Budizm’in inanç esasları, ritüelleri (ibadetleri) ve kutsal metinleri

Budizm’in İnanç Esasları
Tanrı İnancı: Budizm’de “Tanrı’nın” varlığı veya yokluğuyla ilgilenilmez. Buda, Hindu tanrı, tanrıça inançlarına ve kutsal kitaplarına hiçbir değer vermemiştir. Budizm inancına göre Buda aydınlanmaya ulaştıktan sonra Tanrı hâline gelmiştir. Budizm’de kişinin iman etmesi için “Tripitaka” (üç cevher) olarak nitelendirilen “Buda’ya sığınırım, Dharma’ya (Buda Öğretisi) sığınırım, Sangha’ya (Rahipler Topluluğu) sığınırım” cümlesini söylemesi gerekir. Bunu söylemeyen kimse Budist olamaz.
Karma İnancı: Tenasüh inancına sahip Hindular gibi Budistler de kişinin bir sonraki hayatında hangi hâlde olacağını belirleyen temel unsurun karma olduğuna inanırlar. Buna göre karma, “Ne ekersen onu biçersin” şeklinde formüle edilen bir sistemdir.
Nirvana: Budizm inancına göre ebedî olan bu dünyaya gelme döngüsü olan samsara çarkından çıkmaya denir

Dört Yüce Hakikat: Buda insanların kurtuluşu için bizzat kendisinin tecrübe ettiği ve dört yüce hakikat olarak isimlendirdiği bir yol önerir. Bu hakikatler şunlardır:
1. Hayat acı ve ıstıraptır. Ölüm, hastalık, yaşlılık, sevdiğiniz bir şeyin devamlı olmaması, istediğimiz şeylere ulaşamama gibi hususlar acı ve ıstıraptır.
2. Acı ve ıstırabın kaynağı, istek ve arzulardır. Kişinin, hayatta acı çekmesinin nedeni, onda bulunan istek, hırs ve arzulardır. İnsan, istediği ve arzuladığı şeylere ulaşamadıkça acı çekmektedir.
3. İstek ve arzulardan vazgeçilirse acılar sona erecektir.
4. İstek ve arzulara son vermek için, Sekiz Dilimli Yolu takip etmek gerekir.
Sekiz Dilimli Yol: Buda’nın öğretisinin odak noktası, kişiye bu dünyada acı ve ıstırap veren her şeyden kurtararak nirvanaya ulaşmasını sağlamaktır. İnsanların Nirvanaya ulaşmaları için ise sekiz dilimli yolu takip etmeleri gerekir.
1. Doğru söz.
2. Doğru davranış: Duyuları/bilinci olan hiçbir varlığa zarar vermemek. Hırsızlık yapmamak. Zina etmemek. Yalan söylememek. İnsan aklını sersemleten içeceklerden uzak durmak.
3. Doğru kazanç/meslek: Bilinci olan varlıklara zarar veren herhangi bir kazanç elde etmemek ve böyle bir meslekte çalışmamak. Buna göre silah, uyuşturucu madde satma, tefecilik gibi işler yapmak yasaktır.
4. Doğru çaba: İyi ve güzel alışkanlıkları edinip kötülüklerden uzak durma.
5. Doğru muhakeme/farkındalık: Kişinin her yaptığı fiilin farkında olması ve kendini muhasebeye çekmesi.
6. Doğru konsantrasyon /meditasyon: Derin düşünme ve tefekkür sahibi olma.
7. Doğru anlayış.
8. Doğru niyet.

Budizm’in Ritüelleri Budizm’de ibadetler genellikle bireysel olarak yapılır. Buda’ya dua edilir ve ondan bir şeyler istenir. Budizm’de ibadet için mabede gitmek zorunlu değildir evde de yapılabilir. Bu yüzden her Budist’in evinde Buda’nın heykeli veya resmi bulunur. Budizm’de ibadetin temel amacı karma-tenasüh çemberinden kurtulmak ve nirvanaya ulaşmaktır. Budizm’de belirli bir ibadet ve dua yoktur. Tapınaklara giden Budistler ise Buda’nın heykelinin önünde diz çöker, avuçlarını birleştirerek ellerini yüzünün önünde tutar, alnını yere koyup yere yatarak ta’zimde bulunur. Ayrıca onlar Buda’ya çiçek, tütsü, meyve, sebze sunarlar. Budistler ışık, ateş ve mum yakıp düşünceye dalarak ibadetlerini yerine getirirler. (Ahmet Güç, Dinlerde Mabed ve İbadet, s. 67-69; Abdurrahman Küçük; Günay Tümer; M. Alpaslan Küçük, Dinler Tarihi, s. 266-268.) Budist rahipleri sabah erkenden uyanır. Kısa bir duadan sonra günlük yiyeceğini toplamak için dilencilik yaparlar ve iki öğünlük yiyeceği sadaka tasına biriktirdikten sonra manastırlarına geri dönerler. Rahipler günlerini genel olarak kutsal kitap okuma, meditasyon ve dua ile geçirirler. Budistler dua ederken dua tekerleği veya tesbih kullanırlar. Bu tekerleklere çakra adı verilir. Tesbih, Budist ibadetinde büyük bir yer tutmaktadır. Rahipler sol bileklerine 108’lik tesbih takarlar. Budistler ölülerini yakarlar ancak bu genel bir uygulama değildir. Çocukların ve fakir kimselerin cesetleri gömülür, zengin aileler ise ölülerini yakarlar. Yoga ve Meditasyon: Zihin ve vücudun uygunsuz isteklerini kontrol altına alınmasını amaçlar. Budizm’de yoga ve meditasyon önemli ritüellerdir

Budizm’in Kutsal Metinleri Buda, kendinden sonra öğretilerini ihtiva eden bir kitap veya metin bırakmamıştır. Buda’nın hayatı ve geliştirdiği öğreti, yaklaşık dört asır, Buda’nın takipçileri tarafından sözlü olarak nesilden nesile nakledilmiş, MÖ 1. ile MS 1. yüzyılları arasında Tripitaka (Üç Cevher) adı altında bir araya toplanmıştır. Tripitaka, Pali dilinde yazılmıştır.

Tripitaka, üç ana başlık altında toplanır.
1. Öğreti: Buda ve öğrencileri arasında geçen diyalog ve vaazları içerir.
2. Disiplin: Budist manastırı Sangha’da uygulanacak kuralları içerir.
3. Felsefe: Metafizik öğretilerden bahseder

Budizm’in Kutsal Mekânları
Budistler dini yapılar için kullanılan ve tapınak, manastır, türbe anlamına gelen ayin yerlerine vihara denir. Viharalar, genel ayin salonu, meditasyon odası, keşişlerin kaldığı odalar, stupa (kutsal emanetler bölümü) ve avludan oluşan bir külliye gibidir. Budistler, Buda’nın hayatının geçtiği Hindistan’daki bazı bölgeleri ziyaret (hac) mekânı olarak görürler. Rumnindei (Yeni Delhi): Buda’nın doğum yeridir. Bodh-Gaya (Allahabad): Bodhi ağacının bulunduğu ve Buda’nın aydınlandığı yerdir. Varanasi (Nepal): Sekiz dilimli yol, Buda’nın ilk vaaz verdiği yerdir. Kusinagara (Agra): Stupa, Buda’nın mezarının bulunduğu yerdir. Budist düşünceye göre bu yerleri ziyaret etmek kişinin nirvanaya ulaşmasına yardımcı olacağına inanılmaktadır.

Budizm’in Sembolleri