Geleceğin zekâ türü: DQ

Çok konuşulan IQ ve duygusal zekânın (EQ) ardından, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte yeni bir tür, ‘Dijital Zekâ’ (DQ) da son yıllarda gündemde. Bu alanda çalışmalar, başta Singapur olmak üzere Güney Kore gibi birçok ülkede başladı.

DQ, kısaca bireydeki bir grup sosyal, duygusal ve bilişsel becerilerin dijital yaşamda ortaya çıkabilecek zorluklara ve beklentilere cevap verme kapasitesi olarak tanımlanabilir. Hayatlarımıza yeni giren bu zekâyla ilgili çalışmalar çoktan başladı. Öncü ise, yüksek performansa sahip eğitim sistemiyle alkış toplayan Singapur’dan çıktı. Ülkenin özellikle teknoloji ve mühendislik alanlarında öne çıkan en iyi yükseköğretim kurumlarından Nanyang Teknoloji Üniversitesi’nin öncülüğünde kurulan çıkar gözetmeyen organizasyon, dijital zekânın ne olduğu ve nasıl ölçümlenebileceği konusunda tüm dünyaya örnek olan bir sistem geliştirdi.Enstitü’ye göre duygusal zekâ, sekiz ana beceriye ayrılıyor. Bunlar ‘dijital kimlik’, ‘dijital kullanım’, ‘dijital emniyet’, ‘dijital güvenlik’, ‘dijital duygusal zekâ, ‘dijital iletişim’, ‘dijital okuryazarlık’ ve ‘dijital haklar’. Bu alanlardaki gelişimle birlikte çocukların bir ‘dijital vatandaş’a dönüşmesi hedefleniyor. Enstitü özellikle 8-12 yaş arası dönemde eğitimin çok önemli olduğunu vurguluyor. Üstelik DQ’yu, IQ’da olduğu gibi ölçmek de mümkün. Gelin bu ana dijital becerilere bir göz atalım:

Dijital Kimlik: Artık hepimizin sanal kimlikleri var. Bunu oluşturmak ve yönetmeyi bilmek bir zorunluluk halini alıyor. Online dünyadaki varlığın bilincinde olmak ve buradaki itibarı koruyabilmek oldukça kritik bir beceri.
Kullanım: Dijital aygıtları ve medyayı kullanma becerisine işaret ediyor. Aynı zamanda çevrimiçi ile çevrimdışı hayat arasında sağlıklı bir denge kurabilme anlamına da geliyor.
Emniyet: Çevrimiçi dünyada karşımıza çıkan riskleri nasıl yönetiyoruz? İnternet dünyasından her an gelme ihtimali olan siber zorbalık, taciz, şiddet ve radikelleşmeye nasıl karşı koyuyoruz? Dijital emniyet başlığı bu riskli durumlardaki eylemlerimizi kapsıyor.
Güvenlik: Dijital aygıtlarımız her an tehdit altında. Hacklenme ve zararlı yazılımlara karşı en iyi pratikleri geliştirmek, bu tehditlere karşı en uygun koruma mekanizmalarını kullanmak bu kavram içerisinde yer alıyor.
Duygusal Zekâ: Çevrimiçi ortamda insanlarla iyi ilişkiler geliştirebilme becerisi dijital duygusal zekâyı tanımlıyor.
İletişim: Diğer insanlarla dijital teknolojileri kullanarak iletişim ve işbirlikleri kurabilme becerisine deniyor.
Okuryazarlık: Çoğu ülkenin müfredatında yerini alan dijital okuryazarlık, bir içeriği bulma, değerlendirme, geliştirme ve paylaşma becerilerine işaret ediyor.
Haklar: Dijital dünyada insan haklarına saygı duyma ve bu konuda karşı taraftan gelen müdahalelere karşı ne yapacağını bilme becerisi.

Ölçmek Mümkün
IQ ve EQ’da olduğu gibi DQ’nun da ölçümü yapılabiliyor. Dünya ortalamasının IQ ile benzer olarak 100 puan olduğu DQ ölçümünde katılımcılar dijital vatandaş kimliği, kişisel gizlilik, eleştirel düşünme, dijital empati, siber güvenlik, siber zorbalık, dijital ayak izi ve ekran başında geçirilen süre yönetimleri gibi sekiz beceri alanında teste giriyor. DQ Enstitüsü’nün geliştirdiği test 8-12 yaş grubuna odaklanıyor. Çeşitli video ve fotoğraflarla beceriler ölçülüyor. Teste ‘www.dqworld. net’ adresinden ulaşılabilir.

NEDEN ÖNEMLİ?
DQ Enstitüsü, özellikle 8-12 yaş arasında odaklanılması gereken dijital zekânın neden önemli olduğunu şu verilerle ortaya koyuyor: - Microsoft’un 2012’de yaptığı bir araştırma 8-17 yaş arasında siber zorbalığa maruz kalanların oranının yüzde 40 olduğunu gösteriyor.
- 2014 verilerine göre İngiltere’de 11-16 yaş arasında internet bağımlılığı olduğunu söyleyen gençlerin oranı yüzde 39.
- ABD’de 2007 verilerine göre 13-17 yaş arasında gençlerin yüzde 69’u yabancılarla iletişim kuruyor. Yüzde 57’si ise, cinsel içerikli mesajlara maruz kaldığını söylüyor.
- Çocukların yetişkinlere göre çevrimiçi ortamda kimlik hırsızlığına uğrama riski 35 kat daha fazla.
- Microsoft’un 2017’de yaptığı bir araştırmada 13-74 yaş arası grupta en az bir kere çevrimiçi risklerin kurbanı olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 65. Aynı yaş aralığında yüzde 62 oranında online risklerle nasıl mücadele edebileceğini bilmiyor ya da emin değil.

DQ Nedir?

Dijital Zeka; Dijital yaşam için gerekli olan bilgi, beceri ve yeteneklerin birleşimi olarak açıklanıyor. Zeka kavramı 1900’lerde öncelikle IQ (intelligence quotient) olarak ortaya çıktı. Sonrasında EQ (Emotional Quotient yani duygusal zeka) sosyal hayatta ve iş hayatında başarılı olmak için çok önemli olduğu konuşuldu ve şimdi de DQ yani dijital zeka. Artık dijitalleşme hayatın her alanında ve bu dijital veriler hepimiz hakkında bilgiler içeriyor. İşe alımlarda bile kişilerin sosyal medya hesaplarına bakarak karakterlerinin, eğilimlerinin ne olduğu ve işe uygunluğunun dijital olarak değerlendirildiği bir süreçte bulunuyoruz.