak üzere ikiye ayrılır.

1) İslamiyet Öncesi Türk Destanları:

Göktürk Destanları:
Ergenekon Destanı: Türklerin Ergenokon'a kaçışını ve demir dağı erittiğini anlatır.
Bozkurt Destanı: Türklerin katledilmeleri sonucunda geriye sadece dişi bir bozkurt kalır. Türklerin tekrardan bu dişi bozkurttan türeyişini anlatır.

Saka Destanları:
Şu destanı: Saka hükümdarı olan Şu'nun büyük iskender ile nasıl mücadele ettiğini anlatır.
Alp Er Tunga Destanı: Alp Er Tunga'nın İran ile olan mücadelesi anlatılır. İran kaynaklarında "Efrasya" olarak da anılır.

Hun Destanları:
Oğuz Kağan Destanı: Oğuz Kağan'ın, yiğitliklerini, kahramanlıklarını anlatır.

Uygur Destanları:
Göç Destanı: Uyguların Hulin dağında bir taş vardır. Uygurlar bu taşın kutsal olduğunu onlara bereket verdiğine inanırlar. Taşın Çin'e götürülmesiyle Uygurlarda kıtlık başlar. Kıtlık sebebiyle uygular göç etmeye başlarlar.
Türeyiş Destanı: Uygur hükümdarının iki kızı vardır. Bunların biri bozkurt kılığına girmiş biriyle evlenir. Evlilik sonucu doğan çocukların sesi kurt şeklindedir. Bu çocuklar bozkurt kılığını taşıyarak türerler.

Altay Destanları:
Yaradılış: Evrenin, insanın ve şeytanın nasıl yaratıldığını anlatır.

2) İslamiyet'in Kabulünden Sonraki Destanlar:

• Cengizname: Moğollar döneminde yazılmıştır.
• Köroğlu Destanı
• Manas Destanı: Dünyanın en uzun destanıdır. Hala yazılmaktadır. Kırgızlara aittir.
• Battal Gazi Destanı
• Satuk Buğra Han Destanı: Karahanlılar döneminde yazılmıştır.
• Danişmentname: Danişmentliler döneminde yazılmıştır.

Yapay Destanlar:

• Üç Şehit Destanı
• Çanakkale Destanı
• Çanakkale şehitleri
• Kuvayi Milliye Destanı