10. Sınıf Meb Kimya Ders Kitabı Sayfa 113 Cevapları

Gazların Difüzyon Hızı: Sıcaklık ve Mol Kütlesi Etkisi (Deney Raporu)

Deneyin Adı

Gazların Difüzyon Hızı: Sıcaklık ve Mol Kütlesi Etkisi (Graham Yasası Uygulaması)

Raporu Hazırlayan(lar)

Ad Soyad – Grup No

Deneyin Yapıldığı Tarih

gg.aa.yyyy

Deneyin Amacı

• Mol kütlesi arttıkça difüzyon hızının azaldığını (Graham: r ∝ 1/√M) göstermek.
• Sıcaklık arttıkça difüzyon hızının arttığını kanıtlamak.

Değişkenler

• Bağımsız değişkenler: Gaz türü (NH₃ vs asetik asit buharı), sıcaklık (soğuk–oda–ılık)
• Bağımlı değişken: Halka/renk oluşumuna kadar geçen süre t (s) ve gazların kat ettiği mesafe x (cm)
• Kontrol değişkenleri: Kap hacmi, çizgiye olan başlangıç uzaklığı, damla hacmi, ortam basıncı, ölçüm yöntemi

Deneyde Kullanılan Malzemeler

• 2 büyük cam petri kutusu veya saydam tepsi
• 2 adet kâğıt havlu/filtre kâğıdı (tabanı kaplayacak)
• Amonyaklı cam temizleyici (NH₃ kaynağı) ve sofra sirkesi (CH₃COOH)
• Kronometre, cetvel; buzlu su banyosu (≈10 °C) ve ılık su banyosu (≈35–40 °C)
• Eldiven, gözlük, maske; kapak/streç film (kokuları sınırlamak için)

Teorik Bilgi

• Kinetik teori: Taneciklerin ortalama hızı T arttıkça artar → difüzyon hızları büyür.
• Graham Yasası (difüzyon/efüzyon): r ∝ 1/√M.
• Karşılaşma reaksiyonu: NH₃ (≈17 g/mol) ile CH₃COOH (≈60 g/mol) buharları NH₄CH₃COO halkası oluşturur; hafif olan NH₃ daha uzak/çabuk ilerler.

Deneyin Yapılışı

1. Petri tabanına kuru kâğıdı serin, ortasına cetvelle bir çizgi çekip orta noktayı işaretleyin.
2. Çizginin sol ucuna 1 damla cam temizleyici (NH₃), sağ ucuna 1 damla sirke damlatın. Kapağı kapatıp kronometreyi başlatın.
3. Halka/renk oluşuncaya kadar sol ve sağ uçların çizgiye olan mesafelerini ölçün: xₙₕ₃ ve xₐcıd. Süre t’yi kaydedin.
4. Aynı işlemi soğuk, oda ve ılık ortamlar için tekrar edin (kabı ilgili su banyosu üzerine koyun).
5. Havalandırmayı sağlayın, artıkları güvenli toplayın.

Hesaplama ve Bulgular

Hızlar (yaklaşık): rₙₕ₃ ≈ xₙₕ₃/t, rₐcıd ≈ xₐcıd/t

Graham Yasası’na göre beklenen oran:
rₙₕ₃ / rₐcıd ≈ √(Mₐcıd / Mₙₕ₃) = √(60 / 17) ≈ 1,88

Örnek kayıt tablosu (doldurunuz):

Beklenti: Oran ≈1,9 çevresinde sabit kalır (gaz türüne bağlı), sıcaklık yükseldikçe her iki mesafe ve hız artar (t aynıysa mesafeler büyür; aynı mesafede süre kısalır).

Sonuç ve Değerlendirme

• Hafif gaz (NH₃) daha hızlı yayılır → r ∝ 1/√M doğrulandı.
• Sıcaklık arttıkça difüzyon hızları arttı (taneciklerin kinetik enerjisi artar).
• Hata kaynakları: damla hacmi farkları, ortam akımları, sıcaklığı sabit tutamama, mesafe ölçümünde paralaks.
• İyileştirmeler: Kapalı kutu, termostatlı su banyosu, tekrar ölçüm ve ortalama alma.

Güvenlik Önlemleri

• Buhar solumaktan kaçının, maske/gözlük/eldiven kullanın, işlemleri iyi havalandırılmış ortamda yapın.
• Cilt ve göz temasında bol suyla yıkayın. Atıkları evsel çöpe dökmeyin, kâğıtları kapalı poşette uzaklaştırın.

Kaynak Önerileri (araştırma için güvenilir)

• Üniversite ders notları ve laboratuvar kılavuzları: .edu uzantılı genel kimya laboratuvarları (Graham’s law; gas diffusion labs).
• Kamu kurumları: .gov eğitim sayfaları (kinetik teori, gaz yasaları).
• Genel kimya ders kitapları (gazlar bölümü).

Ek: Rapor Şablonunu Doldurmanız İçin Kısa Kılavuz

Teorik Çerçeveyi 2–3 cümlede yazın

Graham Yasası ve kinetik teori vurgusu, beklenen oran ~1,88.

Ölçüm Stratejisi

x ve t ölçün, r = x/t hesaplayın, sıcaklığı üç düzeyde değiştirin.

Veri Sunumu

Tablo + gerekiyorsa x–t grafiği; ortalama ve %hata belirtilsin.