9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Sayfa 249 Cevapları Hecce Yayıncılık

ETKİNLİK 6.1

Yükler Nerede?

Araç Gereç
• 1 adet elektroskop
• 1 adet oyuncak balon
• 1 adet A4 kâğıdı
• 1 adet yalıtkan saplı metal çubuk
• 1 parça yün kumaş
• 1 adet içi boş metal silindir

Çalışmanın Yapılışı
1. Üçer ya da dörder kişilik çalışma kümeleri oluşturduktan sonra aramızda aşağıdaki etkinlik basamaklarına göre iş bölümü yapalım.
2. A4 kâğıdının yarısını yırtarak serçe parmağımızın ucu büyüklüğünde küçük parçalara ayıralım.
3. Oyuncak balonu iyice şişirerek ağzını düğümleyelim. Balonun her yanını kâğıt parçalarına değdirelim ve gözlemlerimizi defterimize yazalım.
4. Şişirilmiş oyuncak balonun sadece bir yanını yün kumaşa sürtelim.
5. Balonun önce kumaşa sürtülmeyen, sonra da kumaşa sürtülen kısmını kâğıt parçalarına değdirelim.

Gözlemlerimizi not edelim.
6. Bu aşamada aşağıdaki işlemleri sırayla yapalım ve gözlemlerimizi not edelim:
a. Metal çubuğu yalıtkan sapından tutarak kumaşa sürtelim.
b. Yüklü metal çubuğu metal silindire değdirelim.
c. Metal çubuğun ucuna parmağımızı değdirelim.
ç. Parmağımızı elektroskobun topuzuna değdirelim.
d. Metal çubuğu önce metal silindirin içine, sonra da elektroskobun topuzuna değdirelim.
e. Metal çubuğa parmağımızı değdirerek çubuğun nötrleşmesini sağlayalım. Bu durumdaki metal çubuğu önce metal silindirin dışına, sonra da elektroskobun topuzuna değdirelim.

Neler değiştiğini gözlemleyelim.
7. Tüm gözlemlerimizi diğer kümelerle paylaşalım.
8. Sınıfça, yapılanlardan ortak bir sonuç çıkarmaya çalışalım.

Sonuca Varalım

1. Kumaşa bir yanı sürtülen balonun farklı bölgelerinin kâğıt parçalarına farklı davranışı nasıl açıklanabilir? Kumaşa sürtülen balon, kumaşla temas ettiğinde kumaştan elektron alır ve bu yüzden yüklü hale gelir. Elektronları aldığı yüzey negatif yüklü hale gelirken, balonun diğer yüzeyi pozitif yüklü kalır. Kâğıt parçaları, negatif yüklü balonun yakınına geldiğinde, pozitif yüklü tarafları balona çekilir ve saçılırlar.

2. Yüklü metal silindirin üzerindeki yük dağılımı hakkında ne söylenebilir? Metal silindir, yalıtkan bir malzeme olan yün kumaşa sürtüldüğünde elektron alır ve negatif yüklü hale gelir. Yüklenen metal silindirin yükü, yüzeyine homojen bir şekilde dağılmaz; yüklenen yüzey negatif yüklerle kaplanırken, diğer yüzey nötr kalır.

3. Yüklü iletken ve yalıtkanların yük dağılımı hakkında genel bir kural olarak neler söylenebilir? Yüklü bir iletkenin yükü, yüzeyinde homojen bir şekilde dağılırken, yüklü bir yalıtkanın yükü yalnızca yüklenen yüzeyinde kalır. Iletkenler, yüklerin serbestçe hareket edebileceği elektronlara sahip olduğu için yükleri yüzeylerine eşit şekilde yayabilirler. Yalıtkanlar ise yüklerin serbest hareketi için uygun ortam sağlamadığı için yalnızca yüklendikleri bölgelerde yük tutabilirler.