10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 48-50 Etkinlik Birim Kütle Cevapları (MEB Yayınları)

10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 48 Cevapları

Etkinlik – Birim Kütle

Soru 1: Aşağıdaki görsellerde verilen maddelerin miktarlarını ifade etmek için maddelerin ölçülebilir hangi özelliğini kullanırsınız? Grup arkadaşlarınızla tartışınız.
Cevap: Maddelerin miktarları; kütle (g, kg), hacim (mL, L) veya adet ile ifade edilir.

Su → hacim (mL, L)
Lahana → adet veya kütle
Tuz ve şeker → kütle (g, kg)
Bakliyatlar (fasulye, nohut, mercimek, mısır) → tane sayısı (adet) ya da kütle

Soru 2: Tuz, şeker, saman, kum gibi tane ile sayılamayacak çokluklar hangi ölçü birimleri ile ifade edilir? Tartışınız.
Cevap: Bu tür maddeler genellikle kütle birimleri (g, kg) ile ölçülür.

Tuz ve şeker → gram, kilogram
Kum → kilogram, ton
Saman → genellikle balya şeklinde ölçülür

10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 49 Cevapları

Soru 3: Fasulye, nohut ve mısır tanelerinden yüzer adet sayınız. Bardağın darasını aldıktan sonra taneleri tartınız. Tartım sonuçlarını aşağıdaki tabloya yazınız.

Fasulye: 100 tanesi 45 g
Nohut: 100 tanesi 38 g
Mısır: 100 tanesi 25 g

Soru 4: Bu taneciklerden istediğiniz birinin toplam kütlesini birim kütle olarak belirleyiniz. Diğer taneciklerin 100 tanesinin kütlesini birim kütle olarak belirlediğiniz taneciğin kütlesine bölünüz. Bölme sonucu çıkan değerleri aşağıdaki tabloya yazınız.
Cevap:

Birim kütle (K) seçimi: 100 mısırın kütlesi = 25 g = 1 K
Fasulye: 45/25 = 1,80 K
Nohut: 38/25 = 1,52 K
Mısır: 25/25 = 1,00 K

Soru 5: 4. adımda bulduğunuz değer kadar kütlede mısır, fasulye ve nohut tartınız. Tarttığınız miktardaki tanecikleri ayrı ayrı sayarak içerdiği tanecik sayısını aşağıdaki tabloya yazınız.
Cevap (1 K = 25 g için):

Fasulye: (25/45)×100 ≈ 56 tane
Nohut: (25/38)×100 ≈ 66 tane
Mısır: (25/25)×100 = 100 tane

Soru 6: Bulduğunuz bağıl kütledeki tanecik sayısını 1 ölçü olarak kabul ediniz ve bu ölçüye bir isim veriniz. İsim verdiğiniz birimi kullanarak ölçtüğünüz diğer maddelerin miktarını ifade ediniz.

Ölçü birimi adı: K (1 K = 25 g yığın)
100 fasulye = 1,80 K
100 nohut = 1,52 K
100 mısır = 1,00 K

Soru 7: Mol, çift ve düzine gibi bilinen bir miktar birimidir ve maddenin belirli bir miktarındaki atom veya molekül sayısını belirlemeye yarar. Mol kavramını ve tanımını araştırınız. Etkinlik sonucu bulduğunuz kendi standart biriminizin tanımı ile mol tanımını kıyaslayınız ve aşağıdaki tabloyu doldurunuz.

Bilimsel miktar birimi: Mol
İçerdiği tanecik sayısı: 6,02×10²³ (Avogadro sayısı)
Tanımı: Bir sistemde Avogadro sayısı kadar tanecik (atom, molekül, iyon vb.) içeren madde miktarıdır.
Etkinlikte kullanılan birim: K
İçerdiği tanecik sayısı: Maddeye göre değişir (1 K mısır = 100, 1 K fasulye ≈ 56, 1 K nohut ≈ 66)
Tanımı: 25 g kütledeki tanecik sayısını 1 ölçü kabul eden, deney için seçilmiş pratik bir yığın birimidir.

10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 50 Cevapları

Soru 8: İsimlendirdiğiniz bağıl kütle ile kütle–tanecik sayısı arasındaki ilişkiyi bir eşitlik olarak gösterirseniz nasıl ifade edersiniz? Tanım ve bulgularınızı diğer grupların sonuçları ile karşılaştırarak arasındaki benzerlik ve farklılıkları T tablosuna yazınız.

Cevap: T Tablosu

Benzerlikler:

Tüm gruplarda tanecik sayısı (N) ile kütle (m) doğru orantılıdır → N = k · m
k sabiti, seçilen 100 tanenin kütlesi üzerinden hesaplandı.
Her grup bir referans kütle belirleyerek kendi yığın birimini tanımladı.

Farklılıklar:

Referans maddeler değişti (örneğin nohut, fasulye, mısır).
100 tanenin kütlesi farklı olduğundan k değerleri de değişti.
Bazı gruplar farklı adet (50, 200 vb.) veya farklı isimli birim kullandı.
Tartımda ölçüm hataları (dara, nem, tane boyutu) ufak farklılıklar oluşturdu.

Değerlendirme Soruları

Soru 1: Eğer Avogadro sayısı 1000 olsaydı (1 mol = 1000) bu durum atomların kütlelerini nasıl etkilerdi?
Cevap: Atomların gerçek kütlesi değişmezdi, ancak m = M/Nₐ denkleminde Nₐ çok küçük olacağından, hesaplanan tek atom kütlesi çok daha büyük görünürdü.

Soru 2: Her bir elementin atomunu saymanız gerekseydi bu işlemin ne kadar zaman alacağını düşünerek kimyada mol kavramının niçin kullanıldığını açıklayınız.
Cevap: Atomları tek tek saymak pratikte mümkün değildir; milyonlarca yıl sürebilir. Bu nedenle kimyada mol kavramı, tanecik sayısını kütle ve hacim ile ilişkilendirerek hesaplamaları kolaylaştırmak için kullanılır.

Soru 3: ¹²C izotopu esas alınarak bağıl atom kütleleri belirlenmiştir. 12 g ¹²C izotopunda 6,02×10²³ atom vardır ve bu miktara 1 mol denir. Buna göre aşağıdaki atomların belirtilen kütlelerinde ne kadar tanecik bulunduğunu açıklayınız.