Aynalar ve kullanım alanları

Bir otomobil sürücüsü arka taraftaki trafiği kontrol edebilmek ya da önündeki aracı geçebilmek için dikiz aynası ve yan aynalardan yararlanır. Bir mağazada seçtiği bir kıyafeti giydikten sonra üzerinde nasıl durduğunu görmek isteyen kişi aynalardan faydalanır. Peki, aşağıdaki görselde olduğu gibi, mağazanın belirli noktalarında bulunan aynalarla hiç karşılaştınız mı? Sizce bu aynalar hangi amaçla kullanılır?

Işık ışınlarının düz ve pürüzsüz yüzeylerde yansımaya uğradığını biliyorsunuz. Üzerine düşen ışığın büyük bir kısmını yansıtan cisimlerin parlak cisimler olduğunu önceki sınıflarda öğrenmiştiniz. Bu bölümde, en iyi yansıtma özelliğine sahip parlak cisimlerden biri olan aynaları ve bunların kullanım alanlarını öğreneceksiniz. İlk ayna, metal yüzeylerin parlatılmasıyla elde edilmiştir. 17. yüzyıla kadar, yüzeyi iyice parlatılmış düz metal levhalardan yapılan aynalar, daha sonraları yerlerini bir yüzü çok ince bir metal katmanıyla kaplanmış cam levhalara bırakmıştır. O dönemde aynalar, cam levhaların bir yüzeyleri cıva ile kaplanarak yapılırken günümüzde genellikle cam levhaların bir yüzü ince bir gümüş tabakası ile sırlanarak elde edilir. Bazen gümüş yerine alüminyum ya da altın da kullanılır.

Aynalar yapılarına göre farklı isimlerle adlandırılır. Düz bir camın arkası sırlandığında yansıtıcı yüzeyleri düz olan aynalar elde edilir. Bu tür aynalara düz ayna adı verilir. Eğri bir camın bir yüzeyi sırlandığında ise yansıtıcı yüzeyi eğri olan küresel aynalar elde edilir. Küresel aynanın iç yüzeyi yansıtıcı olanına çukur ayna, dış yüzeyi yansıtıcı olanına ise tümsek ayna adı verilir. Örneğin metal bir kürenin iç yüzeyi parlatılıp ayna yapılırsa çukur ayna, dış yüzeyi parlatılırsa tümsek ayna elde edilmiş olur. Düz aynalar, varlıkları gerçek boyutlarında; çukur aynalar, varlıkları genellikle daha büyük gösterme özelliğine sahiptir. Tümsek aynalar ise daha geniş alanları gösterebilmektedir. Aynaların birbirinden farklı bu özelliklerinden değişik alanlarda yararlanılır. Aşağıda aynaların kullanım alanlarına bazı örnekler verilmiştir. Bunları inceleyiniz.

Düz aynalar evlerde, iş yerlerinde, mağazalarda, kuaförlerde, alışveriş merkezlerinde, marketlerde ve daha pek çok yerde kullanılır. Saçınızı taramak, elbisenizi düzeltmek için kullandığınız boy aynaları birer düz aynadır. Ayrıca otomobillerdeki dikiz aynaları da düz aynadır.

Dişlerinizi fırçalarken, saç kurutma makinesiyle saçınızı kuruturken ya da saçınıza şekil verirken banyoda bulunan düz aynalardan yararlanırsınız. Ayrıca düz aynalar sayesinde dar mekânlar daha geniş gösterilebilmektedir.

Periskop, emniyetli mesafelerden hedefi, görünmeden incelemeye yarayan bir araçtır. Genellikle denizaltı ve tanklarda bulunan periskopun yapısında farklı açılarla yerleştirilen düz aynalar kullanılır. Bu araç sayesinde denizaltı su içerisindeyken suyun üstü rahatlıkla izlenebilmektedir.

Sinema gösterimi, sunum yapma gibi alanlarda kullanılan projeksiyon makinesinin yapısında düz aynalar kullanılır. Bu makine sayesinde istenilen görüntüler büyük ekranlara yansıtılabilmektedir.

Çukur Ayna, El feneri ve araba farları gibi aydınlatma araçlarında çukur aynalar kullanılır. Bu araçların içerisindeki ampulün arkasında bulunan çukur ayna, ampulden çıkan ışığın bu aynadan yansıyarak yoğun bir ışık demeti elde edilmesini sağlar. Böylece karanlık ortamlar aydınlatılır.

Çukur aynalar, cisimleri olduğundan daha büyük gösterebilme özelliğine sahiptir. Bu özellik sayesinde diş hekimlerinin kullandığı bazı aletlerde çukur aynadan yararlanılır. Diş hekimleri, kullandıkları çukur ayna ile dişleri daha büyük görebilmekte ve daha rahat çalışabilmektedir.

Makyaj aynaları da bir çukur aynadır. Bu tür aynalar cisimleri daha büyük gösterebildiği için daha ayrıntılı görüntü sağlayabilmektedir. Bayanların çantalarında taşıdıkları çift kapaklı aynalardan biri de genellikle çukur aynadır.

Gök cisimlerini gözlemlemek için kullanılan bazı teleskopların yapısında da çukur aynalar vardır. Teleskopların içindeki çukur aynanın büyüklüğü arttıkça gök cisimleri daha net incelenebilmektedir.

Tümsek aynalar daha geniş alanları gösterdiği için taşıtlarda yan ayna olarak kullanılır. Sürücü şerit değiştirmek istediğinde arkadan gelen araçları bu aynalara bakarak kontrol edebilir. Bu sayede hatalı şerit değiştirmeden kaynaklanan trafik kazaları önlenebilir.

Özellikle güvenlik kontrol noktalarında kullanılan araç altı arama aynaları birer tümsek aynadır. Bu aynalar araçların altında tehlikeli maddelerin yer alıp almadığını belirlemek amacıyla kullanılır.

Güvenlik amacıyla bazı kavşaklarda tümsek aynalardan yararlanılır. Bu aynalar sayesinde görüş açısının yeterli olmadığı kavşaklarda meydana gelebilecek trafik kazaları önlenebilir. Tümsek aynalar otoparklarda, mağazalarda ve büyük marketlerde de kullanılır.