Fiilî dua ne demektir

Allah, kâinatta meydana gelecek tüm olayları belli sebeplere bağlamıştır. Hem dünyada hem de içinde yaşanılan evrendeki her şey Allah’ın koyduğu sebep-sonuç (kanun ve kural) ilişkilerine göre şekillenir. Arzu ettiği bir şeyin olmasını isteyen kişi, onun sebeplerini de yerine getirmek zorundadır. Örneğin çocuk sahibi olmak isteyen kişinin evlenmesi, sınavda başarılı olmak isteyen öğrencinin derslerine çalışması fiilî dua sayılır.

Kişi, Allah’tan istediği şeyin gerçekleşmesi için Allah’ın kendisine öğrettiği sebepleri ve kanunları elinden geldiği kadar yerine getirip tamamlar, sonucunu da Allah’tan bekler. “İnsan için ancak çalışmasının karşılığı vardır.” (Necm, 53/39) mealindeki âyette insanların çalışmaları ile alacakları sonuç arasındaki ilişkiye dikkat çekilmiş ve bu çalışmanın fiilî bir dua manasına geldiğine işaret edilmiştir. Hayvanı hasta olan ve iyileşmesi için sadece dua eden birisine söylenen “Duana biraz da katran ilacı ekle...” sözü, fiilî dua için güzel bir örnektir.
Bir işin gerçekleşmesi için dua edip oturan insanın yapmış olduğu hareket ne kadar yanlış ise, tüm çalışmaları yapıp, gerekli tedbirleri aldıktan, yani fiilî duasını tamamladıktan sonra “Bu işi ben tamamladım.” diyerek sözlü dua etmeyenin yapmış olduğu davranış da o derece yanlıştır.

Çalışmak fiili duadır

İşte insan da istediği bir şeyin, arzuladığı bir amelin olmasını istiyorsa, onun sebeplerini hazırlamak ve yerine getirmek zorundadır. Örneğin bir çiftçi ektiği tarlasından veya bahçesinden ürün almak istiyorsa, tarlasına, bahçesine iyi bakması, doğru zamanda tohumlarını ekmesi, gerektiğinde gübrelemesi, yeteri kadar sulaması gibi fiili işleri yapması gerekir. İşte bunları yapmak fiili duadır. Fiili dua yapıldıktan sonra Allah'ım ben üzerime düşeni yaptım senden bol rızk, bereket istiyorum demesi de sözlü duadır.

"İnsan için ancak çalıştığı vardır." (Necm suresi, 39.ayet)

Yukarıdaki ayet ile insanın çalışmalarının fiili dua manasına geldiğine işaret etmektedir. Bir işin, bir isteğinin veya bir arzusunun gerçekleşmesini isteyen kişi ancak o iş için çalıştığı kadardır. Ne kadar çok çalışırsanız o kadar başarılı olursunuz. Hiç çalışmayıp yani fiili dua yapmayıp sadece sözlü olarak Allah'tan istemek yanlıştır, beyhudedir.

Bunun tersi olarak, çalışıp yani fiili duasını yapıp tamamladıktan sonra, sözlü dua etmemenin, nasıl da ben yaptım elbette olur demenin de yanlış olduğunu belirtelim.

"Allah'a (azabından) korkarak ve (rahmetini) umarak dua edin. Şüphesiz, Allah'ın rahmeti iyilik edenlere çok yakındır." (A'raf Suresi, 56. ayet)

Fiili duaya örnekler

Hasta olan birinin sağlık ve afiyet istemesi sözlü dua, şifaya kavuşmak için sağlığına dikkat etmesi, gerekli besinleri veya ilaçları alması, istiharat etmesi gibi şeylere dikkat etmesi fiili duadır.

Derslerinde başarılı olmak isteyen öğrencinin Allah'a dua etmesi sözlü dua, derslerine çalışması, ödevlerini yapması, sınavlara iyi hazırlanması fiili duadır.

Çocuk sahibi olmak isteyen kişinin dua etmesi sözlü dua, evlenmesi fiili duadır.

Zengin olmak isteyen birinin bol kazanç dilemesi sözlü dua, çok çalışması, ticaretini büyütmeye çalışması fiili duadır.