10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 189-190 Cevapları Öğün Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Okuduğunuz metinden alınmış aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin anlamını metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahmininizi kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.

Akşam karanlığı ortalığa gereği gibi çökmüş, gökyüzünde ahterler [yıldızlar] parlamaya, yol üzerinde meskûn köşklerin, kulübelerin içinde iş’al olunan [yakılan] lambaların ziyaları [ışıkları] pencerelerden harice vurmaya başlamış idi.

• ortalık: bulunulan yer, çevre.
• çökmüş: kaplamak
• meskun: üzerinde, insanların oturduğu konutlar bulunan, insan oturan, yerleşilmiş (arazi).
• harice: dışarı, dış

2. Yazar, romanın genelinde kendi öz değer yargılarından koparak bilinçsiz bir şekilde Batılılaşmaya çalışan, dejenere olmuş bir toplumu ve bu toplumun düştüğü trajikomik durumu ele almıştır. Buna göre okuduğunuz metnin konusunu ve temasını belirleyiniz.
Cevap: Baş karakter Bihruz Bey’in Periveş Hanıma duyduğu sıradan bir aşk hikayesini anlatıyor görünse de daha çok dönemin gerçeklerini yansıtmaktadır. Zira Batı etkisinin kendisini iyiden iyiye hissettirdiği II. Abdülhamit dönemi, toplumsal ve sosyal özellikleri ile ele alınmakta ve eleştirilmektedir.

3. Aynı anda ortaya çıkan birbirine karşıt ya da eşit derecede çekici dilek ve isteklerin bireyde yarattığı ruhsal duruma çatışma denir. Bu hatırlatmadan hareketle okuduğunuz metindeki çatışmaları belirtiniz.
Cevap: Doğu-Batı değerlerinin çatışması, kültürel çatışma.

4. Okuduğunuz metnin olay örgüsünün nasıl oluştuğunu tespit ederek metnin olay örgüsünü belirtiniz.
Cevap: Metindeki olay örgüsü neden-sonuç ilişkisi içinde oluşturulmuştur.

Metnin olay örgüsü:

• Bihruz Bey’in kendine geldikten sonra gezintiye çıkması
• Gece eve gelmesi ve Mösyö Piyer’le oturup konuşmaları

5. Okuduğunuz metinde şahısların rol dağılımlarını, olay akışını etkileyen fiziksel, psikolojik ve ahlaki özelliklerini, toplumsal statülerini, tarihsel kişilikleri veya bu kişiliklerle ilişkilerini dikkate alarak metindeki şahısların tip veya karakter özelliği gösterip göstermediklerini belirleyiniz.

• Bihruz Bey: Romandaki Batı özentisi “tip”tir. Dıştan bakınca güzel içten bakınca boş denecek kadar az değere sahip özenti bir kişiliktir. Babasını çok erken kaybettiği için sorumluluk duygusu gelişmeyen Bihruz, mirasyedi, gösterişi seven, sorumsuz bir gençtir. Hayatı tüketim üzerine kurulu olan karakter alafranga yaşam tarzını benimser.
• Periveş: Bihruz’un aşık olduğu kız olan Periveş dul ve annesiyle birlikte oturan yoksul biridir. Çengi Hanımla kurduğu arkadaşlık sonucunda zenginliğe merak salar. Periveş değişime arkadaşının kendisini götürdüğü lüks davetlerden sonra başlar.
• Mösyö Piyer: Siyasete ilgi duyan yaşlı Fransızca öğretmeni. Memleket meseleleriyle ve siyasetle ilgili haberlere önem veren bir tiptir. Menfaatçi ve içten pazarlıklıdır.
• Keşfi Bey: Bihruz’un arkadaşıdır. Sürekli olarak yalan söyler, yalanlarıyla Bihruz’u kandırır

6. Okuduğunuz metindeki kahramanların ruh hâli ile zaman ve mekân arasındaki ilişkiyi dikkate alarak olayların gelişiminde zaman ve mekânın işlevini belirleyiniz.
Cevap: Metindeki mekan İstanbul’dur. (Bulgurlu, Çamlıca, Üsküdar, Bihruz Bey’in köşkü…) Romanda zaman ifadesi olarak gece gündüz kavramları olayın yaşanış zamanını ortaya koymaktadır. Mekan ve zaman kahramanın ruh durumunu yansıtacak şekilde kurgulanmıştır.

7. Okuduğunuz metnin anlatıcısını ve bakış açısını tespit ederek anlatıcının okuru etkilemek için yönlendirme yapıp yapmadığını, olayları yorumlayıp yorumlamadığını, yazarın düşünce veya kişiliğiyle örtüşen bir yansıtıcı olup olmadığını, taraflı davranıp davranmadığını değerlendiriniz.
Cevap: Bakış anlatıcısı ilahi bakış açısı, anlatıcısı hakim anlatıcıdır. Anlatıcı romanın genelinde olayları yorumlamış, yönlendirme yapmıştır.

8. Okuduğunuz metinde, metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurları ve metnin dönemin gerçekliğiyle ilişkisini tespit ederek metindeki millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi ve tarihî öğeleri belirleyiniz.
Cevap: Dönemin gerçekliğini yansıtan unsurlar: Tanzimat Dönemi’ndeki kültürel çatışmalar, Günlük konuşmada Fransızca sözcüklerin kullanılması.

9. Okuduğunuz metni; bağlı olduğu edebî dönem, akım, gelenek, topluluk açısından değerlendiriniz. Metinde görülen edebî, felsefi, estetik anlayışın metne yansımalarını yorumlayınız.
Cevap: Metnin dil ve üslup özellikleri yazıldığı dönemi yansıtmaktadır. Günümüze göre oldukça ağır ve süslü bir dil vardır. Edebi bir üslup kullanılmakla beraber realizm akımının etkileri görülmektedir. Romanda Bihruz’un şahsında bütün bir Osmanlı toplumu, özellikle İstanbul’un Beyoğlu ve Çamlıca semtlerinde sürdürülen yaşama tarzı eleştirilir.

10. Okuduğunuz metni ve yazarın biyografisini de dikkate alarak yazar ile metin arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Cevap: Edebiyatımızın ilk realist romanı olan Araba Sevdası’nda yazar sıradan bir aşk hikayesini anlatıyor gözükse de daha çok dönemin gerçeklerini yansıtmaktadır. Metinde Batı etkisinin kendisini iyiden iyiye hissettirdiği II. Abdülhamit Dönemi, toplumsal ve sosyal özellikleri ile ele alınmakta ve eleştirilmektedir.

11. Okuduğunuz metinde yararlanılan anlatım biçimlerini (öyküleme, betimleme vb.) anlatım tekniklerini (gösterme, tahkiye etme, özetleme, geriye dönüş, diyalog, iç konuşma, iç çözümleme, bilinç akışı, pastiş, parodi, ironi vb.) tespit ederek bunların metindeki işlevini belirleyiniz.

Anlatım Biçimleri: Öyküleyici ve betimleyici anlatım.
Anlatım teknikleri: Tahkiye etme (anlatma tekniği) Metinde tahkiye; olay anlatımı, iç çözümleme, geriye dönüş) şeklinde verilmiştir.
Gösterme tekniği: (Metinde gösterme tekniği diyalog şeklinde verilmiştir)

12. Tanzimat Dönemi roman yazarlarını ve eserlerini yazınız.

Tanzimat dönemi hikaye yazarları ve eserleri

• Ahmet Mithat Efendi ➠ Kıssadan Hisse, Letâif-i Rivâyât (25 cilt)
• Emin Nihat➠Müsameretname
• Sami Paşazade Sezai➠Küçük Şeyler
• Recaizade Mahmut Ekrem➠Şemsa, Muhsin Bey

Türk edebiyatından sinemaya uyarlanmış romanları araştırınız. Bu romanları konularıyla birlikte aşağıya yazınız.

• Yılanların Öcü-Fakir Baykurt
• Susuz Yaz – Necati Cumalı
• Çalıkuşu – Reşat Nuri Güntekin
• Yaprak Dökümü – Reşat Nuri Güntekin
• Cingöz Recai – Peyami Safa
• Vurun Kahpeye – Halide Edip
• Aşk-ı Memnu – Halit Ziya Uşaklıgil
• Hababam Sınıfı – Rıfat Ilgaz
• Ağrı Dağı Efsanesi-Yaşar Kemal
• Mutluluk -Zülfü Livaneli
• Gulyabani – Hüseyin Rahmi Gürpınar
• Zübük -Aziz Nesin
• Yılanı Öldürseler – Yaşar Kemal
• Kaçak – Orhan Kemal
• Anayurt Oteli -Yusuf Atılgan
• Fikrimin İnce Gülü- Adalet Ağaoğlu
• Gölgesizler-Hasan Ali Toptaş
• Kıskanmak-Nahit Sırrı Örik
• Salkım Hanımın Taneleri – Yılmaz Karakoyunlu