10. Sınıf Meb Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 93-94 Cevapları

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları – Sayfa 93-94

Sayfa 93 – Söz Varlığımız Cevapları

Soru: Gazelde geçen bazı kelime ve kelime grupları ile bunların anlamlarını eşleştiriniz.

• a) şerer → Kıvılcım, ateş parçacıkları.
• b) kandîl-i sipihr → Gökyüzünün kandili, yani ay.
• c) zülf → Saç, genellikle sevgilinin saçı.
• ç) ber-dâr olmak → Asılmak, darağacına çıkarılmak.
• d) zevk u şevk → Neşe, sevinç, mutluluk.
• e) şâm → Akşam vakti.
• f) harâb olmak → Perişan hâle gelmek, yıkılmak.
• g) cân ü ser → Can ve baş, yani bütün varlık.
• ğ) kebûter → Güvercin.
• h) raks itmek → Oynamak, dans etmek.
• ı) koçmak → Sarılmak, kucaklamak, bağrına basmak.
• i) sîm-ber → Gümüş tenli, beyaz tenli.
• j) leyl ü nehâr → Gece ve gündüz.
• k) güzer → Geçit, yol, geçilen yer.
• l) nazar eylemek → Bakmak, dikkatle görmek.
• m) mutrib → Çalgıcı, şarkıcı, musikî icracısı.
• n) şeh → Padişah, hükümdar.
• o) şi‘r-i ter → Yeni şiir, taze şiir.

Not: Bu eşleştirmeler, divan şiirinde kullanılan klasik terimlerin günümüz Türkçesindeki karşılıklarını göstermektedir.

Sayfa 94 – Sıra Sizde Cevapları

1. Soru: Yüzyıllar içinde dilde meydana gelen değişimin sebepleriyle ilgili görüşlerinizi açıklayınız.

Cevap (Detaylı): Dildeki değişim, toplumların kültürel, siyasi, dinî ve coğrafi şartlarına bağlıdır.

• Türklerin İslamiyet’i kabul etmesiyle birlikte Arapça ve Farsça etkisi yoğunlaşmıştır.
• Anadolu’ya göç eden Türkler, bu coğrafyanın halklarıyla etkileşim içine girmiş ve dil yeni kelimelerle zenginleşmiştir.
• Osmanlı döneminde ise saray çevresinde sanat kaygısı öne çıktığından dil daha süslü ve ağır hâle gelmiştir.
• Halk arasında kullanılan sade Türkçe ile divan edebiyatının sanatlı dili arasında belirgin bir ayrım oluşmuştur.

Kısacası, dil; inanç değişimleri, siyasi otoriteler, kültürel alışveriş ve zamanın ihtiyaçlarıyla sürekli yenilenmiş ve değişmiştir.

2. Soru: Çalışmadan faydalanarak Necati’nin yaşadığı dönemin dil anlayışıyla ilgili çıkarımlarınızı açıklayınız.

Cevap (Detaylı): Necati’nin yaşadığı dönem, Divan edebiyatının geliştiği ve dilin Arapça-Farsça etkisiyle ağırlaştığı bir dönemdir.

• Şairler, sanat yapmak ve üstünlük göstermek için Arapça ve Farsça kelimeleri sıkça kullanmıştır.
• Şiir dili, halkın konuştuğu dilden farklı bir hâle gelmiş, “havas” (seçkin zümre) için yazılmıştır.
• Necati de bu geleneğe uyarak sanatlı, süslü ve hayale dayalı bir dil kullanmıştır.

Bu durum, Divan edebiyatında halktan kopuk ama sanat kaygısı yüksek bir dil anlayışının benimsendiğini gösterir.

Genel Değerlendirme

• Sayfa 93’te: Gazelde geçen kelimelerin anlamları öğrenilerek divan şiirinin söz varlığı tanınmıştır.
• Sayfa 94’te: Dildeki değişimlerin sebebi ve Necati’nin dönemiyle ilgili çıkarımlar yapılmıştır.