10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 48 Cevapları Meb Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Tahir ile Zühre Hikâyesi adlı metinde geçen olağanüstülükleri belirleyiniz.
Cevap: Sihirbazın sihir yapması, Duasının kabul olup Hızır’ın ona görünmesi, Tahir’in uyuyup uyandığında kendini farklı mekanlarda bulması.

2. Olayların birbirleriyle ilişkisinden ve sıralanışından yola çıkarak metnin olay örgüsünü belirleyiniz.
Cevap: Zühre bir sultan kızı, Tahir bir vezir oğludur. İkisi de anne ve babalarının yedikleri sihirli bir elmadan dünya’ya gelmişler, birlikte oynamış, birlikte büyümüşlerdi. Önceleri, bir hocanın rahlesi önünde diz çöküp okurlarken, sonra yaşlı bir Pir’in elinden içtikleri “Aşk Badesi” ile sarhoş olur, yüreklerini aşkın yalap yalap yakan ateşinde közleştirirler. Artık, sazla- sözle deyişler söylemekte, birbirlerine olan aşklarını dile getirmektedirler. Bu böyle gitmeyecek, bir engel ortaya çıkacak, daha beşikteyken sözleri kesilen bu iki sevgiliyi birbirinden ayıracaktır. Çünkü, Hak âşıklarının alın yazısı böyledir. Bu çizgide kaderleri birliktir. Gün gelip çatmış, kader ağlarını örmüş, Tahir Konya’dan Mardin zindanına sürülmüş, Zühre de sarayın bir odasına kapatılmıştır.

Her iki âşık, umutsuz aşklarının çilesini çekmeye, yüreklerindeki petek petek aşk balını saza ve söze dökmeye devam ederler. Gün olur, Tahir zindandan kurtulur. Konya yoluna düşer, Konya sarayından sevgilisini kurtarmak isterken yakalanır. Bu kerre bir sandala bağlanarak, başıboş, Beyşehir gölünün hırçın dalgalarına bırakılıverir. Göl Emir’i onu bulur, konağına getirir. Bu sırada, Zühre’nin bir Bey oğlu ile düğününün yapılmakta olduğu haberi alınır. Tahir, kılık değiştirerek, Konya’ya gelir, bir yolunu bularak Saraya girer. Girer ama, bir muhafız onu tanır üzerine atılarak öldürür. Zühre, altın telli duvağıyla cesedin üzerine kapanır, oracıkta can verir. Her ikisini bir mezara korlar. Mezardan iki gül fidanı boy verir iki fidanın arasında bir çalı dikeni vardır. Bu iki fidanı asla birleştirmez. Sonradan mezarlar üstüne, bugünkü türbeyi yaptırır, adına Tahir Ve Zühre türbesi derler.

3. Metnin tema ve konusunu belirleyiniz.

Konu: Tahir ile Zühre’nin doğumları, beraber büyümeleri, birbirlerine olan aşkları, ayrı düşmeleri, sonunda kavuşamadan ölmeleri

Tema: Aşk, aşkın önündeki engeller.

4. Metindeki temel çatışmayı ve buna bağlı diğer çatışmaları belirleyiniz.
Cevap: Metindeki en temel çatışma Tahir ile Zühre’nin kavuşmalarını istemeyenler yüzünden sürekli ayrı düşmeleridir. Yan çatışmalar ise Tahir’in bir türlü özgür olamaması, Zühre’nin sürekli engellenmesidir. Bir de bir kaç kez Padişah’ın Tahir’i tam öldürecekken vezirlerin araya girip Tahir’i kurtardıkları bölümlerde çatışmaya örnek verilebilir.

5. Metinde kişilerin tip veya karakter özelliği gösterip göstermediklerini belirleyiniz.
Tahir: Karakterdir. Sürekli değişim içindedir. Başından hep bir şeyler geçer. Saz çalar, iyi bir aşıktır.
Zühre: Tahir’i çok sever. Çok güzeldir. Sürekli acılar geçer karakterdir.

Padişah: Tiptir. Çünkü metnin başından sonuna kadar kötüdür.
Vezirler: İyidirler. Tiptirler. Tahir’in hayatını kurtarırlar hep.
Hızır: Tiptir. İyiliğin yardımın mucizenin temsilcisidir.

6. Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Bu hikâyede direkt olarak bir zamandan bahsedilmez. Hikâye içinde geçen bazı olaylardan hareketle zaman tahmini olarak söylenebilir. Hikâye içinde geçen Mardin Kale’si gibi bazı tanınmış yerlerden hikâyenin tarihi çıkarılabilir. Buna göre 14. 15. veya 16. Yüzyıllar arası olduğu tahmini yapılabilir. Kralın Sarayı, Tahir’in kaldığı zindanlar, gittiği farklı ülkeler de mekanları oluşturur.

7. Metnin üslup özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Bu metinde sade ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır. Halk Hikâyelerinde olduğu gibi bu metinde de masal, efsane, dua, beddua, deyim, atasözü gibi halka ait ürünlerden örnekler görülür. Kimi yerde düzyazı kimi yerde dizlerle şiirsel bir anlatım vardır.

8. Metindeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.

Açık ileti: Tahir’in başından geçen olaylar bize sevenlerin hep acı çektiklerini, kavuşamayacaklarını anlatır.

Örtük ileti: Sevenleri kıskanan onların kavuşmasın istemeyen insanların her dönem görülmesi.

9.
Tahir olmak da ayıp değil Zühre olmak da
hattâ sevda yüzünden ölmek de ayıp değil,
bütün iş Tahirle Zühre olabilmekte
yani yürekte.
Yukarıdaki şiirden yola çıkarak Tahir ile Zühre Hikâyesinin sonraki dönemlere etkisini değerlendiriniz.
Cevap: Tahir ile Zühre’nin aşkları bu aşk uğrunda ölmeleri her dönem başka şairleri de sanatçıları da etkilemiştir. Onların çektikleri acılar ama aşklarından vazgeçmemeleri bu şiirde de görüleceği üzere defalarca tekrar konu edilmiş, örnek gösterilmelerini sağlamıştır.

10. Kam Püre’nin Oğlu Bamsı Beyrek Destanı adlı metni Tahir ile Zühre Hikâyesi adlı metinle tür, biçim, üslup ve içerik açısından karşılaştırınız.
Cevap: Kam Püre Bamsı Beyrek metni destandan alınan bir hikayedir. Oysa Tahir ile Zühre anlatısı bir halk hikayesi örneğidir. İki metinde de şiir ve düzyazı iç içe geçebilmektedir. İki metinde de dil sade halk dilidir. İki metinde İslam inancının kutsal kabul ettiği isimler ve semboller sıkça yer almaktadır. İçerik olarak ise farklılıklar taşırlar. Biri aşk konusunu işlerken diğeri ise daha çok kahramanlık konusunu işler.

Etkinlik

a. Tahir ile Zühre Hikâyesi adlı metinde anlatıcı ve bakış açısını belirleyiniz.
Cevap: Tahir ile Zühre metninde anlatıcı yazarın kendisidir. Kendisi her şeyi bilir ve okurun metni daha iyi anlayabilmesi için kahramanların içinden geçen her şeyi de anlatır ki bu da hakim bakış açısının kullandığını gösterir bize.

b. Belirlediğiniz anlatıcı ve bakış açısının anlatımı nasıl etkilediğini tartışınız.
Cevap: Bu anlatım sayesinde okurlar metne daha çok hakim olurlar ve metni daha kolay anlayabilirler.