10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 99, 100 Cevapları Düşler Yayınları

3. ÜNİTE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

A. Aşağıdaki cümlelerin bildirdiği yargılar doğruysa yay ayraç içine “D”, yanlışsa “Y” yazınız.

1. (D) Sözlü edebiyatın ürünleri destan, koşuk, sagu ve savlardır.
2. (Y) “Divan-ı Hikmet” Türk edebiyatında aruz ölçüsünün kullanıldığı ilk eserdir.
3. (Y) Koşma, anonim halk edebiyatı ürünü olup yalnızca 11’li hece ölçüsüyle yazılır.
4. (D) Divan şiiri halkın yaşantısından uzaktır.

B. Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerlere uygun kelimeleri yazınız.

1. İslamiyet’in kabulünden önceki Türk edebiyatı, gelişimini sözlü ve yazılı olmak üzere iki koldan sürdürmüştür.
2. Geçiş Dönemi Türk Edebiyatı’na ait eserler 11 ile 13 yüzyıllar arasında verilmiştir.
3. Gazel ve kasidenin ilk beytine matla, son beytine makta denir.
4. Divan edebiyatında şarkı türünün en önemli temsilcisi Nedimdir.

C. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplandırınız.

1. “Yuğ” adı verilen yas törenlerinde ölen kişinin yiğitliğini, üstün niteliklerini ve ölümünden duyulan hüznü dile getiren şiirdir. Tema bakımından halk edebiyatındaki karşılığı ağıt, divan edebiyatındaki karşılığı mersiyedir. Bu metinde tanıtılan şiir türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ağıt B) Gazel C) Kaside D) Koşma E) Sagu
Cevap: E

2. “Kutagu Bilig” ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) “Mutluluk veren bilgi” anlamına gelmektedir.
B) Yusuf Has Hâcip tarafından 1069-1070 yıllarında yazılmıştır.
C) Eserde sembollere yer verilmiştir.
D) Eser Uygur Türkçesiyle yazılmıştır.
E) Türk edebiyatındaki ilk mesnevidir.
Cevap: D

3. “Divan-ı Hikmet” ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Hoca Ahmet Yesevi’nin “hikmet” denen şiirlerinin toplandığı eserdir.
B) 12. yüzyılda kaleme alınmıştır.
C) Türk edebiyatında dinî-tasavvufi geleneğin ilk önemli ürünüdür.
D) Sade ve yalın bir dili olan eserde Allah aşkı ve peygamber sevgisi işlenmiştir.
E) Arapça yazılan eserde aruz ve hece, dörtlük ve beyit birlikte kullanılmıştır.
Cevap: E

4. Aşağıdakilerden hangisi “Divanü Lugati’t- Türk”ün bir özelliği değildir?

A) Kaşgarlı Mahmut tarafından dönemin Osmanlı halifesine sunulmuştur.
B) Sözlü Edebiyat Dönemi ürünlerinin derlenerek toplandığı ilk kaynak eserdir.
C) Araplara Türkçeyi öğretmek ve sevdirmek için yazılmıştır.
D) İlk Türkçe sözlük niteliğindedir.
E) Kaşgarlı Mahmut eserinde, o dönemde Türklerin yaşadığı yerlerle ilgili bir haritaya da yer vermiştir.
Cevap: A

5. 12. yüzyılda Edip Ahmet Yükneki tarafından aruz ölçüsü ve dörtlüklerle yazılmıştır. Beyit ve dörtlüklerin birlikte kullanıldığı eser, mesnevi türündedir. Eser, dinî ve ahlaki konuları işlemiştir. Bu metinde tanıtılan eser aşağıdakilerden hangisidir?

A) Divan-ı Hikmet B) Kutadgu Bilig
C) Divanü Lugâti’t-Türk D) Atebetü’l-Hakayık E) Şehnâme
Cevap: D

6. Aşk, sevgi, ayrılık, hüzün, yiğitlik, ölüm gibi temaların işlendiği bu tür, halk edebiyatının en yaygın nazım biçimidir. Nazım birimi dörtlüktür, dörtlük sayısı 3-5 arasında değişir. 11 ’li hece ölçüsüyle söylenir, daha çok 6+5 ya da 4+4+3 duraklıdır. Şair son dörtlükte adını ya da mahlasını söyler, bu dörtlüğe “tapşırma” dörtlüğü denir. Uyak düzeni abab (aaab)-ccc- b-dddb … biçimindedir. Bu metinde sözü edilen nazım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Destan B) Koşma C) Nefes D) Semai E) Varsağı
Cevap: B

7. Gazelle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Lirik konuların işlendiği divan edebiyatı nazım biçimidir.
B) Kafiye düzeni aa, ba, ca … biçimindedir.
C) Hece ölçüsünün her kalıbıyla yazılabilir.
D) İlk beytine matla, son beytine makta denir.
E) En güzel beyti, beytü’l gazel ya da şah beyittir.
Cevap: C

8. İncecikten bir kar yağar
TozarElif Elif diye
Deli gönül abdal olmuş
Gezer Elif Elif diye

Bu dörtlük aşağıdaki nazım biçimlerinden hangisinin özelliklerini taşımaktadır?

A) Destan B) Koşma C) Semai D) Türkü E) Varsağı
Cevap: C

9. Benden selam olsun Bolu Beyi’ne
Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır
Ok gıcırtısından kalkan sesinden
Dağlar seda verip seslenmelidir
Düşman geldi bölük bölük dizildi Alnımıza kara yazı yazıldı
Tüfenk icad oldu mertlik bozuldu
Eğri kılıç kında paslanmalıdır

Numaralanmış kelime gruplarından hangileri isim tamlamasıdır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV E) IV ve V
Cevap: B

Ç. Aşağıdaki soruları cevaplandırınız.

1. Konularına göre koşmalar hangi adları alır?
Cevap: Genel olarak: aşk, sevgi, doğa ve yiğitlik temleri kullanılan koşmalar; konularına göre güzelleme, koçaklama, ağıt ve taşlama olmak üzere dört temel ulamda incelenir.

2. Mahallileşme akımı nedir?
Cevap: Kısaca yerli unsurların, gelenek ve görenekler ile halk söyleyişlerinin, deyim ve atasözlerinin edebiyatımıza girmesi olarak nitelendirilen “mahallîleşme”, Nedîm ile zirveye taşınır.

D. Aşağıda verilen sanatçıları ve eserleri doğru bir şekilde eşleştiriniz.

Sanatçı Eser
1. Fuzûlî c. Şikayetnâme
2. Yunus Emre ç. Risâletü’n Nushiyye
3. Nefi a. Sihâm-ı Kazâ
4. Bâkî b. Kanuni Mersiyesi