10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 54-55 Cevapları Meb Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Tema, bir metindeki temel duygu veya kavramdır; bilgisinden hareketle Yusuf ve Zeliha adlı metnin temasını bulunuz.
Cevap: Yusuf ile Züleyha arasındaki aşk, mesnevi tarzında en çok işlenen konudur.

2. Konu, metinde duygu veya kavramların herhangi bir somut duruma bağlı olarak ele alındığı ana sorundur. Bu bilgiye göre metnin konusunu belirtiniz.
Cevap: Âdem Peygamber, ruhlar âleminde Yusuf’un güzelliğini görüp ona hayran olur. Başka peygamberler de bu durumdadır. Ancak Allah, Yusuf’u Yakup’a ihsan eder ve Yusuf, Yakup’un on ikinci oğlu olarak dünyaya gelir.

3. Metnin tür özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Mesnevi türünün özellikleri :

• İkili, ikişer anlamlarına gelir.
• İran edebiyatından bizim edebiyatımıza geçmiştir.
• Beyit sayısı bakımından herhangi bir sınırlama yoktur ancak 30 beyiti aşmayacak şekilde de mesnevi yazılmıştır.
• Herhangi bir konu sınırlaması bulunmamaktadır.
• Her beyit kendi arasında kafiyelidir.

4. Metnin ait olduğu türün ortaya çıkışının tarihsel dönemle ilişkisini belirleyiniz.
Cevap: Yusuf ve Zeliha, Anadolu Selçuklu Dönemi’nin eseridir. Anadolu toprakları bu dönemde Moğolların istilası altındadır. Dirlik ve düzenin kalmadığı Anadolu’da kargaşa hâkimdir. Şeyyad Hamza, Anadolu’nun böyle bir döneminde gönüllerin sıkıntısını ve üzüntüsünü gideren bir hikâye olarak nitelendirilen Yusuf ve Zeliha adlı mesnevisini yazmıştır.

5. Metindeki çatışmaları belirleyiniz.
Cevap: Metinde Yusuf’un temizliği saflığı ile Züleyha2nın hırsları, karşılıksız sevgisi üzerinden bir çatışma kurulmuştur.

6. Yusuf Peygamber’in hayatıyla ilgili Kıssa-yı Yusuf, Yusuf Mesnevisi, Yusuf u Zeliha gibi isimlerle çeşitli eserler verilmiştir. XIII. yüzyıldan sonra Erzurumlu Darir, Hamdullah Hamdi, Kemal Paşazade, Taşlıcalı Yahya gibi sanatçılar bu konuyla ilgili mesneviler yazmıştır. Günümüzde de aynı konuyu işleyen sanatçılar vardır.

Yukarıdaki kısa bilgiden yola çıkılarak Yusuf ve Zeliha kıssasının Türk edebiyatındaki yeriyle ilgili neler söylenebilir? Açıklayınız.
Cevap: Öyle etkili bir konu ve hikaye ki asırlar boyunca çok farklı isimler tarafından tekrar tekrar yazılmış bir metindir. Bu da yepyeni bakış açıları ve sanatsal zenginlikler ile metnin güncel olmasını sağlamıştır.

7. Metnin olay örgüsünü aşağıdaki tabloya yazınız.
Cevap: Hikâyenin olay örgüsünü Yusuf ile Züleyha’nın rüyaları, Yusuf’un kervanla Züleyha’nın düğün alayıyla Mısır’a gidişi, Yusuf’un köleliği ve zindan süreci ile buradan kurtulup ikbal bulması ve Züleyha ile kavuşmaları oluşturur.

8. Yusuf ve Zeliha adlı metni Kan Kalesi adlı metinle tür, biçim, üslup ve içerik açısından karşılaştırınız.

Yusuf ile Zeliha

• Tür: Mesnevi
• Biçim: Mesnevi nazım birimi olan ikilikler beyitler halinde yazılmıştır.
• Üslup: Anlatıcı yazar benzetmeleri kendine özgü yapmıştır. Basit bir anlatımı olsa da bilinmeyen kelimeler de vardır. Coşkulu bir anlatım söz konusudur.
• İçerik: Temizliği ve saflığı ile bilinen Yusuf’un ona karşı aşk duygular hisseden Züleyha’ya karşılık vermemesi ve başından geçen acıklı olaylar söz konusudur.

Kan Kalesi

• Tür: Cenkname
• Biçim: Şiir şeklindedir.
• Üslup: Halkın anlayacağı bir dil kullanılmıştır. Bazı dualar, tekerlemeler, İslam inancına ait kullanımlar üslup özelliği olarak karşımıza çıkar.
• İçerik: Hz Ali’nin davet edildiği sünnet töreni için hediye almak amacıyla Kan Kalesi’ne gitmesi orada Kahkaha adlı bir kralla ve ordusuyla savaşıp hepsini yenerek 500 yük hediye ile dönmesi anlatılır.