10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 96-97 Cevapları Öğün Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Sagu türünün ortaya çıkması ve çeşitlenmesinde etkili olan unsurları belirtiniz.
Cevap: Sagu İslamiyet Öncesi Türklerde, yuğ isimli cenaze törenlerinde ortaya çıkmıştır. Sagu İslamiyet öncesi Sözlü Edebiyat Dönemi’nde kopuz eşliğinde ölen kişinin yiğitlik, cömertlik, iyilikseverlik gibi erdemlerinin yas ve acı duyguları ile dile getirildiği şiirlerdir. Sagu söyleme geleneği İslamiyet’ten sonraki dönemde de farklı adlarla devam etmiştir. Sagu; halk edebiyatında “ağıt“ divan edebiyatında ise “mersiye“ adını almıştır.

2. Saguda genellikle ölen kişilerin iyilikleri ve ölümlerinden duyulan acılar dile getirildiğine göre siz de sözlü edebiyat geleneğinin bir ürünü olan okuduğunuz sagunun temasını belirleyiniz.
Cevap: Büyük bir yiğit olan Alp Er Tunga’nın kahramanlıkları ve ölümünden duyulan üzüntü dile getirilmiştir.

3. Şiiri diğer edebî türlerden ayıran önemli bir özellik, şiirin belli bir ahenk ve ritim ile yazılıp okunmasıdır. Şiirde estetik kaygı ile ölçü, kafiye ve ritim unsurlarından yararlanılır. Buna göre okuduğunuz saguda ahengi sağlayan özellikleri/unsurları belirleyiniz.
Cevap: “Sagu”da ahenk, ses akışı, söyleyiş, ritim, uyak (kafiye) ve rediflerle sağlanmıştır. Destan dönemi şiirinin geleneğine uygun olan yarım uyak kullanılmıştır. Dörtlüklerin sonunda geçen “yırtılur, çertilür, sürtilür… sözcüklerinde “r” sesleri birbiriyle yarım uyaklıdır, “tilür” sesleri ise dörtlüklerin sonunda redif oluşturmuştur. Bunlar da şiire ayrıca ahenk katmıştır.

4. Okuduğunuz sagunun kafiye düzenini ve ölçüsünü tespit ediniz.

Sagu, 7′li hece ölçüsünün 4 + 3 duraklarıyla yazılmıştır.

… öldi mu a di mü > redif
… kaldı mu a “I” > yarım kafiye
… aldı mu a
… irtelür b

5. Okuduğunuz saguda dönemin yaşam koşulları ve doğayla iç içe olmanın sonucu genellikle benzetme ve kişileştirme gibi edebî sanatlara başvurulmuştur. Buna göre okuduğunuz sagudaki edebî sanatları belirleyerek bunların anlama katkısını değerlendiriniz.
Cevap: Sagu eski Türk diliyle söylenmiştir. Anlatımı açık, yalın ve ahenklidir. Bu dönemin dil özelliği olarak yabancı sözcüklere yer verilmemiştir. Dönemin yaşam koşulları ve doğayla iç içe olmanın sonucu genellikle benzetme ve kişileştirme gibi edebî sanatlara başvurulmuştur. • Alp Er Tunga’nın öldüğü bilindiği halde bilinmiyor gibi davranılması tecahüli arif, feleğin öç alan biri olarak düşünülmesi teşhis, erkeklerin ulumak yönüyle kurtlara benzetilmesi ise benzetme sanatına örnektir. “Felek bir kere niyet edip ok atsa dağların başı bile kertilir.” ifadesinde abartma sanatı vardır.

6. Söyleyicinin şiirde konuşan, şairin sesini ve söyleyişini emanet ettiği kişi/varlık olduğu bilgisinden yola çıkarak okuduğunuz saguda söyleyici ile hitap edilen kişi/varlık arasındaki ilişkiyi belirleyiniz.
Cevap: Anlatıcı şairin kendisidir. Anlatıcı bu “Sagu” da destanlaşmış bir yiğit olan Alp Er Tunga’nın ölümü üzerine beylerin üzüntülerini dile getiriyor. Alp Er Tunga, Saka Türklerinin başarısı için çalışmış büyük bir devlet adamı olarak anlatıcı tarafından hatırlanıyor

7. Sagunun yazıldığı dönemin edebî, siyasi, toplumsal ve kültürel şartlarının saguya etkilerini ve sagunun; yazıldığı dönem veya sonraki dönemlere edebî, siyasi, sosyal ve kültürel etkilerini değerlendiriniz.
Cevap: Bu gelenek İslamiyet’in kabulünden sonra da mersiye geleneği ve ağıt geleneği şeklinde günümüze kadar gelmiştir, İslamiyet öncesi Türk edebiyatında, Orta Asya’da toplumu bir araya getiren çeşitli törenler yapılırdı. Bu törenlerden biri de yuğ törenleridir. Sagu, yuğ adı verilen ölüm törenlerinde, çoğunlukla yiğitlerin arkasından, onların iyilik ve yararlıklarını dile getiren ağıtlarıdır.

8. Okuduğunuz saguda, sagunun söylendiği dönemin gerçekliğini yansıtan unsurları bularak sagudaki millî, manevi ve evrensel değerleri belirleyiniz.
Cevap: “Sagu” da destanlaşmış bir yiğit olan Alp Er Tunga’nın ölümü üzerine beylerin üzüntüleri dile getiriliyor. Alp Er Tunga, Saka Türklerinin başarısı için çalışmış büyük bir devlet adamıdır. Bazı kaynaklarda, İranlıların Afrasiyab adını verdikleri kahraman ile Türk kahramanı Alp Er Tunga’nın aynı kişi olduğu söylenir. Alp Er Tunga’nın savaşta Çinliler tarafından öldürülmesi üzerine söylenmiştir.

9. Sagunun halk edebiyatındaki karşılığına ağıt, divan edebiyatındaki karşılığına ise mersiye dendiğini biliyorsunuz. Buna göre edebiyatımızda sagu türünde yazılmış olan eserleri sıralayınız.
Cevap: Bu şiirde işlenen ölüm gerçeği yaşamın her alanında vardır. Sanatçılar eserlerinde bu temayı her zaman dile getireceklerdir. Tanzimat Dönemi sanatçılarından Abdülhak Hamit Tarhan’ın karısının ölümü üzerine yazdığı “Makber” adlı şiirin edebiyatımızda önemli bir yeri vardır.

Bir toplumun geçmişten günümüze aktardığı ortak değerler nelerdir? Bildiklerinizi aşağıya yazınız.

Maddi Değerlerimiz

• Tarihi Eserlerimiz
• El Sanatlarımız
• Yemek Kültürümüz
• Giysilerimiz
• Takılarımız

Manevi Değerlerimiz

• Dilimiz
• İnançlarımız
• Bayrağımız
• Ahlak anlayışımız
• Geleneklerimiz
• Halk oyunlarımız
• Destanlarımız