10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 92-93-94-95-96 Cevapları Ata Yayıncılık

3. Ünite Ölçme ve Değerlendirme

A. Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Kuruluş Dönemi’nde Osmanlı Beyliği’nin sınırlarının genişlemesinde ve önemli fetihler yapmasında;
I. inanç ve din uğruna savaşanlar ,
II. aşiret savaşçıları,
III. alplar ve gaziler
unsurlarından hangilerinin katkıları olmuştur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E

2. Aşağıda verilenlerden hangisi tımar sisteminin Osmanlı Devleti’ne sağladığı kazanımlar arasında gösterilemez?

A) Araziler sürekli işlenerek tarımsal üretim artmıştır.
B) Taşrada güvenliğin sağlanmasına ortam hazırlamıştır.
C) Tımarlı sipahilerin masrafları hâzineye yük olmamıştır.
D) Yeniçerilerin maaşları bu sistem sayesinde karşılanmıştır.
E) Vergilerin düzenli toplanması, böylelikle devletin ekonomik yönden güçlenmesi sağlanmıştır.
Cevap: D

3. Osmanlı Devleti’nin uyguladığı devşirme sistemi ile ilgili olarak,
I. Sekiz yaş altı ve yirmi yaş üstü erkek çocukların devşirilmesi söz konusu değildir.
II. Hanenin tek oğlu devşirilemez.
III. Müslüman ve Yahudi ailelerin birer çocukları da devşirmeye tabidir,
yargılarından hangileri söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C

4. Aşağıda verilen askerî birliklerden hangisi kapıkulu süvarileri arasında yer almaz?

A) Yeniçeriler B) Sağ ulufeciler C) Sipahiler D) Silahtarlar E) Sol garipler
Cevap: A

5. Osmanlı Devleti, Yeniçeri Ocağı’nı kurmak amacıyla;
I. pencik sistemi,
II. ikta sistemi,
III. devşirme sistemi
uygulamalarının hangilerinden faydalanmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D

6. Osmanlı Devleti’nin asker ihtiyacını karşılamak amacıyla I. Murad Dönemi’nde bizzat padişahın hizmetinde yer alan “kapıkulu askerleri” adıyla daimi ve profesyonel bir ordu kuruldu. Diğer yandan eyaletlerde dirlik sistemi içerisinde her an savaşa hazır “tımarlı sipahiler” adı verilen bir ordu oluşturdu. Her iki ordunun genel özellikleri göz önünde bulundurulduğunda aşağıdakilerden hangisi kapıkulu askerlerini tımarlı sipahilerden ayıran temel farklılıklar arasında gösterilemez?

A) Atlı ve yayalardan oluşmaları
B) Sarayı ve padişahı korumaları
C) Devşirme sistemi ile oluşturulmaları
D) Başkentin güvenliğini sağlamaları
E) Ulufe almaları
Cevap: A

7. Osman Bey Dönemi’nde, Bizans tekfurlarına yönelik düzenlenecek seferler öncesinde birçok Türkmen aşiretine duyuruda bulunulurdu. Bu sayede binlerce Türkmen savaşçı fetih hareketlerine katılarak Osmanlılara destek verirdi.
Buna göre Osmanlı Devleti ile İlgili;
I. ilk dönemlerinde düzenli askerî birliklerinin olmadığı,
II. Bizans’la siyasi sorunlar yaşadığı,
III. Türkmen aşiretleri üzerinde etkin konumda olduğu.
IV. gaza anlayışı ile hareket ettiği
yargılarından hangileri söylenebilir?

A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
Cevap: E

8. Osmanlı devlet idaresinin teme! kurumlarından biri kul ve devşirme sistemidir. Her iki sistem XV ve XVI. yüzyılda başarılı bir şekilde uygulanmıştır. Kul sistemi genellikle savaş esirlerinin, devşirme sistemi ise Osmanlı tebaası içindeki Hristiyan çocukların toplanıp yetiştirilmesi esasına dayanmıştır. Buna göre her iki sistemin amaçları ile ilgili olarak hangisi söylenemez?

A) Devletin idari ve askerî hizmetlerinin yerine getirilmesi
B) Balkanlara İslamiyet’in yayılmak istenmesi
C) Merkezi teşkilatın güçlendirilmek istenmesi
D) Savaşlarda güçlü ve daimî bir ordunun oluşturulmak istenmesi
E) Gayrimüslimlerin Osmanlı yönetimine bağlılığının sağlanması
Cevap: B

9. Aşağıdaki unsurlardan hangisinin Osmanlı Devleti’nin askerî yapısı İle ilgili olduğu söylenemez?

A) Garip B) Reaya C) Müsellem D) Pencik E) Cebelü
Cevap: B

10. Görseli verilen tımarlı sipahilerin özellikleri ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi söylenemez?

A) Savaşlarda elde edilen ganimetler ile geçimlerini sağlamışlardır.
B) Genelde atlı birliklerden oluşturulmuşlardır.
C) Türk ve Müslümanlar arasından seçilmişlerdir.
D) Bağlı bulundukları bölgede reayadan vergilerin toplanmasına katkıda bulunmuşlardır.
E) Osmanlı ordusunun en önemli ve kalabalık kuvvetini oluşturmuşlardır.
Cevap: E

11. Yaya ve müsellemlerle ilgili olarak,
I. İlk kez Osman Bey Dönemi’nde oluşturulmuşlardır.
II. Savaş olmadığı dönemlerde kendilerine tahsis edilen arazi ve çiftliklerde istihdam edilmişlerdir.
III. Osmanlı Devleti’nin ilk düzenli askerî birlikleridir,
yargılarından hangileri söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: A

12. Aşağıda Osmanlı Devleti’nde dirliklerle ilgili açıklamalar verilmiştir.
I. Has: Yıllık geliri yüz bin akçe ve daha fazla olan arazilere denirdi. “Padişah dirliği” olarak da bilinirdi.
II. Zeamet: Yıllık geliri 20.000 akçeden 100.000 akçeye kadar olan dirliğe denirdi. Bu dirlik sahipleri, her beş bin akçe için bir cebelü beslemek zorundalardı.
III. Tımar: Yıllık geliri bin akçeden başlayarak yirmi bin akçeye kadar olan dirliğe denirdi. Bu sistem ile aynı zamanda devletin en güçlü süvari birlikleri (tımarlı sipahiler) istihdam edilirdi
Bu açıklamalardan hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E

13. Osmanlı eyalet askerleri sınıfında yer alan akıncılar, devletin hafif süvarileri olup uç boylarında görev yaparlardı. Savaşılacak toprakların keşfedilmesi, düşmanın durumunu öğrenme, ordunun geçeceği yerlere köprüler yapma, geçitlerin güvenliğini sağlama gibi görevleri vardı. Ayrıca düşman ülkelerin içine kadar ilerleyerek karşı tarafın savaş gücünü kırmaya çalışırlardı.
Bu bilgilerden hareketle akıncılarla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi söylenemez?

A) Genelde atlı birliklerden kurulmuşlardır.
B) İstihbarat çalışmasında bulunmuşlardır.
C) Sınırların korunmasında önemli rol oynamışlardır.
D) Osmanlının en kalabalık askerî unsurunu oluşturmuşlardır.
E) Düşmanın moralini bozmaya yönelik faaliyetlerde bulunmuşlardır.
Cevap: D

14. Ali, “I. Murat Dönemi’nde merkez ordusu olan Kapıkulu Ocağı kurulmuştur.” demiştir.
Elif ise Kapıkulu Ocağında yer alan askerlerle ilgili,
I. Devşirme sistemiyle oluşturulmuşlardır.
II. Ulufe denilen maaşı almışlardır.
III. Doğrudan padişaha bağlıdırlar, bilgilerini vermiştir.
Buna göre Elifin Ali’ye verdiği bilgilerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: E

B. Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız.

DEVŞİRME SİSTEMİ

Devşirme Kanunu’nun ana maddesi, yeniçeri yapılmak üzere akıncı gazilerden alınan pençik oğlanlarının yerine, padişahın Rumeli ve Anadolu’daki Hristiyan tebaasının evlatlarından oğlan devşirmekti. Bu kanun hem Yeniçeri Ocağı’na tükenmez bir insan kaynağı temin ediyordu hem de fatih olarak girip yerleşen Türkler müstesna, ahalisi hemen baştan başa Hristiyan olan Rumeli’nin yavaş yavaş İslamlaştırılmasını sağlıyordu. Devşirme Kanunu’nun hükümlerini şöylece toplayabiliriz:

• Devşirilecek oğlanlar en küçüğü sekiz, en büyüğü on sekiz yaş arasındaki çocuklardır.
• Aranılan evsafı haiz olursa azamî yaş yirmiye kadar çıkabilir.
• Devşirme, ihtiyaca göre ve memleketin her tarafında yahut tespit edilecek mahdut bir bölgesinde yapılır.
• Bir devşirme devresinde köylerden veya kasabalarda mahallelerden kırk evde bir evden bir erkek çocuk alınır.
• Evsafı kanuna uygun olarak devşirilecek oğlan en az iki erkek kardeşten biri olacaktır.
• Evsafı kanuna uygun dahi olsa ailesinin tek erkek evladı olan oğlan devşirme olarak alınamaz.
• Evsafı kanuna uygun dahi olsa on sekiz yaşından küçük olduğu hâlde oğlan evliyse devşirme olarak alınamaz.
• Devşirilen oğlanlar nihai olarak bir elemeye daha tabi tutulurlar, oğlanların en seçkinleri padişah hizmetine içoğlanı (Enderun oğlanı) olarak ayrılır, geri kalanlar acemi oğlanı olur.

1. Devşirme sisteminin amaçları nelerdir?

• Yeniçeri Ocağı'na sürekli bir insan kaynağı sağlamak.
• Padişahın hizmetine seçkin ve sadık bir asker sınıfı oluşturmak.
• Türk nüfusunu artırmak ve Rumeli'deki Hristiyan tebaayı İslamlaştırmak.

2. Devşirilecek çocuklar hangi kriterlere göre belirlenmektedir?

• Sekiz ila on sekiz yaş arasındaki çocuklar.
• Devşirme oğlanın en az iki erkek kardeşten birine sahip olması.
• Tek erkek evladı olanlar veya on sekiz yaşından küçük olup evli olanlar devşirilemez.
• Gerekli niteliklere sahip olmaları, yani evsafı kanuna uygun olmaları.

3. Devşirme sisteminin belirli kriterlere göre yapılmasının sebepleri neler olabilir?

• Yeniçeri Ocağı'na sürekli ve sayısız bir asker kaynağı temin etmek.
• Padişahın hizmetine sadakatle bağlı, özenle seçilmiş bir askeri güç oluşturmak.
• Rumeli'deki Hristiyan nüfusu İslamlaştırma politikası izlemek ve böylece Osmanlı Devleti'nin İslamlaşmış bir nüfusa sahip olmasını sağlamak.
• Seçkin oğlanları padişah hizmetine alarak, devletin en üst kademesinde yetenekli liderleri bulundurmak ve onları yetiştirmek.

C. Aşağıda verilen ifadelerin başına ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

1. (D) Kapıkulu süvarileri, Acemi Ocağı’ndan seçilen özel askerler tarafından oluşturulmuştur.
2. (Y) Osmanlı Devleti, tımarlı sipahilere üç ayda bir “ulufe” denen maaş ödemiştir.
3. (D) Osmanlı’da, devlete ait arazilere “mirî arazi” denmektedir.
4. (Y) Yeniçeri Ocağı’nın kurulmasıyla, Osmanlı Devleti’nin ilk düzenli ordusu oluşturulmuştur.
5. (D) Osmanlı ordu sisteminde tımarlı sipahiler ile yeniçeri askerleri birbirlerine karşı birer denge unsuru olarak kullanılmıştır.

Ç. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazınız.

1. Osmanlı Devleti’nde, inanç ve din uğruna savaşan kesimlerden biri olan Gaziyân-ı Rûm önemli fetihlerde etkin rol oynamışlardır.
2. Osmanlı Devleti’nde, mirî araziler içerisinde yer alan ve senelik geliri yirmi bin akçe ile yüz bin akçe arasında olan arazilere zeamet denir.
3. Tımarlı sipahilerin vergi gelirlerine göre beslemek zorunda oldukları atlı askerlere cebelü denir.
4. Osmanlı Devleti’nde kurulan ilk düzenli ordu yaya ve müsellem sınıflardan oluşmaktaydı.
5. Osmanlı Devleti’nde savaşlarda esir edilen, genelde on sekiz yaşından küçük, ruhen ve bedenen sağlıklı gençlerin beşte birinin vergi karşılığı devlet hizmetine alınmasını sağlayan sisteme pencik sistemi denmiştir.

D. Aşağıdaki açık uçlu soruların cevaplarını defterinize yazınız.

1. Osmanlı Devleti, devşirme sistemini uygularken nelere dikkat ederdi?
Cevap: Devşirme sistemi uygulanırken, Osmanlı Devleti genç yaşta, sağlıklı ve zeki gayrimüslim çocukları seçmeye dikkat ederdi.

2. Kuruluş aşamasında, Osmanlı Beyliği’nin askerî unsurları kimlerden oluşmaktaydı?
Cevap: Kuruluş aşamasında, Osmanlı Beyliği’nin askeri unsurları Türkmen boylarından, gazilerden ve akıncılardan oluşmaktaydı.

3. Alplar hangi özelliklere sahip olmak zorundaydılar?
Cevap: Alplar, cesur, yetenekli, disiplinli olmak ve aynı zamanda askeri taktik ve stratejiler konusunda bilgili olmak zorundaydılar.

4. Tımarlı sipahilerin genel özellikleri ve görevleri nelerdir?
Cevap: Tımarlı sipahiler, tımar sahibi olup, belirli bir gelir karşılığında askeri hizmet verirlerdi; ayrıca seferlerde savaşır ve kendi bölgelerinde güvenliği sağlarlardı.

5. Yeniçeri Ocağı’nın kurulması, Osmanlı Devleti’ne ne gibi kazanımlar sağlamıştır?
Cevap: Yeniçeri Ocağı’nın kurulması, Osmanlı Devleti’ne düzenli, disiplinli ve eğitimli bir ordu kazandırmış; bu durum, savaşlarda daha etkili ve organize olmasını sağlamıştır.