12. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 272-273-274-275-276 Cevapları Ordinat Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. “Fâtih Sultan Mehmed’in Nutku” adlı metindeki “mirasyedi”, “cihan payitahtı”, “ah u figan”, “ilahi emel” sözcük ve sözcük gruplarının anlamlarını metnin bağlamından hareketle açıklayınız.

mirasyedi: “Mirasyedi” ifadesi, kişinin miras yoluyla elde ettiği mal ve mülke sahip çıkmayıp onu çürütmeye çalışması anlamında kullanılmıştır.
cihan payitahtı: “Cihan payitahtı” ise dünya başkenti anlamındadır.
ah u figan: “Ah u figan” ise sıkıntı, acı ve dert anlamında kullanılmıştır.
ilahi emel: “İlahi emel” ise Allah’ın emri anlamındadır.

2. “Fâtih Sultan Mehmed’in Nutku” adlı metnin konusunu, amacını ve hedef kitlesini belirleyerek bunlar arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Cevap: Metnin konusu Osmanlı İmparatorluğu’nun İstanbul’u fethetme amacıdır. Amacı ise İstanbul’u fethederek devletini genişletmek ve cihan payitahtı olmaktır. Hedef kitlesi ise Sultan II. Mehmet’in beylerine, vezirlerine, komutanlarına yaptığı konuşmadır. İlişkisi ise İstanbul’un fethinin devletin genişlemesi ve cihan payitahtı olma hedefiyle bağlantılı olduğudur.

3. Sultan II. Mehmet bu konuşmayı niçin yapmıştır? Tartışınız.
Cevap: Sultan II. Mehmet bu konuşmayı, askerleri İstanbul’u fethetme amacıyla motive etmek ve onların cesaretini artırmak için yapmıştır.

4. Sultan II. Mehmet’in askerleri Müslüman olmasaydı konuşmasında neleri değiştirirdi? Yorumlayınız.
Cevap: Eğer askerleri Müslüman olmasaydı, Sultan II. Mehmet konuşmasını İslami motiflerden arındırarak daha çok milli ve vatansever duygulara hitap eden bir konuşma yapabilirdi. Ancak İstanbul’un fethi İslam’ın yayılması ve İslam dünyasının birleşmesi için de önemliydi, bu yüzden İslami motiflerin önemli bir yeri vardı.

5. Metinde geçen “Canını feda etmeyen âşık vuslata nail olamaz.” sözleriyle Sultan II. Mehmet’in anlatmak istediği nedir? Değerlendiriniz.
Cevap: “Canını feda etmeyen âşık vuslata nail olamaz” sözü, kişinin hedefine ulaşmak için göstermesi gereken fedakarlık ve azmi anlatır. Sultan II. Mehmet, askerlerine hedefleri için canlarını feda etmeleri gerektiğini söyleyerek, hedefe ulaşmak için gereken fedakarlığı ve azmi vurgulamaktadır.

6. Metinden Sultan II. Mehmet Dönemi’ni yansıtan değerleri belirleyiniz. Sultan II. Mehmet, konuşmasında ataları hakkındaki düşüncelerini niçin ön plana çıkarmaktadır? Değerlendiriniz.
Cevap: Sultan II. Mehmet Dönemi’ni yansıtan değerler arasında cesaret, azim, inanç ve vatanseverlik ön plana çıkmaktadır. Sultan II. Mehmet, atalarının başarılarına vurgu yaparak, geçmişteki mirası korumak ve devam ettirmek gerektiğini vurgulamaktadır.

7. Metne göre Sultan II. Mehmet niçin İstanbul’u fethetmek istemektedir? İstanbul’un fethinin sonuçlarından hareketle yorumlayınız.
Cevap: Sultan II. Mehmet İstanbul’u fethetmek istemektedir çünkü İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu’na stratejik açıdan önemli bir konumdaydı. İstanbul’un fethi, Osmanlı İmparatorluğu’nun genişlemesine ve güçlenmesine katkı sağlamıştır. Ayrıca İstanbul’un fethi, İslam dünyasının birleşmesi ve İslam’ın yayılması açısından da büyük bir önem taşımaktadır.

8. Sultan II. Mehmet’in konuşmasını üslup bakımından değerlendiriniz. Metinde daha çok emir cümlesi kullanılmasının sebepleri nelerdir? Yorumlayınız.
Cevap: Sultan II. Mehmet’in konuşmasında daha çok emir cümlesi kullanılmasının sebebi, askerlerin harekete geçirilmesi ve onların motivasyonunun artırılması için kullanılan bir üslup tercihidir. Emir cümleleri, askerlere hedeflerini hatırlatmak ve onları harekete geçirmek için etkili bir yöntemdir.

9. Metindeki “Gayret bizden, zafere ulaşmak ulu Tanrı’dandır.” sözünden hareketle hitap eden kişinin bakış açısını yorumlayınız.
Cevap: “Gayret bizden, zafere ulaşmak ulu Tanrı’dandır” sözü, hitap eden kişinin, başarı için gerekli olan çabanın insan tarafından gösterilmesi gerektiğini, ancak sonuçta başarının Tanrı’nın inayetiyle gerçekleşeceğini vurgulamaktadır.

10. Okuduğunuz metnin görseliyle konusu arasında nasıl bir ilişki vardır? Yorumlayınız.
Cevap: Metnin konusu İstanbul’un fethi iken görselde Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’a girişi tasvir edilmiştir. Görsel, metinde anlatılan olayın somut bir göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca görsel, İstanbul’un fethiyle ilgili tarihi bir olayı ve o dönemin atmosferini yansıtmaktadır. Bu nedenle, görsel metnin konusuna doğrudan atıfta bulunarak, konuyu daha somut ve gerçekçi bir şekilde yansıtmaktadır.

ETKİNLİK

Tablodaki söylev metinlerini çeşitlerine göre işaretleyiniz.

Dil Bilgisi

SULTANAHMET MİTİNGİ

Müslümanlar( ) Türkler( )
Türk ve Müslüman bugün en kara gününü yaşıyor( ) Gece( ) karanlık bir gece( ) Fakat insanın hayatında sabahı olmayan gece yoktur( ) Yarın bu korkunç geceyi yırtıp muşâşâ bir sabah yaratacağız( ) Yalnız ışık geldiği vakit gözümüzü güneşe karanlığı gören baykuşlar gibi açmayalım( )
Işık geldiği vakit hayatı karşılayacak, karşılayabilecek insanlar hâlinde bulunalım( ) Millet iyi ve fena günler gördü( ) Günah dakikaları ve şanlı dakikalar yaşadı( ) Fakat kardeşler( ) bugün ufak günahlarımızın üzerine öyle ateşin bir kan akmıştır ki bu kan bütün dünyanın günahını yıkayacak kadar temiz ve mebzuldür( ) O kan bizim vazifemizi tayin etti( ) bize bir vazife bıraktı( )
Hanımlar( ) bugün elimizde top, tüfenk denilen alet yok( ) fakat ondan büyük, ondan kuvvetli bir silahımız var( ) Hak ve Allah var( ) Tüfek ve top düşer( ) hak ve Allah bakidir( ) Topun yüzüne tükürecek kadar evlatlar( ) analar( ) kalbimizde aşk ve iman( ) milliyet duygusu var( ) Biz dünyada millet sınıfına layık bir millet olduğumuzu( ) erkek( ) kadın ve çocuklarımıza kadar ispat ettik( )

Halide Edip Adıvar Kemal Arıburnu, Millî Mücadele’de İstanbul Mitingleri

A. Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız.

1. Metinde boş bırakılan yerlere uygun noktalama işaretlerini getiriniz.

Cevap: Metnin tüm noktalama işaretleriyle birlikte tekrar yazılmıştır.

Müslümanlar, Türkler!

Türk ve Müslüman bugün en kara gününü yaşıyor. Gece, karanlık bir gece…

Fakat insanın hayatında sabahı olmayan gece yoktur. Yarın bu korkunç geceyi yırtıp muşâşâ bir sabah yaratacağız. Yalnız ışık geldiği vakit gözümüzü güneşe karanlığı gören baykuşlar gibi açmayalım. Işık geldiği vakit hayatı karşılayacak, karşılayabilecek insanlar halinde bulunalım. Millet iyi ve fena günler gördü. Günah dakikaları ve şanlı dakikalar yaşadı. Fakat kardeşler, bugün ufak günahlarımızın üzerine öyle ateşin bir kan akmıştır ki bu kan bütün dünyanın günahını yıkayacak kadar temiz ve mebzuldü. O kan bizim vazifemizi tâyin etti, bize bir vazife bıraktı.

Hanımlar, bugün elimizde top, tüfenk denilen alet yok, fakat ondan büyük, ondan kuvvetli bir silahımız var: Hak ve Allah var (Alkışlar). Tüfek ve top düşer, hak ve Allah bakidir. Topun yüzüne tükürecek kadar evlatlar, analar, kalbimizde aşk ve iman, milliyet duygusu var. Biz dünyada millet sınıfına layık bir millet olduğumuzu, erkek., kadın ve çocuklarımıza kadar ispat ettik.

2. Metinde geçen “hâlinde”, “tayin”, “layık” sözcüklerinin yazımını “TDK Yazım Kılavuzu”ndan kontrol ediniz.

• Cevap:

hâlinde: TDK yazım kılavuzundaki karşılığı → halinde

tayin: TDK yazım kılavuzundaki karşılığı → tayin

layık: TDK yazım kılavuzundaki karşılığı → layık

3. “Yalnız ışık geldiği vakit gözümüzü güneşe karanlığı gören baykuşlar gibi açmayalım.
Müslüman ve Türk dünyası en siyah bir matemle dalgalanıyor.”

Yukarıdaki cümlelerde altı çizili kelime gruplarının anlamını bağlamdan hareketle açıklayınız.
Cevap: “Yalnız ışık geldiği vakit gözümüzü güneşe karanlığı gören baykuşlar gibi açmayalım. Müslüman ve Türk dünyası en siyah bir matemle dalgalanıyor.” Bu cümlede “ışık” umut ve aydınlık anlamında kullanılmıştır. “Güneşe karanlığı gören baykuşlar gibi açmayalım” ifadesi ise insanların yaşadıkları zorluklar ve karanlık zamanlar karşısında umudunu kaybetmemeleri gerektiğini vurgulamaktadır. “Müslüman ve Türk dünyası en siyah bir matemle dalgalanıyor” ifadesi ise Türk ve Müslüman toplumlarının zor bir dönemden geçtiğini ve içinde bulundukları durumun çok kötü olduğunu ifade etmektedir.

B. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerde yer alan düzeltme işaretinin hangi işlevde kullanıldığını “TDK Yazım Kılavuzu”ndan yararlanarak belirleyip yazınız.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur.
Cevap: Arapça ve Farsçadan dilimize giren birtakım kelimelerle özel adlarda bulunan ince g, k ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlüleri üzerine konur.

Memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar, gaflet ve dalalet ve hatta hıyanet içinde bulunabilirler.
Cevap: Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine ko­nur.

Canını feda etmeyen âşık vuslata nail olamaz.
Cevap: Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine ko­nur.

Şüphe yok, her Alman şehrinde münevver ve mütarakki bir milletin duyduğu ruhi ve fikrî ihtiyaçlar, ayrı ayrı hoşnut edilmiştir.
Cevap: Nispet eki alan kelimelere Türkçe ekler getirildiğinde düzeltme işareti olduğu gibi kalır.

C. “insan, düşüncelerini inanarak anlatırsa karşısındakini etkiler.” ana fikrini mesaj olarak veren bir paragraf yazınız. Yazdığınız paragrafta hangi yardımcı düşünceleri kullandığınızı arkadaşlarınızla paylaşınız.

İletişim, insanlar arasındaki ilişkilerin temelini oluşturur ve doğru iletişim kurmak her zaman önemlidir. İnsanlar düşüncelerini inanarak anlattıklarında, karşılarındaki kişileri etkileme şansları daha yüksek olur. Çünkü inandıkları şeyleri tutkuyla anlatırlar ve bu tutku, dinleyicinin de dikkatini çeker. Ancak, yalan söylemek ya da başka bir nedenle düşüncelerini samimi bir şekilde ifade edemeyen insanlar, karşılarındaki kişileri etkileme şansını kaybederler.

Bu ana fikir için kullandığım yardımcı düşünceler şunlardır:

• İletişimin insanlar arasındaki ilişkilerin temelini oluşturduğu.
• Doğru iletişim kurmanın her zaman önemli olduğu.
• İnsanların tutkuyla anlattıkları şeylerin dinleyicinin dikkatini çektiği.
• Yalan söylemek ya da başka bir nedenle samimi bir şekilde düşüncelerini ifade edemeyen insanların, karşılarındaki kişileri etkileme şansını kaybettikleri.

Bu yardımcı düşünceleri kullanarak, insanların doğru ve samimi bir şekilde düşüncelerini ifade ederek karşılarındaki kişileri etkileyebileceklerini belirttim.

Yazma

a. Yazma Tür ve Tekniklerini Tanıma Söylev yazarken dikkat edilecek hususlar

Söylev türünün de diğer yazı türleri gibi belli kuralları vardır. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

1. Öncelikle konuşma konusunun bilinen, benimsenen bir alanda olması gerekir. Aksi takdirde inandırıcılığı yitirme ya da doğallıktan uzaklaşma gibi olumsuz durumlar yaşanabilir.
2. Metin oluşturulurken dinleyici kitlesinin kültür düzeyi ve gereksinimi göz önünde bulundurulmalıdır. Dinleyicilerin algı düzeyi, hazır bulunuşluğu, ilgileri, hayal güçleri dikkate alınmalıdır.
3. Hitap ifadesi belirlendikten sonra ele alınan konu çok iyi araştırılmalı, insanları inandırmak için düşünceler içselleştirilmelidir.
4. Metnin düşünce planı iyi yapılmalı ve kullanılacak üslup, ana düşünce ve yardımcı düşünceler belirlenmelidir.
5. Yazıya kısa bir giriş yaptıktan sonra gelişme bölümüne geçilerek konu örneklendirilip ispatlanmaya çalışılmalıdır. En önemli bölüm sonuç bölümü olduğundan işlenen konunun özeti etkili bir dille anlatılmalıdır.
6. Dinleyici kitlesini etkilemek için coşkulu ve heyecanlı bir dil kullanılmalıdır. Genellikle kısa ve anlaşılır cümleler kurulmalıdır. Sıkça hitap ve ünlem cümlelerine yer verilmelidir.
7. Yazılan metin dil, anlatım, yazım ve noktalama açısından gözden geçirilerek yanlışlar düzeltilmelidir.

Yukarıda verilen aşamalara dikkat ederek güncel bir konuda defterinize söylev metni yazınız. Yazdığınız metni arkadaşlarınızla paylaşınız.

Sevgili Arkadaşlar,

Bugün sizinle konuşmak istediğim konu oldukça önemli ve hayatımızın her alanını etkileyen bir konu: çevre kirliliği.

Günümüzde, insan faaliyetleri doğayı ve çevremizi tehdit ediyor. Sanayi atıkları, evsel atıklar, araç egzozları ve diğer pek çok faktör çevreyi ciddi şekilde kirletiyor. Bu kirleticilerin doğaya ve insan sağlığına zarar verdiği bilinmektedir.

Dünya genelinde birçok ülke çevre koruma yasaları çıkarmasına rağmen, maalesef yeterli önlemler alınmıyor. Bu nedenle, hepimizin bireysel olarak da çevre kirliliğine karşı önlem almamız gerekiyor. Evsel atıklarımızı geri dönüşüme kazandırmalı, araç kullanımını minimuma indirmeli ve doğaya zarar veren ürünler kullanmaktan kaçınmalıyız.

Ayrıca, dünya genelinde birçok çevre örgütü aktif olarak çalışmaktadır ve bizler de bu örgütlere destek vererek, çevre kirliliği ile mücadelede aktif rol alabiliriz.

Bu nedenle, hepimiz bireysel olarak çevre kirliliğine karşı mücadele etmeli ve doğayı korumalıyız. Ancak, bu mücadele için toplumsal bir bilinçlenme de şarttır. Hep birlikte, geleceğimizi ve doğamızı koruyabiliriz.

Sevgili arkadaşlar, bizlerin bugün aldığı önlemler, gelecek nesiller için daha yaşanabilir bir dünya yaratacaktır. Çevreye duyarlı olalım, doğayı koruyalım.

Teşekkür ederim.

Sözlü İletişim

a. Sözlü İletişim Tür ve Tekniklerini Tanıma

Söylev metnini sunarken aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

1. Yazıya geçirdiğiniz metninizi sunmadan önce vurgu, tonlama, jest ve mimiklere dikkat ederek mutlaka prova yapmalısınız.
2. Konuşma sırasında yazılı metni yanınızda bulundurmalı fakat konuşma sırasında mümkün olduğunca kâğıda bakmamalısınız. Konusuna iyi hazırlanan bir kişi kâğıda göz ucuyla baktığı zaman konuşmasını hatasız yapacaktır.
3. içten konuşma yapmak kolay değildir. Büyük hatiplerin bile daha önceden konuya hazırlandıkları, yanlarındaki küçük notlarından faydalandıkları ve o andaki konunun ahengine göre konuşmalarını değiştirdikleri görülmüştür. Bu yüzden hatip, konuşma sırasında her zaman metne bağlı kalmayabilir.
4. Nutkun giriş cümlesi toplumun dikkatini çekecek türden olmalıdır. Hatta ilk cümleler şiirsel bir üslupta olabilir.
5. Düşüncelerin planı iyi yapılmalı ve kullanılacak üslup iyi seçilmelidir.
6. Gelişme bölümünde ise her türlü belgeyle konu açılır, örneklendirilir ve ispatlanmaya çalışılır. Dinleyicinin tansiyonunu yükseltecek fikirlerle sorulu cevaplı cümlelerle sonuç bölümüne geçiş sağlanır.
7. Sonuç bölümünde ise işlenen konunun önemi ve toplumdaki tesirleri kesin ve etkili bir dil ile anlatılır.
8. Hatip ele alacağı konuyu çok iyi bir şekilde savunabilmelidir. Bunun için de hitap etme sanatının inceliklerini, toplumun psikolojisini ve düşünce yapısını çok iyi idrak etmelidir. Seçtiği sözcükleri ve oluşturduğu cümleleri en etkili biçimde kullanmalıdır. Sesinin tonu, mimikleri konuşmasının doğal akışıyla uygunluk göstermelidir.

b. Uygulama

Hazırlamış olduğunuz söylev metnini yukarıdaki basamaklara uygun olarak sınıfta sununuz.
Cevap: Sınıf içi yapılması gereken bir etkinlik.