Çandarlı Halil Paşa kimdir

Çandarlı Halil Paşa 1429 yılında Sultan 2. Murat tarafından sadrazamlığa getirildi, döneminde barışçıl politikalar izlediği tarihçiler tarafından ifade edilmektedir. Çandarlı Halil Paşa özellikle 2. Mehmed yani Fatih Sultan Mehmed'in ilk tahta çıktığı yıllarda, Sultan'ın ilk padişahlık döneminde devlet yönetiminde söz sahibi olmuştur.

ÇANDARLI HALİL PAŞA KİMDİR?

II. Mehmed'in (Fatih Sultan Mehmed) birinci sultanlık döneminde fiilen Osmanlı Devleti'ni yönetti. Bu dönemde özelikle Anadolu beyliklerine karşı yapılan sert müdahalelerin önüne geçerek büyük bir iç karışıklığı önledi. Daha sonra Macar-Lehistan Kralı III. Ladislav komutasındaki Haçlı Ordusu'nun Varna'ya yönelmeleri üzerine Osmanlı Devleti ordusunun başına yeniden II. Murat'ın gelmesini sağladı. Bunun sonucunda Osmanlı Devleti Varna Muharebesi'nde büyük bir zafer kazandı.

Ardından Osmanlıların Mora'ya büyük bir sefer yaparak bu bölgenin büyük kısmının ele geçirilmesinde, Eflak Prensi III. Vlad Tepe?'in Macar müttefiklerinden ayrılmasında ve II. Kosova Muharebesi'nde Osmanlı ordusunun Janos Hunyadı komutasındaki Macar-Eflak ordusunu imha etmesinde büyük rol oynadı.

II. Mehmet'in ikinci tahta geçmesinden sonra da sadrazamlık görevine devam etti. Fakat bu sırada padişahın lalası olan Zağanos Mehmet Paşa ile arasında bir politik mücadele başladı. Çandarlı Halil Paşa, Mehmet Paşa'nın padişaha Bizans'a karşı daha atak davranması hakkındaki tavsiyelerine karşıydı. Halil Paşa, Bizans'a kar?ı daha ılımlı davranılması tavsiyeleri vermekteydi.

İstanbul kuşatması sırasında Avrupa'da yeni bir haçlı ittifakı ortaya çıkacağından şüphelendiğini ve bu nedenle kuşatmanın kaldırılması gerektiğini söyledi. Bu tavsiyeleri orduda ve devlet kapılarında Çandarlı Halil Paşa'nın Bizans'tan rüşvet aldığı söylentilerinin dolaşmasına neden oldu. İstanbul'un fethinden sonra II. Mehmet bu dedikoduları ciddiye aldığını söyleyerek Halil Paşa'yı sadrazamlıktan azletti.

Daha sonra tutuklanarak Yedikule'de Altın Kapı'da kırk gün hapis edildi. 10 Temmuz 1453 tarihinde gözlerine mil çekilerek idam edildi. Cenazesi oğlu İbrahim Paşa tarafından İznik'e götürülerek Nilüfer Camisi İmareti yakınındaki türbesine gömüldü.

Öte yandan Halil Paşa, Osmanlı'da idam edilen ilk sadrazamdır. İdamından sonra kendisinin ve ailesinin tüm mallarına el konulmuştur.

ÖLÜMÜ

İstanbul kuşatması sırasında Avrupa'da yeni bir haçlı ittifakı ortaya çıkacağından kuşkulandığını ve bu nedenle kuşatmaNın zayıflatılmasını ve hatta kaldırılmasını II. Mehmet'e tavsiye etti. Bu tavsiyeleri orduda ve devlet kapılarında Çandarlı Halil Paşa'nın Bizans'tan rüşvet aldığı söylentilerinin dolaşmasına neden oldu. 29 Mayıs'ta İstanbul fethedilmesinden hemen sonra 1 Haziran 1453'de II. Mehmet bu dedikoduları çok ciddiye aldığını açıklayarak baş vezir Çandarlı Halil'i görevinden azletti. Çandarlı Halil Paşa ve çocukları tutuklandı. Çocukları daha sonra serbest bırakıldı ama Çandarlı Halil Paşa Yedikule’de Altın Kapı’da kırk gün hapis edildi. 10 Temmuz’da gözlerine mil çekildi ve daha sonra 10 Temmuz 1453 tarihinde idam edildi. Boyun eğeceği yerde Sultan’a dik baktığı iddia edilir. Daha sonra oğlu İbrahim Paşa tarafından İznik’e götürülüp türbesine gömüldü. Bu olay hakkında tarihçiler arasında çeşitli değişik yorumlar ve tartışmalar yapılmaktadır. Bazı tarihçiler II. Mehmed, ilk tahta geçtiğinde ve İstanbul’un fethi sırasında başvezirin sergilediği tutumlar nedeniyle bu idamın ortaya çıktığını bildirirler. Babinger bu politikasıyla II. Mehmed'in kendi otoritesini pekiştirmiş olduğunu ve herkesin genç sultana boyun eğdiğini belirtir. Sakaoğlu İstanbul'un alınmasında muhalif kalması ve bu nedenle Bizans'la arasında bir gizli anlaşma olduğundan kuşkulanıldığını belirtmektedir.

Eserleri

Çandarlı Halil Paşa Ege'de Çandarlı Körfezi'nde bir kale yaptırmıştır. Çandarlı ilçesi onun adını taşımaktadır. Ayrıca İznik'te bir imaret ve Edirne'de "Halil Paşa Hanı" olarak bilinen bir han inşa ettirmiştir.