10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 42-43-44-45-46-47 Cevapları Meb Yayınları

1. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları

1-7. sorularda boş bırakılan yerlere uygun sözcüğü / sözcükleri yazınız.

1. Anadolu’da Malazgirt Zaferi’nden sonra beylere fetih izni verilmesi ilk Türk beyliklerinin kurulmasını sağlamıştır.
2. Haçlılara karşı savaşlarda Saltuklular, Danişmentlilerle birleşerek Türkiye Selçuklularının yanında yer almıştır.
3. Anadolu için Türkiye tabiri, XII. yüzyılda Latince kaynaklarda kullanılmaya başlanmıştır.
4. İznik’e kadar bütün Anadolu’yu ele geçiren Süleyman Şah, 1077 tarihinde Türkiye Selçuklu Devleti’ni kurmuştur.
5. I. Haçlı Seferi’yle Türkiye Selçuklu Devleti, merkezini İznik’ten Konya’ya taşımak zorunda kalmıştır.
6. Artuklular Dönemi’nin ünlü âlimi El-Cezeî bilimde, teknik ve mekanik alanda bazı buluşlara öncülük etmiştir.
7. XIII. yüzyılda Moğol baskısı, Türkmenlerin yaşadıkları yeri terk ederek kitleler hâlinde Anadolu’ya gelmesine neden olmuştur.

8-12. soruların cevaplarını boş bırakılan yerlere yazınız.

8. Türk beylikleri, Anadolu şehirlerini yeniden inşa ve imar ederken nelere dikkat etmişlerdir?
Cevap: Türk beylikleri, Anadolu şehirlerini yeniden inşa ve imar ederken ticaret yollarının kontrolü, askeri güvenlik ve şehir planlamasına dikkat etmişlerdir. Aynı zamanda, sanat ve mimaride İslami ve Türk kültürel özelliklerini yansıtan yapılar inşa etmişler ve şehirlerin sosyal ve ekonomik yaşamını canlandırmayı hedeflemişlerdir.

9. Anadolu’nun Türkiye olarak adlandırılmasında hangi olaylar etkili olmuştur?
Cevap: Anadolu’nun Türkiye olarak adlandırılmasında Selçuklu ve Osmanlı hakimiyetinin etkili olduğunu söyleyebiliriz. 11. ve 12. yüzyıllarda Selçuklular’ın, ardından 13. yüzyıldan itibaren Osmanlıların Anadolu’da kurduğu siyasi ve kültürel hakimiyet, bölgenin “Türkiye” olarak anılmasına zemin hazırlamıştır.

10. Çocuk Haçlı Seferleri’nin düzenlenmesinin nedenleri nelerdir?
Cevap: Çocuk Haçlı Seferleri’nin düzenlenmesinin nedenleri arasında dini coşku, Hristiyan topraklarını Müslüman hakimiyetinden kurtarma arzusu ve çocukların dini liderler tarafından yönlendirilmesi yer almaktadır. Ayrıca, bu seferler, dönemin siyasi ve sosyal çalkantılarının ve Hristiyan dünyasının Müslümanlara karşı birleşme arzusunun bir yansımasıdır.

11. Türkiye Selçuklu Devleti kendinden sonraki devletlere nasıl bir sosyokültürel miras bırakmış olabilir?
Cevap: Türkiye Selçuklu Devleti, kendinden sonraki devletlere zengin bir sosyokültürel miras bırakmıştır. Bu miras, İslami ve Türk-İslam sanatı ve mimarisi, hukuk sistemi, ve eğitim kurumları gibi alanlarda kendini gösterir. Selçuklular’ın kurduğu medreseler, kervansaraylar ve camiler, sonraki Türk devletlerinin sosyo-kültürel ve mimari gelişimine önemli ölçüde katkı sağlamıştır.

12. Kösedağ Muharebesi Anadolu Türk siyasi birliğini nasıl etkilemiştir?
Cevap: Kösedağ Muharebesi, Anadolu Türk siyasi birliğini olumsuz etkilemiş ve Moğol hakimiyetini pekiştirmiş, Selçuklu Devleti’nin zayıflamasına neden olmuştur. Bu savaş, Anadolu’da siyasi boşluk oluşmasına ve birçok küçük Türkmen beyliklerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlamış, Anadolu’nun politik haritasının dağılmasına ve uzun vadede bölgede siyasi birlik ve istikrarın zedelenmesine yol açmıştır.

13-17. sorularda verilen ifadeleri okuyarak doğru kavramlar ile eşleştiriniz.
Cevap: Pasinler

13. Bizans kuvvetlerinin Selçuklulara yenilmesiyle Türk beylerinin Anadolu’ya yönelmesini sağlayan savaştır.
Cevap: Danişmendname

14. Danişment Gazi’nin destansı başarılarını anlatan Türk edebiyatının önemli eserlerinden biridir.
Cevap: Çaka Bey

15. Türk tarihinde ilk tersane ve donanmayı kurarak denizcilik alanında Türk devletlerine örnek olan beyliktir.
Cevap: Çaka Bey

16. Moğollara karşı Anadolu’yu emniyete almak için Konya, Sivas ve Kayseri’nin surlarını güçlendiren sultandır.
Cevap: II. Alaattin Keykubat

17. 1187’de Selahaddin Eyyubi komutasındaki İslam ordusunun Haçlıları yenilgiye uğrattığı savaştır.
Cevap: Hittin Savaşı

18. Aşağıda birbiriyle bağlantılı Doğru / Yanlış şeklinde ifadeler içeren bir soru verilmiştir. İlk ifadeden itibaren doğruları takip ederek çıkışa ulaşınız.

Malazgirt Zaferi Anadolu’nun Türkler tarafından fethedilmesini kolaylaştırmıştır. (D)
Türkiye Selçuklu Devleti, Anadolu’da siyasi birliği sağlayan ilk Türk teşekkülüdür. (D)
Zaferi Bizans’ın Anadolu’daki askerî gücünü kırmıştır. (D)
1. Çıkış

10.

19- 22. soruları metne göre cevaplayınız.

Selçuklu Türkiyesi’nin Doğuşu

XI. yüzyılda Anadolu, farklı iki uygarlığın birbiriyle karşılaştığı deyim yerindeyse Doğu’nun Batı’ya, Batı’nın da Doğu’ya doğru tarihin en cüretli hamlesini yaptığı bir eşiktir. Bizans VII. yüzyıldan itibaren Batılı köklerinden hızla uzaklaşarak Doğulu bir kimliğe bürünmüş, Orta Asya’nın konargöçer kültürleri ise yine aynı hızla bu defa ters yönde olmak üzere Doğu’dan Batı’ya doğru kendi merkezlerini halka halka genişletmeye başlamışlardır. Sonuçta Anadolu, farklı coğrafyalara ait uygarlıkların yani Bizans ve Selçukluların ortaklaşa paylaştıkları bir tarih sahnesi olmuştur.

Başlangıçta Büyük Selçuklu Devleti’nin Batı’ya uzanan bir kolu gibi hareket eden ancak zamanla ondan bağımsızlaşarak kendi kimliğini bulan Türkiye Selçukluları, bu topraklar üzerinde inşa edilen yeni hayat tarzının, farklı kültürlerle bir arada yaşama becerisinin ve hepsinden önemlisi bugüne miras kalan geleneksel zihniyet dünyasının mimarı olmuştur.

Anadolu tarihinin XI. yüzyıldan sonra yazılan sayfalarında artık Bizans’ın kaderi, Selçuklu’ya ve Selçuklu’nun geleceği de Bizans’a bağlıdır. Biri diğerinin içinde eriyen, sahip çıktıkları “çift başlı kartal”ın gölgesinde aynı yolu adımlayan ama farklı menzillerde konaklamayı ilke edinmiş iki uygarlık ve hayat tarzı söz konusudur.

Hristiyanlık ve İslamiyet’in yüz yüze açık bir dille konuştuğu doğu-batı, kuzey-güney ekseninde canlı bir ticaretin Anadolu şehir hayatına olağanüstü katkılar yaptığı, antik kültürlerin Selçuklu sentezi içinde yoğrulduğu, devleti kendi ayakları üzerinde kaldıran bir yönetim felsefesinin inşa edildiği, bilim ve düşünce hayatındaki ilk kurumsallaşmaların temellerinin atıldığı, farklı kültürlerin birlikte yaşama konusunda ortak bir irade geliştirdiği çağdır Selçuklu Türkiyesi.

19. Türkiye Selçuklu Devleti’nin Anadolu’da yeni bir toplum inşa etmesinin temel etkenleri nelerdir?
Cevap: Türkiye Selçuklu Devleti’nin Anadolu’da yeni bir toplum inşa etmesinin temel etkenleri, farklı kültürlerle bir arada yaşama becerisi, geleneksel zihniyet dünyasını oluşturma ve canlı ticaretin yanı sıra bilim, düşünce ve yönetim alanlarında kurumsallaşmayı teşvik etmesidir. Ayrıca, Selçuklular, antik kültürlerin bir sentezini oluşturarak devleti kendi ayakları üzerinde tutacak bir yönetim felsefesi inşa etmişlerdir.

20. “Bizans’ın kaderi Selçuklu’ya ve Selçuklu’nun geleceği de Bizans’a bağlıdır.” ifadesinden ne anlıyorsunuz?
Cevap: “Bizans’ın kaderi Selçuklu’ya ve Selçuklu’nun geleceği de Bizans’a bağlıdır.” ifadesinden, Bizans ve Selçuklu uygarlıklarının XI. yüzyılda birbirlerine bağlı ve etkileşim içinde olduğunu anlıyoruz. Bir uygarlığın eylemleri ve politikaları, diğer uygarlığın durumunu ve geleceğini doğrudan etkileyebilmiş, bu da Anadolu’nun, farklı kültürler ve uygarlıklar arasındaki bir etkileşim sahnesi olduğunu göstermektedir.

21. Selçuklu Türkiyesi, Anadolu’da yönetim, bilim ve düşünce hayatında nasıl bir değişime sebep olmuştur?
Cevap: Selçuklu Türkiyesi, Anadolu’da yönetim, bilim ve düşünce hayatında önemli değişimler yaratmıştır. Canlı ticaret ve farklı kültürlerle etkileşim, bilim ve düşünce alanlarında ilk kurumsallaşmaların temellerini atmış, aynı zamanda devleti kendi ayakları üzerinde kaldıran bir yönetim felsefesinin inşasını teşvik etmiştir. Bunlar, Anadolu’da sosyal ve kültürel bir değişim yaratarak, bölgenin tarihsel ve kültürel evrimine katkıda bulunmuştur.

22. Bizans’ı Doğu’ya, Selçukluları Batı’ya yönelten devlet anlayışı hakkında değerlendirmelerde bulununuz.
Cevap: Bizans, Batılı köklerinden uzaklaşıp Doğulu bir kimlik kazanarak, Selçuklular ise Doğu’dan Batı’ya doğru genişleyerek kendi merkezlerini oluşturmuşlardır. Bu durum, her iki devletin de genişleme ve kimlik kazanma hedeflerini yansıtmakta, aynı zamanda farklı coğrafyalara ait uygarlıkların Anadolu’da bir araya gelerek karşılıklı etkileşim içinde olduğunu göstermektedir. Her iki devletin bu yönelimleri, Anadolu’nun tarihsel ve kültürel evriminde önemli bir dönüm noktası oluşturmuştur.

23-34. çoktan seçmeli soruları okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

23. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu’yu fethedip şehirleri yeniden imar ve iskân eden Türk beyliklerinin özelliklerinden biri değildir?

A) Dünya mirasına dâhil olan mimari eserler bırakmışlardır.
B) Toplumsal huzurun sağlanması için gayret göstermişlerdir.
C) Denizcilik faaliyetleriyle Karadeniz’de hâkimiyet sağlamışlardır.
D) İlme ve ilim insanlarına değer vererek âlimleri koruyup gözetmişlerdir.
E) Anadolu’yu yurt edinerek Anadolu’nun Türkleşmesinde rol oynamışlardır.
Cevap: C

24. Bu haritaya göre Türkiye Selçuklu Devleti’nin ticari faaliyetleri hakkında aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Kervansaraylar inşa edilerek tüccarların daha rahat ticaret yapmaları sağlanmıştır.
B) Ekonomik olarak sadece Doğu ile Batı arasındaki ticarete önem verilmiştir.
C) Türkiye Selçuklu Devleti’nde ticaret daha çok deniz yolu üzerinden yapılmıştır.
D) Anadolu önemli şehirleri arasındaki ticaret yolları etkin hale getirilmiştir.
E) Ticaret yollarının güvenliğini sağlamak amacıyla yeni askerî birlikler kurulmuştur.
Cevap: E

25. Aşağıdakilerden hangisi Pasinler, Malazgirt ve Miryokefalon savaşlarının ortak özelliğidir?

A) Bizans, Anadolu’daki askerî faaliyetlerini artırmıştır.
B) Mimari eserlerin yeniden inşa edilmesine sebep olmuştur.
C) İç isyanların geniş kitlelere yayılmasına zemin hazırlamıştır.
D) Anadolu’nun Türk yurdu olmasında etkin rol oynamıştır.
E) Moğolların Anadolu’ya yönelmelerine neden olmuştur.
Cevap: D

26. Haçlı Seferleri, Doğu-Batı etkileşimini sağlayan önemli tarihî olaylardan biridir. Siyasi olaylar, seyahatnameler ve döneme tanık olanların yazdığı anılar kültürel etkileşimi ortaya koyan tarihî belgelerdir. Haçlılar ile Müslümanlar arasında kültürel etkileşim en çok günlük hayatta görülür. Konuşma dilindeki benzer tabirler, giyim tarzı, ev düzeni ve yemekler konusunda bu iki medeniyet birbirinden etkilenmiştir. Günlük yaşamı askerî ve ticari uygulamalar takip etmiş; savaş aletleri, kuşatma düzenekleri açısından her iki tarafın birbirini taklit ettiği gözlemlenmiştir. Ticari uygulamalarda ise etkileşim daha çok Batı’dan Doğu’yadır. Batı’dan Doğu’ya nakledilen bankacılık, çek, senet, kredi, kefil gibi ticari unsurlar Müslüman tacirler tarafından öğrenilerek uygulanmıştır. Haçlı Seferleri’nin sonucunda ticaretin gelişmesinin ve sosyokültürel etkileşimin yaşanmasının, her iki tarafın da hayat tarzlarında değişikliklere neden olduğu rahatlıkla görülmektedir. Bu parçaya göre Haçlı Savaşlarının oluşturduğu etkileşim hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Müslümanlar, Batı’nın ekonomik anlayışından faydalanmıştır.
B) Avrupalılar, Müslümanların geliştirdiği bilim ve tekniği kullanmışlardır.
C) Doğu ile Batı birbirlerinin gündelik hayatını etkilemiştir.
D) Konuşma ve yazı diline yeni kelimeler eklenmiştir.
E) Yeni dinî kurumların oluşmasına zemin hazırlanmıştır.
Cevap: E

27. Bu haritaya göre Moğol İstilası ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Moğol İstilası, Türklerin yaşadıkları bölgelerde yoğunlaşmıştır.
B) Moğollar, Avrupa’ya kadar ilerleyip sonra çekilmişlerdir.
C) Moğollar semavi dinlerin kutsal mekânlarını ele geçirmişlerdir.
D) Moğol ilerleyişi, İslam dünyasında baskı unsuru oluşturmuştur.
E) Moğolların batıya ilerleyişi birkaç farklı yönden gerçekleşmiştir.
Cevap: C

28. Anadolu Türk Beylikleri Dönemi’nden bugüne dinî, sosyal, kültürel ve mimari alanda birçok eser kalmıştır. Bunların bir kısmı dünya kültür mirasına dâhil edilerek insanlığın ortak malı sayılmıştır. Anadolu Türk Beylikleri Dönemi’ne ait olan aşağıdaki mimari eserlerden hangisi UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası Listesi’ne dâhil edilmiştir?

A) Divriği Ulu Cami
B) Mama Hatun Türbesi
C) Gevher Nesibe Şifahanesi
D) Zinciriye Medresesi
E) Malabadi Köprüsü
Cevap: A

29. Türkler, XI. yüzyılda Anadolu’ya geldiklerinde bu coğrafyada Rum, Ermeni ve Gürcüler yaşamaktaydı. Bu dönemin Süryani tarihçilerinden Mihael’in (Mihayil) eserinde “Türkler, kötülük yapan Rumlar (Bizans) gibi kimsenin dinine ve inancına karışmıyor, hiçbir baskı ve zulüm düşünmüyorlardı.” ifadesini kullanmıştır. Bu duruş Türklerin…etkili olmuştur.
Bu parçada boş bırakılan yere, aşağıdaki ifadelerden hangisi yazılırsa bilgi bütünlüğü doğru sağlanmış olur?

A) askerî teşkilatı şekillendirmelerinde
B) yönetimde ve idari konularda ilerlemelerinde
C) kültürel açıdan gelişmelerinde
D) ticari faaliyetlerin geliştirilmelerinde
E) farklı milletler tarafından benimsenmelerinde
Cevap: E

30. Selçuklu şehirlerindeki en önemli dinî ve sosyal kurumlardan biri de hiç şüphe yok ki tekke ve zaviyelerdir. Selçuklu Dönemi’nden itibaren Anadolu şehirlerinin en vazgeçilmez dinî ve sosyal kurumlarından olan tekke ve zaviyelerin -belki yerine göre en az camiler kadar yüzyıllar boyunca- toplum hayatında merkezî bir yer işgal ettiğini söylemek mümkündür. Bu kurumlar, bağlı oldukları tarikatların niteliğine göre farklılıklar arz ettiği gibi hepsinin aynı etkinliği gösterebildiğini söylemek de zordur. Tekke ve zaviyeler kuruldukları dönemde kırsal kesimlerde ve şehirlerde etkin rol oynamışlardır. Bunların çoğu Türkiye tarihini etkileyen tasavvufi, dinî, sosyal ve kültürel birtakım hareketlerin odağı olmuştur. Bu parçaya göre aşağıdaki yargılardan hangisi Mevlevilik, Bektaşilik gibi tasavvufi kurumların etkilerini göstermektedir?

A) Dinî görüşlerini yaymak amacıyla isyanlar çıkarmışlardır.
B) Anadolu’nun Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlamışlardır.
C) Etnik ve dinî yapısı farklı olanları toplumdan dışlamışlardır.
D) Kültürel ve sanatsal faaliyetlerden uzak durmuşlardır.
E) Yöneticilerin aleyhinde yabancılara ajanlık yapmışlardır.
Cevap: B