Bam teline basmak deyiminin anlamı ve kısaca hikâyesi

Bam teline basmak deyiminin anlamı:

Bir kimseyi, duyarlılık gösterdiği konuda kızdıracak söz söylemek, öfkelendirecek bir şey yapmak.
"Bir insanı delirtmek mi istiyorsun? Onun bam teline basacaksın."
"Bam teline basınca kahveden çekip gitti."

Bam teline basmak deyiminin hikâyesi:

Bâm (bem) kelime olarak evin üstü, çatı demektir. Türkçe'de dam olarak kullanılır. Bir musikî terimi olarak kullanılan bam telinin orijinal telâffuzu "bem teli"dir. Bem, aslında kanun, tambur gibi sazlara takılan tel demektir. Bem (veya bam) sakalın dudağa en yakın olan kalın teline de derler. Telli sazların en üstünde bulunduğu ve kalın ses verdiği için bu tele musikîde "bam teli" denilmiştir. Bunun karşıtı zîr (alt) olup o da en ince teli karşılar (zîrübem=alt ve üst, ince ve kalın teller).

Eskiler en yüksek perdeden nağme çıkaran bam telinin sesini, bağıran, öfke ile sesini yükselten kişilerin köpürmelerine benzetmişler ve bunun adını "(Birinin) bam teline basmak (veya dokunmak)" diye koymuşlar. Eğer birisini aşın derecede kızdıracak bir sözü kasden söylüyorsanız, karşınızdakinin bam teline bastığınızdan hiç şüpheniz olmasın. Çünki o da bam telinden ses verecek, hışım ile kubbeleri çınlatacaktır.

Eskiden, uluslararası bir nota sistemi yokmuş. Ancak musiki üstatları seslerin her birine birer makam ismi vererek sanatlarını icra ederlermiş. O zamanlarda, ud ve tambur adlı klasik musikinin iki mühim çalgısındaki kalın sesli 'do' teline de 'bam' teli denirmiş. İşte buradan yola çıkarak, birisini sinirlendirip yüksek sesle bağırıp çağırmasına sebep olmaya 'bam teline basmak' denir olmuş.