10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Şahmeren ve Lokman Hekim Efsanesi Cevapları

10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 142 Cevabı

1. Yaşadığınız yer ile ilgili okuduğunuz veya büyüklerinizden dinlediğiniz bir efsane anlatınız.

Kız Kulesi Efsanesi

Kızkulesi Adası, Kubadabad Saltanat Kentinin haremliğiymiş. Ada da çevresi sularla çevrili bir kale ile, birbirinden güzel köşklerin ortasında yüksek bir kule varmış. İşte bu kalede cariyeleri ile birlikte Selçuklu Sultanının güzeller güzeli biricik kızı yaşarmış . Sultan, düşünde (başka bir rivayete göre falında) sevgili kızının yılan sokması sonucu öleceğini görmüş. Yaptırdığı kaleye ve içindeki kuleye kızını bunun için kapatmış. Öyle ki, kuleye yılan girmesinde diye beton borularla Anasmaslar’dan Adaya su ve süt akıtılmış. (Anılan iki sıra beton boruların kalıntıları günümüze kadar gelmiştir.) Türk efsaneleri, Türk destanları Böylece yıllar yılları kovalamış ve günlerden bir gün güzel Sultan ateşlere düşüp hastalanmış. Ülkenin en ünlü hekimleri zor bulmuşlar devasını. Sevgili Sultan yeniden sağlığına, mutluluğuna kavuşmuş. İyileşmesini kutlamak için armağanlar yağmaya başlamış kuleye. Yaşlı bir köylü kadında bir sepet üzüm getirmiş. Meğer üzümlerin içinde bir küçük yılan varmış. Yılan o gece uykuya dalan güzel Sultanı sokup öldürmüş.

2. “Efsane” kelimesinin size çağrıştırdıklarını sözlü olarak ifade ediniz.

Eski çağlardan beri söylenegelen, olağanüstü varlıkları, olayları konu edinen hayalî hikâye, söylence

10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 144 Cevabı

1. Metinde geçen “Çünkü öldüğü duyulursa dünyadaki bütün yılanlar insanlardan öç almaya kalkacaklardır.” cümlesinde altı çizili kelime grubunun anlamını cümlenin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.

Öç  Almak: Birinin Yaptığı Olumsuz - Kötü Davranışlarının Karşılığında Ondan Hesap Sorma - İntikam Alma

2. Şahmeran’ın, misafir ettiği kişinin elinden öleceğini bile bile ona karşı iyi niyetli olmasının sebebi ne olabilir?

Çünkü ona güvenmiştir. 

3. Metindeki hangi unsurlar masallarla benzerlik göstermektedir? Açıklayınız.

Metinde Masala Benzeyen Yönler:
Metinde zamanın net olmaması   olağanüstülüklerin çok olması.
metnin kahramanlarından birinin hayvan ( yılan ) olması.
padişahın bir ülkesinden bahsetmesi ( genelde masallarda hayali bir ülkeden ve padişahtan bahsedilir.

4. Okuduğunuz metinde olağanüstü unsurları belirleyerek bunların metnin türüne katkısını açıklayınız.

• Efsanenin kahramanlarından birinin yılan olması.
  Kişinin vücudunun pul pul olması
  Kişinin kaynatılan suyu ( bazı kaynakta et parçasını yemesi) içmesi ile Lokman Hekim olması.

5. Okuduğunuz metinde geçen kişilerin özelliklerini söyleyiniz.

Şahmeran: Yılanların şahı. Yer altında mağarada yaşar.Kadın başlı yılan vücutlu bir varlık. İyi niyetlidir. İnsanoğlunun iyiliği için kendini feda eder.
İnsanoğlu / Cemşab / Cemşab: Halktan biri. Hürriyetine düşkün. İhtiraslarına , duygularına yenik düşen biri.
Padişah: hikayede sadece adı geçer. Tek dileği kızının iyileşmesidir.
Padişahın kızı: Hikayede sadece adı geçer. Hastalanır. İyileşmesi Şahmeran’ın ölmesine bağlıdır.
Vezir: Kötü niyetlidir. Padişahın kızını iyileştirerek onunla evlenip ülkenin başına geçmek (padişah olmak ister.)
Yılanlar: Metinde sadece isimleri geçer. Yer altında yaşarlar. Şahmerana bağlıdırlar. Onun öldüğünü de bilmezler. Öğrenmeleri halinde intikam için insanoğluna bela olacaklardır.

6. Metindeki temel çatışmadan hareketle metnin tema ve konusunu belirleyiniz.

İnsanlara güvenmenin yanlış olduğu ve iyilik yap iyilik bul. İyilikten maraz doğar.

7. Metnin olay örgüsünü olayların gerçekleşme sırasına göre belirleyiniz.

Vaktiyle binlerce yılanın yaşadığı bir mağaraya yanlışlıkla giren bir adam yılanlar tarafından yakalanır ve padişahları Şahmeran’a götürülür. Adam kendisini öldürmemesi için Şahmeran’a yalvarır. Şahmeran adamın canını bağışlayacağını ancak onun buradan çıkaramayacağını söyler, kimsenin yerini bilmesini istememektedir. Şahmeran, adama çok iyi davranır ve adam rahat günler yaşar. Fakat bir süre sonra gerçek dünyadan uzak bir bir mağarada canı sıkılır. Adam bir gün yeryüzüne dönmek için Şahmeran’dan izin ister, Şahmeran da izin verir, yerini kimseye söylememesini ve kendisini gördüğü için vücudunun pul pul döküldüğünü bunu da kimseye söylememesini tembihler. Adam da Şahmeran’ı kendisinin  öldüreceğini vaad ederek mağaraya gider, her şeyi Şahmeran’a anlatır. Şahmeran’da ölümünün adamın elinden olacağını bildiğini söyler kendisini öldürmesini ve ama bunu gizli tutmasını ister. Çünkü öldüğü duyulursa dünyadaki bütün yılanlar insanlardan öç almaya kalkacaktır. Daha sonra da “Kuyruğumun suyunu kaynat ve vezire içir ki kısa zamanda ölsün, gövdemin ve kıza içir ki kız iyileşsin. Kafamın suyunu kaynat  ve iç ki Lokman Hekim olasın” diyerek adamla yeryüzüne çıkarlar. Adam Şahmeran’ı öldürüp dediklerini yapar. Vezir ölür, kız iyileşir ve kendisi de Lokman Hekim olur.

8. Metinde anlatıcı ve bakış açısının işlevini söyleyiniz. Seçilen bakış açısının metnin dil ve anlatımını nasıl etkilediğini belirtiniz.

Hakim bakış açısı vardır. Anlatıcı her şeyi bilmektedir. Halkın anlayacağı sade yalın bir dil. (Çünkü efsaneler halkın sözlü kültürünün bir ürünüdür. Sözlü geleneğe ait tüm ürünlerde, doğal olarak; sade yalın halk dili kullanılmaktadır.

9. “Efsaneler oluştuğu toplumun yaşamından, inanışlarından, gelenek ve göreneklerinden izler taşır.” Bu bilgiye göre, okuduğunuz metinde toplumun sosyal ve kültürel yaşamıyla ilgili hangi unsurlara rastlıyorsunuz?

Toplumun neye yasak neye yasak değil dediği şeyleri öğrendim. O dönem insanlarının hastalıkları tedavi etme özellikleri ve alternatif iyileştirme yöntemlerini öğrendim. 

10. Metnin anlatıcısı siz olsaydınız metinde hangi kişileri veya olayları değiştirmek isterdiniz? Düşüncelerinizi nedenleriyle açıklayınız.

Özellikle Şahmaran’ın yaşamasını isterdim. Çünkü çok fedakarca davranmasını bilmiştir.