10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 225-226 Cevapları Meb Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Memurluk Yaşamı adlı metinde geçen “Dairede ne zaman böyle bir protokol anlaşmazlığı çıksa, benim masamı biraz aşağıya doğru kımıldatarak işi çözümlemek yolunu bulmuşlardı.” cümlesinde altı çizili kelimenin anlamını metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahmininizin doğruluğunu kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.

Tahminim: Durulacak yer
Sözlük anlamı: Kimi törenlerde ve durumlarda uyulması gereken kuralların genel adı

2. Memurluk Yaşamı adlı metnin konusu, amacı ve hedef kitlesi arasında ilişki kurunuz.

– Metnin konusu yazarın memuriyet hayatındaki bazı olaylar ve gözlemleri ile bir iftar yemeğinde yaşadığı bir olaydır.
– Metnin amacı yazarın yaşadığı olayları okurla paylaşma isteğidir.
– Metnin hedef kitlesi edebî şahsiyetlerin yaşadıklarını merak eden okur kitlesidir.

3. Metnin ana düşüncesini ve yardımcı düşüncelerini belirleyiniz.

Metinde iki olay yer aldığı için iki ana düşünceden söz edilebilir. Yazarın memurluk hayatını anlattığı bölümün ana düşüncesi “İnsanlar küçük menfaatler peşine düşecek kadar alçalmamalıdır.” şeklinde ifade edilebilir. İkinci bölüm içinse “İnsanlar neyi, nerede söyleyeceğini iyi hesaplamalı, baltayı taşa vurmamalıdır.” şeklinde ifade edilebilir.

Yardımcı düşünceler: Ağırbaşlı insanlar saygı görür.
Boş vakitler kitap okuyarak değerlendirilmelidir.
İş yerlerinde arkadaşlıklar geçici ve çıkar amaçlı olabilmektedir.

4. Cümle yapıları, deyimler, kelime kadrosu, söz sanatları, akıcılık, nesnellik, öznellik, duygusallık, coşkunluk gibi hususları dikkate alarak metinde yazara özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.

– Yazar farklı yapıda cümlelere yer vermiştir. Örneğin “Mülkiye Mektebini bitirmiştik.” cümlesi yapısına göre basittir. “Başka bir daireye yerleşmek isteyen arkadaşlardan birine ancak on kuruşluk bir aylık bulunabilmişti.” cümlesi girişik birleşik cümledir. “Ama biz kendisine okumadığımız şiirlerinden ötürü değil ağırbaşlılığı yüzünden saygı gösterir, değer verirdik.” cümlesi sıralı cümledir.

– Metinde “saygı göstermek, değer vermek, gözünün önünden gitmemek, düşman kesilmek, başköşeye kurulmak” gibi deyimlere yer verilmiştir.

– Metin, her ne kadar ağır bir dil özelliği taşıyan Servetifünun döneminde yazılmış olsa da çok fazla yabancı sözcük ve tamlamaya yer verilmemiştir.

– Metin bir öğretici metin olan anı türünde olduğu için çok fazla söz sanatına yer verilmemiştir. Ama “Yapılacak iş az, vakit çoktu.” cümlesinde tezat sanatına yer verilmiştir.

– Metin hoş bir üslupla yazılmıştır, gayet akıcıdır. Çok fazla duygusallığa ve coşkunluğa yer verilmemiştir. Öğretici bir tür olduğu için olayların aktarımında her ne kadar nesnel bir tavır sergilenmişse de yer yer öznel ifadelere de yer verilmiştir.

5. Metinde, metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurları belirleyiniz.
Cevap: Siyasal bilgiler Fakültesine o zamanlar Mülkiye Mektebi denmesi, sekreter yerine kâtip denmesi, Millî Eğitim Bakanlığı yerine Maarif Bakanlığı denmesi, maaşların kuruşla ifade edilmesi, bazı memurların çok az olan işi bile gözlerinde büyütmeleri, yazıların elde yazılması, edebî tartışmaların yaşanması gibi şeyler dönemin gerçekliğini yansıtır.

6. Metinde yazarın bakış açısını belirleyiniz. Bakış açısını belirlerken yazarın konuyu hangi açıdan ele aldığını, yönlendirme yapıp yapmadığını, öznel veya nesnel davranıp davranmadığını dikkate alınız.
Cevap: Metin anı türündedir. Kahraman bakış açısı kullanılmıştır. Yazar kendi yaşadıklarını ve tanıklıklarını anlatmaktadır. Bunu yaparken nesnelliği korumuştur. Bazı olaylar ve kişilerle ilgili öznel ifadeler de kullanılmıştır. “Ama sonra gene barıştık; gene de sanıyorum ki içinde beslediği nefret pek geçmemiştir.” cümlesi buna örnek gösterilebilir.

7. Metinle ilgili tespit, eleştiri, beğeni ve güncellemelerinizi metne dayanarak ifade ediniz.
Cevap: Hüseyin Cahit Yalçın, Servetifünun edebiyatının önemli isimlerindendir. Dönem sanatçıları eserlerinde çok ağır bir dil kullanırken Yazarın kullandığı yalın ve anlaşılır dil, parçanın sonundaki nükteli olay metinde sıcak bir hava oluşturmuştur. Metinde eleştirdiğim herhangi nokta ise yok.

8. Metnin giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinde anlatılanları aşağıdaki tabloya kısaca yazınız.

Giriş: Yazar, Mülkiye Mektebi’nden mezun oluşunu ve işe başlamasını anlatıyor.
Gelişme: Yazar, iş ve iş yeri ile iş yerindeki insanlarla ilgili düşüncelerini açıklıyor. Bazı olaylar ve kişilerle ilgili izlenimlerini aktarıyor. Bir iftar yemeği ve orada yaşanan komik bir olayı anlatıyor.
Sonuç: Bahsi geçen Hoca Efendi’nin kendisiyle ilgili daha fazla bir şey söylemediğini belirtip yazıyı bitiriyor.

Etkinlik

a. Metindeki anlatım biçimlerini ve düşünceyi geliştirme yollarını belirleyiniz.
Cevap: Metin anı türündedir, bundan dolayı ağırlıklı olarak öyküleyici anlatım kullanılmıştır. Kişi ve mekânların özellikleri anlatılırken betimleyici anlatıma yer verilmiştir. Kişilerle ilgili bili verilirken açıklayıcı anlatım kullanılmıştır. “Çünkü beş yılda aylığım yalnızca elli kuruş artmıştı. Gerçekten bütün bu patırtılar, kavgalar, göz kızarmaları, baş ağrıları beş on kuruşluk bir ek ödenek yüzünden olurdu.” cümlelerinde sayısal verilerden yararlanma ve sayıp dökmeye yer verilmiştir.

b. Belirlediğiniz anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yollarının metne katkısını değerlendiriniz.
Cevap: Bu anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yolları olayların anlatımı, kişi ve varlıkların göz önünde canlandırılması ve metnin anlam bütünlüğünün ortaya çıkmasını sağlamıştır.