Bizden milyonlarca kilometre uzaklıkta ve farklı özelliklere sahip olan yıldızlar

Bulutsuz bir gecede gökyüzünü incelediğinizde sayısız yıldızla karşılaşırsınız. Dikkatli incelemeye devam ederseniz bu sayısız yıldızın aslında birbirinin aynı olmadığını fark edebilirsiniz. Bazılarının kırmızı bazılarının sarı ışık yaydığını, ışığının titreştiğini gözlemleyebilirsiniz. Acaba bizden milyonlarca kilometre uzaklıkta ve farklı özelliklere sahip olan bu yıldızlar nasıl oluşur?

Uzayda gaz atomları ve toz parçacıkları belirli bölgelerde yoğunlaşmış olarak bulunur. Bu oluşumlara bulutsu (nebula) adı verilir. Bulutsular uzayda yıldızların oluşumunun gerçekleştiği alanlardır. Karanlık, gezegenimsi, sarmal, küresel, yansımalı ve parlak bulutsu çeşitleri vardır. Karanlık bulutsular, geniş ve karanlık bölgeler olarak görülür. Bu bulutsular tıpkı bir duvar gibi yıldızların ya da diğer bulutsuların önlerini kapatır. Bu nedenle arkalarında bulunan ışık, Dünya’mıza ya çok sönük bir şekilde ulaşır ya da hiç ulaşmaz. Karanlık bulutsuların en tanınmışları Atbaşı ve Kömür Çuvalı’dır.

Parlak olan bulutsular değişik renklerde olabilir. Ancak bu renkler yalnızca çok büyük teleskoplarla ya da özel yöntemlerle çekilmiş fotoğraflarda görülebilir. Gökkuşağı, Helezon isimleriyle adlandırılan bulutsular parlak bulutsulara örnektir.

Bir yıldızın oluşumu bulutsu içindeki patlamalarla başlar. Bulutsu, bu patlamalar sonucunda çöker. Çöken bölge ısınır ve daha küçük parçalara bölünür. Her bir bulutsu parçası bir ön yıldızı ve sonrasında da yıldızı oluşturur.

Canlılar nasıl doğar yaşar ve ölürse yıldızlar da doğar ve belli bir süre sonra ölür. Ancak yıldızların ömürleri Dünya’daki canlı ömründen çok daha uzundur. Yıldızların ömrü kütleleri ile ters orantılıdır. Yani büyük kütleli yıldızlar daha az, küçük kütleli yıldızlar daha uzun süre yaşar. Enerjisi iyice azalan yıldız, bir süre sonra aniden çöker ve yıldızın dış katmanlarındaki maddeler uzaya savrulur. Böylece yıldız ölür. Aşağıdaki görselde büyük ve küçük kütleli yıldızların yaşam süreçleri gösterilmektedir.

Yıldızların enerjileri tükenmeden önce, merkezindeki basınç ve sıcaklık arttığı için yıldız şişmeye başlar. Yıldızın dış katmanları uzaya doğru itilir ve çapı öncekine göre artar. Yıldızlar yaşamlarının bu son aşamasında genişlerken yüzeyleri soğuduğu için kırmızı renkte görünür. Bu hâldeki büyük kütleli yıldızlar süper dev, küçük kütleli yıldızlar kızıl dev olarak adlandırılır. Bu aşamadan sonra yıldız büyük bir patlama ile uzaya enerji yayar.

Böylece yıldız, parlaklığını zamanla yitirerek ölür. Küçük kütleli yıldızlar, beyaz cüce adı verilen yeni bir yapıya dönüşür. Büyük kütleli yıldızlar ise ölümlerinden sonra ya nötron yıldızları ya da kara delikleri oluşturur. Günümüzde gök bilimcilerin merak ettikleri varlıklardan biri olan kara delikler bu şekilde oluşur. Kara deliklerde büyük miktardaki maddeler çok küçük bir alana sıkıştığı için buradaki çekim kuvveti çok fazladır. Bu nedenle kara delik, etrafındaki her şeyi hatta ışığı bile kendi merkezine doğru çeker. Kara deliğin içine çekilen maddelere ne olduğu günümüzün merak edilen konularındandır.