11. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı Sayfa 149-150-151-152 Cevapları Anadol Yayıncılık

5. Bölüm Sonu Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları Cevapları

A. Değerlendirme Soruları

Aşağıdaki soruları cevaplandırınız.

1. Hücre solunumu ile dış solunum arasındaki fark nedir?
Cevap: Hücre solunumu, hücrelerin organik besinleri yıkarak enerji üretmesidir. Dış solunum ise solunum organları ile ortam arasındaki gaz difüz- yonu olarak tanımlanır.

2. Alveollerde gaz değişimi nasıl gerçekleşir?
Cevap: Alveoller içerisindeki hava ile kapiller damar içerisindeki kan arasındaki gaz (O2 ve CO2) geçişleri difüzyon yolu ile gerçekleşir.

3. Solunum sistemi ile dolaşım sistemi arasında nasıl bir ilişki vardır?
Cevap: Ağız veya burundan giren hava, burun ve ağız boşluğundan geçerek ortak bir oda olan farinkse (yutak), sonra da larinkse (gırtlak) geçer. Larinks açıklığı, kıkırdakla desteklenmiş bir doku olan epiglottis tarafından korunur. Normal nefes alma sırasında, epiglottis yukarı doğru eğilimlidir, havanın larinkse serbestçe girmesini sağlar. Yutma sırasında, epiglottis aşağı doğru eğilimlidir ve larinksi kapatır, besin maddelerini özofagusa yöneltir.

4. Solunum yüzeylerinin genişliğiyle canlıların gelişme düzeyi arasında nasıl bir ilişki kurulabilir?
Cevap: Ortamda bulunan oksijenin solunum organlarının yüzeyinden difüzyonla dolaşım sıvısına geçmesi dış solunum denir. Dış solunum sırasında dolaşım sıvısında bulunan, karbondioksit de solunum yüzeyinden difüzyonla dış ortama atılır. Dolaşım sıvısındaki oksijenin doku sıvısı ve hücrelere geçmesine ise iç solunum denir. İç solunum sırasında hücrelerde oluşan karbondioksit de dolaşım sıvısına geçer. Oksijen ve karbondioksit tüm canlılardaki geçişleri sadece difüzyon ile gerçekleşir. Omurgasız hayvanlardan sünger ve sölenterler gibi basit yapılı hayvanların hemen her hücresi dış ortamla temas halinde olduğu için gerekli gaz alış verişi hücre zarından difüzyonla gerçekleşir. Diğer hayvanlarda ise deri, trake, solungaç veya akciğer solunumu görülür. Deri, solungaç, trake ve akciğer solunumunda bazı özellikler tüm canlılarda ortak olarak görülür. Bunlar; solunum yüzeylerinin ince, nemli ve geniş olması, gaz alış verişinin difüzyonla gerçekleşmesi ve trakeler hariç diğer solunum organlarının kılcal kan damarı bakımından zengin olmasıdır.

5. Hangi damarda oksihemoglobin miktarı en fazladır?
Cevap: Akciğer toplardamarları.

6. Solunum sistemi sağlığının korunmasında nelere dikkat edilmelidir?
Cevap: Solunum sistemimizin sağlığını korumak için alkol tüketmemeli, sigaradan ve sigara içilen ortamlardan uzak durmalıyız. Ayrıca vücuda alınan havanın ısıtılabilmesi ve burundaki kıllar tarafından süzülebilmesi için ağız yerine burundan nefes almaya özen gösterilmeliyiz.

7. Hava kirliliğinin solunum sistemi üzerindeki etkilerini açıklayınız.
Cevap: Solunan kirli havanın içinde bulunan çeşitli gazlar da insan sağlığına zarar verir. Bu maddelerden biri olan karbonmonoksit kanın oksijen taşıma kapasitesini azaltarak kan damarlarının çeperlerinde, beyin ve kalp gibi duyarlı dokularda işlev bozukluklarına yol açar.

8. Kanın asitlik derecesi arttığında solunum hızı nasıl değişir?
Cevap: Kanda karbondioksit artışı kanın asitliğini artırır ve pH düşer. Omurilik soğanı uyarılır. Solunum hızlanır.

9. Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça kanda alyuvar sayısının artışını nasıl açıklarsınız?
Cevap: Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça alyuvar sayısının artması Başınçtan kaynaklanmaktadır. *Basınçta yukarı gidildikçe oksijen miktarı azalır ve alyuvar miktarı azalır.

10. Soluk alıp verme mekanizmasını nasıl açıklarsınız?
Cevap: Soluk alıp verme göğüs boşluğundaki basınç değişimi sonucu diyafram ve kaburgalar arası kasların kasılıp gevşemesi ve buna bağlı olarak da akciğer hacminin genişleyip daralması sonucu gerçekleşir. Çizgili kastan oluşan diyafram omurgalı canlılar içerisinde sadece memelilerde bulunur.

B. Boşluk Doldurma

Aşağıdaki ifadelerde noktalı yerleri tablo içinde verilen sözcükleri kullanarak uygun şekilde tamamlayınız.

1. Canlı ile yaşadığı ortam arasındaki gaz alışverişine dış solunum denir.
2. Ağız ve burun boşluğunun açıldığı yere yutak denir.
3. Omurgalıların taşıma pigmenti olan hemoglobin alyuvar hücresinde bulunur.
4. Soluk borusunun iç yüzeyinde bulunan mukus hava ile alınan toz ve mikropları tutar.
5. Soluk borusundaki kıkırdak halkalar soluk borusunun çökmesini ve yapışmasını önler.
6. Bronşçuklar alveol adlı hava kesecikleri ile sonlanır.
7. Göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran kaslı yapıya diyafram denir.
8. Akciğerler plevra adlı iki katlı zarla örtülüdür.
9. Akciğer dokusunun iltihaplanması ile oluşan hastalık zatürre olarak adlandırılır.
10. Alyuvarlarda hemoglobinin karbondiokside bağlanmış hâline karbomino hemoglobin denir.

C. Doğru-Yanlış

Aşağıdaki ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduklarını karşılarına yazınız.

1. Solunum organları ile O2 alıp CO2 verme olayına hücre solunumu denir. (Y)
2. Akciğerler ile kan arasındaki gaz alışverişi aktif taşıma ile gerçekleşir. (Y)
3. CO2, akciğer kılcallarına en çok karbomino hemoglobin hâlinde taşınır. (Y)
4. Solunum yüzeyinin geniş olması canlının oksijen alma 3kapasitesini artırır. (D)
5. Akciğerler kanın pH değerinin korunmasında önemli rol oynar. (D)
6. Solunum yollarının esnekliğini yitirmesiyle verem hastalığı oluşur. (Y)
7. Alveoller bağ dokudan oluşan hava keseleridir. (Y)
8. Diyafram, göğüs boşluğunu karın boşluğundan ayıran zar yapıdır. (Y)
9. Soluk alma sırasında diyafram ve kaburga kasları kasılır. (D)
10. Temiz havada düzenli spor yapmak ve dengeli beslenmek solunum yolu sağlığı için önemlidir. (D)

Ç. Değerlendirme Testi

Aşağıdaki soruların doğru seçeneğini işaretleyiniz.

1. I. O2’nin dış ortamdan solunum organları ile alınması
II. Besinlerin hücre içinde solunumla yıkılması
III. ATP üretilmesi
IV. CO2’in solunum organlarından dış ortama verilmesi
Yukarıda verilen olaylardan hangileri dış solunum olayını ifade eder?
A) I ve II B) II ve III C) I ve IV D) III ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap: C

2. Aşağıda belirtilen;
I. Diyafram düzleşir.
II. Kaburgalar arası kaslar gevşer.
III. Göğüs iç basıncı azalır.
IV. Diyafram kubbeleşir.
olaylarından hangileri akciğer kılcallarında oksihemoglobin miktarını artırır?
A) I ve II B) I ve III C) III ve IV D) I, II ve III E) II, III ve IV
Cevap: B

3. Aşağıda verilen olaylardan hangisi akciğer kılcallarında karbonik asitin iyonlaşması ile oluşan ürünlerin vücuttan atılmasını sağlar?
A) Göğüs boşluğu hacminin genişlemesi
B) Karın iç basıncının artması
C) Diyaframın düzleşmesi
D) Kaburgalar arası kasların kasılması
E) Akciğer iç basıncının artması
Cevap: E

4. Aşağıda verilen özelliklerden hangileri soluk alıp verme hızının artışına neden olmaz?
A) Kanda CO2 miktarının artması
B) Adrenalin hormonunun kandaki miktarının artması
C) Solunan havadaki O2 miktarının azalması
D) Tiroksin hormonunun kanda azalması
E) Omurilik soğanının uyarılması
Cevap: D

5. I. Kanın asit-baz dengesinin ayarlanmasına yardımcıdır.
II. O₂ miktarının azaldığı ortamlarda hemoglobin üretimi hızlanır.
III. Fe⁺² eksikliğine bağlı kansızlık, dokulardaki O₂ miktarını düşürür.
Solunum gazlarının taşınmasında görev alan hemoglobin ile ilgili olarak yukarıda belirtilenlerden hangileri söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E

6. I. Alveollerin tek katlı yassı epitel dokudan oluşması
II. Kılcallarda kanın akış hızının yavaş olması
III. Soluk alma ile alveollerin oksijen yoğunluğunun artması
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri alveollerden kana O2 geçişinde etkilidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E

7. I. CO2 + H2O ^ H2CO3
II. H2CO3 ^ H+ + HCO3
III. H+ + HCO3 ^ H2CO3
IV. H2CO3 ^ CO2 + h2o
Yukarıda verilen tepkimelerden hangileri akciğer kılcallarında, hangileri doku kılcallarında gerçekleşir?
Doku kılcalı – Akciğer kılcalı
A) I ve III – II ve IV
B) I ve II – III ve IV
C) II ve IV – I ve III
D) II ve III – I ve IV
E) III ve IV – I ve II
Cevap: B

8.Yukarıdaki şekilde kanda O2 ve CO2 taşınması şematik olarak gösterilmiştir. Şekilde I, II, III ve IV ile gösterilen yerler aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
I – II – III – IV
A) Alveol – Alveol kılcalı – Doku hücresi – Doku kılcalı
B) Alveol kılcalı – Alveol – Doku hücresi – Doku kılcalı
C) Doku hücresi – Doku kılcalı – Alveol hücresi – Alveol kılcalı
D) Doku kılcalı – Doku hücresi – Alveol kılcalı – Alveol kılcalı
E) Alveol – Doku kılcalı – Doku hücresi – Alveol kılcalı
Cevap: A

9. CO2 ve O2’in kanda taşınması sırasında gerçekleşen bazı olaylar aşağıda belirtilmiştir.
I. CO2’in alyuvarda H2O ile birleşmesi
II. O2’in alyuvarda hemoglobin ile birleşmesi
III. CO2’in plazmada çözünmesi
IV. H+ iyonunun alyuvarla, HCO- iyonunun plazma ile taşınması
Bu olaylardan hangileri kan pH’ının yükselmesine neden olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I ve IV E) II ve III
Cevap: D

10. I. Aort
II. Doku kılcalı
III. Alveol kılcalı
Aşağıdaki grafiklerden hangisi, kan dolaşımı sırasında yukarıda verilen damarlardaki oksihemoglobin miktarında oluşan değişimi göstermektedir?
Cevap: B