10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 42 Cevapları Meb Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Pay Püre Bey’in ağlama sebebinin günümüzde de görülüp görülmediğini nedenleriyle belirtiniz.
Cevap: Kesinlikle görülmektedir. Çünkü bir erkek çocuğu olmamıştır. Bu durum ona koymaktadır. O da Tanrıdan bir oğul istemektedir. Günümüzde de insanlar bir erkek çocuğu sahibi olmayı dilerler.

2. Kam Püre’nin Oğlu Bamsı Beyrek Destanı adlı metnin tema ve konusunu belirleyiniz.

Konu: Kan Püre’nin oğlunun olmaması, Tanrıdan oğlan çocuk istemesi, doğan çocuğun kahraman bir yiğit oluşu, Banu Çiçek ile evlenmesi.
Tema: Erkek oğul isteği ve oğlanların eskiden yaptıkları destandaki kahramanlıkları

3. Metindeki temel çatışmayı ve buna bağlı diğer çatışmaları belirleyiniz.
Cevap: Metindeki temel çatışma Bamsı Beyrek’in ad alması ama bu adı alırken yaptığı kahramanlıklar, kötüler ile Bamsı Beyrek gibi iyilerin çatışması anlatılmaktadır.

4. Metinde kişilerin olay akışını etkileyen fiziksel, psikolojik ve ahlaki özelliklerini, toplumsal statülerini, tarihsel / gerçek kişiliklerini veya bu kişiliklerle ilişkilerini belirleyiniz.
Cevap: Metindeki kahramanların özellikleri aşağıdaki gibidir. Bu özellikleri onların metindeki kişilikleri ve psikolojileri hakkında bizlere bilgiler verir.

Bamsı Beyrek: Hikayenin başkahramanıdır. Yiğit, güçlü ve iyi bir savaşçıdır; bezirganları eşkıyalardan kurtarmıştır. Ayrıca zeki ve kurnazdır; Yaltancık’ın Banu Çiçek ile evlenmesini engellemiştir. Sözünün eridir; beyin kızına verdiği sözü tutup ona nikah kıymıştır aynı zamanda hisarda tutsak olan otuz dokuz yoldaşını kurtarmıştır.

Bayındır Han: Tüm destanlardaki hanlar hanıdır. Varlıklıdır. Şölenler ve sohbetler düzenler. Bu hikaye olaylar Bayındır Han’ın bir toplantısında başlar.

Bay Püre Bey: Bamsı Beyrek’in babasıdır. Hikayenin başında bir oğlu olmamasından yakınır ve buna çok üzülür. Varlıklı bir beydir.

Bican Bey: Beni Çiçek’in babasıdır. Hikayenin başında Allah’tan bir kız diler ve kızını Bay Büre’nin oğluyla beşik kertmesi yapar.

Banu Çiçek: Bamsı Beyrek’in sevdiği kadındır. Güçlüdür bu özelliğiyle Beyrek’i kendine aşık etmiştir. Sadıktır; Beyrek’in öldüğünü zannederken bile ona ihanet etmemiştir.

Deli Kaçar: Banu Çiçek’in ağabeyidir. Kardeşine talip olanı öldürür.

5. Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Kam Büre Bey Oğlu Bamsı Beyrek hikayesinde iç ve dış olmak üzere birçok mekan adı geçmektedir. “Oğuz ülkesi, Ak otağ, İstanbul, Evnük Kalesi, Bamsı Beyrek’in babasının evi, Gürcistan, Bayburt Hisarı…” gibi.. Hikayenin genelinde zamanla ilgili net ayrıntılar yoktur.

6. Metinde olayların birbirleriyle ilişkisinden ve sıralanışından (kurgulanması) yola çıkarak metnin olay örgüsünü belirleyiniz.

• Destan Bayındır Han’ın ziyafetinde ağlayıp oğul istemesiyle başlar.
• Onunla birlikte Piçen Bey için de dua ederler ve onun da bir kızı olur.
• Piçen bey kızını Kam Püre nin oğluna beşik kertmesi yapar.
• Bir gün Bamsı Beyrek ava çıkar.
• Bamsı Beyrek avdayken Piçen Bey in kızı Banu Çiçek’i gorür.
• Orada birbirleriyle yarışırlar.
• Bamsı Beyrek yener Banu Çiçek’e yüzük takar.
• Sonra Dede Korkut’u Banu Çiçek i abisinden istemesi için yollarlar.
• Abisi Deli kaçardır kovalamaya başlar.
• Dede Korkut’u öldürmeye elini kaldırdığı sırada dede korkut dua eder eli havada kalır.
• Bunun üzerine deli kaçar isteğine boyun eğer ve 3 istekte bulunur.
• Bunları da yaparlar.
• Kâfirler Bamsı Beyrek’i kaçırırlar.
• On altı yıl Bamsı Beyrek’ten haber alamazlar.
• Kâfirlerin elinden kurtulur ve düğün yerine ozan olarak gelir.
• Banu Çiçekle evlenir.
• Dede Korkut dua eder.

7. Metnin dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Bamsı Beyrek hikayesinde sade bir dil; canlı akıcı üslup kullanılmıştır. Hikayedeki dil Oğuz Türkçesidir. Halk söyleyişlerine yer verilmiştir. Eserde hem nazım (şiir) hem de nesir (düzyazı) bir aradadır. Bunun nedeni destandan halk hikayesine geçiştir. Kalıp ifadeler kullanılmıştır. “Hanım Hey, aydur,yüzü gülmesin onup yetmesin, soy soylamak boy boylamak, görelüm hanum ne soylamış, görelüm hanum nice övmüş, derlesin toplasın günahlarınızı adı görklü Muhammed Mustafa yüzü suyuna bağışlasın…”

8. Metinde anlatıcı ve bakış açısının işlevini belirleyiniz.
Cevap: Metinde anlatıcı Dede Korkut’tur. Bakış açısı ise Hakim Bakış Açısıdır. Hakim bakış açısının olması anlatıcının okura her şeyi anlatmasını sağlamaktadır.

9. Metindeki millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik ögeleri belirleyiniz.
Cevap: Metinde Türklere ait gelenek görenekler, töre, yeme-içme alışkanlığının yanında özellikle İslam inancına uygun yaşam tarzları görülmektedir. Evrensel tema olarak da yolculuk, kahramanlık, adalet ve yiğitlik konularının işlendiğini söyleyebiliriz.

10. Metindeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.

Örtük İleti: Metinde güçlünün, adaletlinin ve atalarına saygılı olanların her zaman kazançlı oldukları anlatılır.

Açık İleti: Açık olarak ise hem oba başlarının dileklerinin olduğu kısımlar hem de Bamsı Beyrek’in önce tacirlerle sonra da Banu Çiçek’in ailesi ile yaşadığı çatışmalar açık iletiye örnek gösterilebilir.

1.Etkinlik

Bezirgân da önlerine düştü, kılavuz oldu. Kâfir de inerek bir yerde akçe bölüşmekteydi. Bu sırada yiğitler meydanının arslanı, pehlivanların kaplanı boz oğlan yetişti. (…) bezirgânların malını kurtardı. Bezir- gânlar der:
“Bey yiğit bize sen erlik işledin gel şimdi beğendiğin maldan al” dediler. Yiğidin gözü bir deniz tayı boz aygırı tuttu, bir de altı kanatlı gürzü, bir de ak kirişli yayı tuttu. Bu üçünü beğendi.

a. Yukarıdaki parçada kullanılan anlatım biçimlerini bulunuz.
Cevap: Bu metinde öyküleyici anlatım biçimi ön plana konulabilir. Çünkü bu metinde destandan hikayeye geçiş söz konusudur.

b. Bu parçada kullanılan anlatım biçimlerinin işlevlerini belirleyiniz.
Cevap: Anlatım biçimleri metni daha okunur kılmakta okurun metne daha çok ilgi göstermesini sağlar.

2. Etkinlik

a. Kam Püre’nin Oğlu Bamsı Beyrek Destanı adlı metindeki değerleri belirleyiniz.
Cevap: Ataya saygı, Adaletli olma, Saygılı olma, aşkın kuvveti

b. Belirlediğiniz değerleri, içinde yaşadığınız toplumun değerleriyle karşılaştırınız.
Cevap: İçinde yaşadığımız toplumda ne yazık ki ne Ataya saygı kaldı, ne adaletli olma ne de saygılı olma durumu kalmadı. Herkes kendi çıkarının peşinde kendi ihtiyaçlarını toplumun önüne koyar hale gelmiştir.