10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 201-202 Cevapları Meb Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Sandıklı adlı orta oyunu metninde geçen “Bir sanat var, bilmem becerebilir misin? Senin için biçilmiş kaftan. Hem de bir baltaya sap olursun.” cümlesindeki deyimlerin anlamlarını metindeki bağlamlarından hareketle tahmin ediniz. Tahmininizin doğruluğunu kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.

– Biçilmiş kaftan:

• Tahminim: Tam olarak uygun
• Sözlük anlamı: Bütünü ile uygun, elverişli

– Bir baltaya sap olmak:

• Tahminim: İş sahibi olmak
• Sözlük anlamı: Belli bir iş sahibi olmak

2. Sandıklı adlı orta oyunu metninin anlam özelliklerini etkileyen kültürel unsurları belirleyiniz.

– El öpen çocuklara para verilmesi
– Rüya tabir ettirmek
– Zorda olana yardım etmek (iş bulmaya yardım edilmesi)

Metinde geçen deyimler

– O dönemin giysileri: Cepken, entari, ceket, şalvar.

3. Metnin temasını ve konusunu belirleyiniz.

4. Metnin bölümlerinde anlatılanları aşağıdaki tabloya kısaca yazarak metnin dramatik örgüsünü belirleyiniz.

Cevap: Metnin teması işsizlik, konusu ise Pişekâr’ın iş arayan Kavuklu’ya yardım etmesidir.

• Mukaddime (Giriş): Zurnacı, Pişekâr havası çalar. Pişekâr çıkar ve izleyiciyi selâmladıktan sonra zurnacıyla konuşur. Bu konuşmada, oynanacak oyunun adı bildirilir. Daha sonra zurnacı Kavuklu havasını çalar. Kavuklu ile Kavuklu arkası oyun alanına girer. Kavuklu ile Kavuklu arkası arasında kısa bir konuşma geçer. Sonra bu kişiler birden Pişekâr’ı görüp korkarlar ve korkudan birbirlerinin üstüne düşerler. Bazı oyunlarda zenne takımı ve Çelebi’nin daha önce çıkıp Pişekâr’la konuştukları bir sahne de vardır.

• Muhavere (Söyleşme): Bu bölüm Kavuklu ile Pişekâr’ın birbirleriyle tanıdık çıktıkları tanışma konuşmasıyla başlar. Kavuklu ile Pişekâr’ın birbirinin sözlerini ters anlamaları bir gülmece oluşturur ki buna arzbâr denir. Arzbârdan sonra tekerleme başlar. Tekerlemede Kavuklu, başından geçen olağan dışı bir olayı Pişekâr’a anlatır. Pişekâr da bunu gerçekmiş gibi dinler, sonunda bunun düş olduğu anlaşılır.

• Fasıl (Oyun): Oyunun asıl bölümü, belli bir olayın canlandırıldığı fasıl bölümüdür. Orta oyunu fasılları genellikle iki paralel olay dizisinde gelişir. Dükkân dekorunda gelişen olaylarda genellikle Kavuklu bir iş arar. Pişekâr’ın ona iş bulmasıyla olaylar gelişir. Dükkâna gelip giden çeşitli müşterilerle ilgili oyunlar da vardır. İkinci olaylar dizisi yeni dünya denilen ev dekorunda geçer. Zenne takımının, Pişekâr aracılığıyla ev araması ve bir eve yerleşmesi biçiminde olaylar gelişir.

• Bitiş: Oyunun son bölümüdür. Pişekâr, izleyicilerden özür dileyerek gelecek oyunun adını ve yerini bildirir. Oyunu kapatır.

5. Türk sineması ve tiyatrosundan geleneksel tiyatrodaki kişi ve unsurlara benzer örnekler veriniz.
Cevap: Kemal Sunal’ın Şabanoğlu Şaban filmindeki Şaban karakterini Karagöz ve Kavuklu’ya benzetiyorum çünkü o da biraz biraz saftır, söylenenleri yanlış anlar ama aslında uyanıktır da. Filmdeki Ramazan karakterini de Karagöz ve Pişekar’a benzetiyorum.

6. Metinde olay akışını yönlendiren çatışmaları belirleyiniz.

– Rüya-gerçek çatışması
– Okula gitmek, bir sanat öğrenmek ile eğitimsizlik çatışması

7. Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Zamanla ilgili net ifadeler yoktur. “Geçen yağmurda, beş on dakikaya kadar” gibi ifadeler zamanla ilgilidir. Mekân olarak sokak, Pişekar’ın dükkânı ve son bölümde de mahalle geçmektedir.

8. Metnin ana kahramanları olan Kavuklu ve Pişekâr’ın özelliklerini aşağıdaki tabloya yazınız.

Kavuklu: Kavuklu, Karagöz’ benzer. Halk adamıdır, okumamıştır, cahil ve patavatsızdır.
Pişekâr: Hacivat’a benzer, biraz okumuş, bundan dolayı da ukala bir tiptir.

9. Sandıklı adlı metni Kanlı Kavak metniyle aşağıdaki tabloda verilen özelliklere göre karşılaştırınız.

10. Aşağıdaki bilgilerden hareketle seyirlik köy oyunları ve kuklayı Karagöz ve orta oyunu ile karşılaştırınız.

– Köy seyirlik oyunları belirli zamanlarda oynanır, Karagöz ve orta oyunu her zaman oynanabilir.

– Kukla gerçek kişilerle oynanmaz, bu yönüyle Karagöz’e benzer ama orta oyunuyla ayrılır.

– Kukla ve köy seyirlik oyunları da doğaçlama oynanır, bu yönüyle Karagöz ve orta oyunuyla benzerlik gösterir.

– Karagöz bir gölge oyunudur, kukla ve köy seyirlik oyunu ise değildir.

Etkinlik

a. Sandıklı adlı orta oyunu metnindeki söz oyunlarını ve yanlış anlamaları belirleyiniz.
Cevap: Kavuklu babasının öldüğünü söylüyor ama Pişekar bunu anlamıyor. Kavuklu, tehlikeye düştüm, diyor Pişekar bir yerin acıdı mı, diyor. Pişekar koltukçuluk yapabilir misin, deyince Kavuklu birinin koltuğuna mı gireceğiz, diyor. Kavuklu kepenk kelimesini köpek diye anlıyor.

b. Belirlediğiniz söz oyunlarının ve yanlış anlamaların metne katkısını değerlendiriniz.
Cevap: Bu söz oyunları ve yanlış anlamalar, metindeki güldürü unsurunu sağlamaktadır.