Edatların özellikleri nedir

Yalnız başlarına anlamları olmayan, ad ve ad soylu kelime ve kelime gruplarından sonra gelerek anlam bakımından bunlarla sıkı sıkıya bağlı bulunan, eklendikleri kelimeler ile cümlenin öteki kelimeleri arasında çeşitli anlam ilişkileri kuran kelimelere edat denir.
Örnek: için, ile, gibi, kadar, göre, doğru, başka, dolayı, beri, ötürü, öte, yana, itibaren, nazaran vb.

Edatların Özellikleri
1. Edatlar eklendikleri ad, sıfat, zamir gibi ad soylu kelime veya kelime grupları ile bir söz öbeği oluşturur; bu cümlede adlardan önce gelirse sıfat, sıfat ve fiillerden önce gelirse zarf görevi yapar.
Örnek: “Gül gibi geçiniyoruz.” cümlesinde “gibi” edatı bir isimle (gül) birleşerek söz öbeği oluşturmuş ve zarf görevinde kullanılmıştır.
2. El kadar bebeğe bakıyordum.” cümlesinde “kadar” edatı bir isimle (el) birleşerek söz öbeği oluşturmuş ve sıfat görevinde kullanılmıştır.
3. Eklendikleri kelime ve kelime grupları ile kendileri arasına başka bir kelime girmez.
Örnek: başarmak için, gelmek üzere, bacak kadar…
4. Tek başlarına iken isim, sıfat, zarf, bağlaç olarak kullanılabilir. Bu durumda edat olmaktan çıkar. Bu kelimelerin türünü belirlemek için cümlede kazandıkları anlamlara bakmak gerekir.
Örnek: Bize doğru geliyordu. (edat) Doğru söylüyorsun değil mi? (zarf) Doğru cevapları işaretledim. (sıfat) Doğruyu dokuz köyden kovmuşlar. (isim)
5. Edatlar cümleden çıkarılınca cümlenin anlamında bir eksiklik, daralma veya bozulma olur.
Örnek: “Akşamdan beri ders çalışıyorum.” cümlesinde “beri” kelimesini çıkarıp cümle “Akşamdan ders çalışıyorum.” şeklinde okunduğunda cümlenin anlamının bozulduğu görülmektedir. Bu yüzden ‘‘beri’’edattır.
6. Bazı edatlar sadece hâl ekleri ile birlikte kullanılır. Örnek: -e kadar, -e karşı, -e göre, -den beri, -den itibaren…

Edatların Cümle İçinde Kurdukları Anlam İlişkileri
Edatların cümle içinde kurdukları anlam ilişkileri geçicidir. Bunlar: benzerlik, beraberlik, araç, başkalık, miktar, sebep, zaman, mekân, yön gösterme vb. ilişkilerdir.
Örnekler:

• Cennet gibi güzel vatanım var. (Benzerlik ilgisi kurmuştur.)
• Sinemaya Ayşe’yle gittim. (Beraberlik ilgisi kurmuştur.)
• İstanbul’a uçakla gitti. (Araç ilgisi kurmuştur.)
• Bu işi senden başka yapacak hiç kimseyi tanımıyorum. (Başkalık ilgisi kurmuştur.)
• Testiyi ağzına kadar doldurdum. ( Miktar ilgisi kurmuştur.)
• Çalışmadığı için sınıfını geçemedi. (Sebep ilgisi kurmuştur.)
• Almanya’dan bir ay için gelmişler. (Zaman ilgisi kurmuştur.)
• Ankara’dan beri hiç durmadık. (Mekân ilgisi kurmuştur.)
• Bize doğru geliyor. (Yön ilgisi kurmuştur.)

Çözümlü Örnek Soru
Aşağıdakilerden hangisinde edat kullanılmamıştır?
A) Eskiden tarım karasabanla yapılıyordu.
B) Yağmur yağdığı için gelememiş.
C) Ders çalışma üzere kütüphaneye gitmiş.
D) Edebiyatla coğrafya en sevdiğim derstir.
Çözüm: A, B, C seçeneğinde “ile, için, üzere” kelimeleri edat; “D” seçeneğinde ile kelimesi bağlaç olarak kullanılmıştır. Cevap: D