Dinin anlaşılması meselesi sabiteler ve değişkenler

1. İslam, hayatımızın bütününü inanç, ibadet, amel ve ahlak açısından yönlendiren, ilim ve hikmetle aydınlatan ilahi bir inayet ve rahmettir. Bu ilahi inayet ve rahmet, peygamberler silsilesinin sonuncusu Hz. Muhammed Mustafa’ya (s.a.v.) indirilen son vahiy olan Kitap ile onun açılımı olan Sünnet’te ifadesini bulmuştur. Kitap ve Sünnet, sahabe uygulamasında somutlaşmıştır. Sahabeden itibaren ortaya konulan anlama ve yorumlama çabalarının sonucu olarak belirlenen dinin ilke ve kuralları, tarih boyunca yapılan içtihatlarla şekillenmiştir.

2. Dinimizin temel kaynakları Kitap ve Sünnet’tir. Bu iki ana kaynağın sunduğu bilgi; icma, kıyas, istihsan, maslahat gibi delil ve yöntemlerle işlenerek dinin, farklı zamanlarda ve farklı kültür havzalarında yaşayan bütün Müslümanları kuşatması sağlanmıştır. İslam dininin, ilahi vahyin son halkası ve insanlığa evrensel bir davet olmasının gereği de budur.

3. Hayat, tabii olarak süreklilik ve değişim gerçeği üzerine kurulmuş olduğundan, evrensel bir din olan İslam’da bu değişim karşısında birtakım sabitelerin yanı sıra değişkenlerin de bulunması kaçınılmazdır. Başta inanç esasları olmak üzere ibadetler, emirler-yasaklar, helaller-haramlar ve ahlakî ilkeler dinin zaman ve mekân üstü sabiteleridir. Belli bir zamana, mekâna, şarta, örfe, ihtiyaç algısına ve dönemin bilimsel bilgisine dayalı olan hükümler ise değişime açıktır.

4. İslam’daki sabiteler ve değişkenler, sahabe asrından itibaren oluşan zengin ilim geleneğinin ürettiği usuller çerçevesinde belirlenmiştir. Söz konusu gelenek, tarihî süreç içerisinde farklı zaman dilimlerinde, döneminin kültürünü, ihtiyaç ve problemlerini gözeterek ortaya çıkan birikimi ifade eder. Geçmişten bize ulaşan yorum ve yaklaşımlardan oluşan bu birikimin dinin bizzat kendisi olarak algılanması doğru olmadığı gibi bütünüyle göz ardı edilerek sadece Kur’an’ın yahut sadece Kur’an ve Sünnet’in esas alınması gerektiği düşüncesi de doğru değildir.

5. Yenilenmeyi ifade eden ve geleneğimizde var olan ihya ve tecdit kavramları, dönemsel ihtiyaçlar gözetilerek güncel sorunların belirli bir usul çerçevesinde çözümlenmesi çabasına işaret eder.

6. Modern dönemle birlikte hızlı ve etkili bir değişimin yaşandığı inkar edilemez. Evrensel bir din olan İslam’ın yaşanılan durum karşısında bu değişime cevap verebilecek bir iç dinamizme sahip olduğu açıktır. Makasıttan maslahata, örften istihsana kadar birçok çözümün imkânını bünyesinde barındıran içtihat, bu dinamizmi sağlayan ana unsurdur.

TDB, Din İşleri Yüksel Kurulu, Din İşleri Yüksek Kurulu, Güncel Dinî Meseleler İstişare Toplantısı VIII, Sonuç Bildirgesi, (1, 2, 3, 4, 5 ve 6. maddeler) 11-12 Mayıs 2018, İstanbul