10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 132 Cevapları Meb Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Destan türünün tarihsel dönemle ilişkisini belirleyiniz.
Cevap: Destanlar, milletlerin en eski edebî ürünleridir. Onun için yazılı belge olmayan bu çok eski dönemlerle ilgili bilgileri destanlardan öğrenmekteyiz. Milletlerin yaşadıkları olayları, onları derinden etkileyen hadiseleri; kültürel, dinî özellikleri destanlar sayesinde öğrenmekteyiz.

2. Oğuz Kağan, halkına söylediği “Gökteki güneş ise yurdun bayrağı olsun / İlimizin çadırı, yukardaki gök olsun” sözüyle ne anlatmak istemiştir? Açıklayınız.
Cevap: Bu sözle Oğuz Kağan, Türklerin cihan hakimiyeti anlayışını dile getirmektedir. Tüm dünyayı bir Türk yurdu olarak görmektedir.

3. Oğuz Kağan Destanı adlı metnin tema ve konusunu belirleyiniz.;
Cevap: Metnin teması kahramanlık, konusu ise Oğuz Kağan’ın gösterdiği kahramanlıklarla Türklere hakan olup Türk birliğini kurmasıdır.

4. Metinde anlatıcı ve bakış açısının işlevini belirleyiniz.
Cevap: Metinde 1. ve 3. kişili anlatıma yer verilmiştir. İlahi bakış açısı ile yer yer kahraman bakış açısı kullanılmıştır.

5. Metindeki anlatım biçimleri ve tekniklerinin işlevlerini belirleyiniz.
Cevap: Metinde anlatım biçimi olarak öyküleme ve betimleme; anlatım tekniği olarak gösterme, diyalog, özetleme kullanılmıştır.

6. Metnin üslup özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Metin şiir şeklinde oluşturulmuştur. Devrik cümleler metne doğallık ve akıcılık kazandırmıştır. Metin kısa cümlelerle oluşturulmuştur.

7. Metindeki kişi, yer ve zaman unsurlarını belirleyiniz.

Kişi: Oğuz Kağan, babası Ay kağan, Uluğ Türük, Oğuz Kağan’ın oğulları Gün, Ay, Yıldız; Gök, Dağ, Deniz
Yer: Oğuz yurdu
Zaman: Zaman net değildir. “Bu çağda, sabah olunca, yine bir gün” gibi belirsiz ifadeler vardır.

8.
Ali: Türk destanları doğal destan aşamalarını tamamlamıştır. Destanların yazma nüshalarına Yunan ve Latin kaynaklarından ulaşılabilir.
Ahmet: Türkler zengin bir destan geleneğine sahip olmalarına rağmen Türk destanları oluşum aşamalarını tamamlayamamıştır.
Fatma: Destanlar; Türklerin yerleşik hayata geçmedikleri dönemin, atlı göçebe kültürün ürünü olduğu için destanların yazılı kaynaklarına ulaşılamamıştır.
Ayşe: Türk destanları derlenip yazıya geçirilmemiştir. Yazılmış ise de günümüze ulaşan bir destan nüshası yoktur.

Yukarıda Türk destanlarıyla ilgili öğrenci görüşlerine yer verilmiştir. Hangi öğrencilerin görüşleri doğrudur? Gerekçesiyle belirtiniz.

• Cevap:

Öğrencilerin görüşlerini şu şekilde aktarabiliriz:

• Ali’nin görüşü yanlıştır. Çünkü Türk destanları bir bütün halinde yazıya geçirilememiştir. Ayrıca Türk destanlarına ait bilgilere Yunan ve Latin kaynaklarında değil İran, Çin ve Arap kaynaklarından ulaşılabilmektedir.
• Ahmet’in görüşü doğrudur. Türk destanları içerisinde üç aşamayı tamamlayan yoktur.
• Fatma’nın görüşü doğrudur. Doğuş, yayılma ve derleme aşamalarının üçünden de geçen bir Türk destanı yoktur.
• Ayşe’nin görüşü doğrudur. Doğuş, yayılma ve derleme aşamalarının üçünden de geçen bir Türk destanı yoktur.

Etkinlik

a. Oğuz Kağan Destanı adlı metinde anlatılanlar ile dönemin gerçekliği arasındaki ilişkiyi karşılaştırınız.
Cevap: Oğuz Kağan Destanı’nda anlatılanlar ile dönemin gerçekliği arasında bir uyum vardır. Orta Asya Türklerinin o zamanki yaşam biçimi metne yansımıştır. Oğuz Kağan aslında Hun hükümdarı Mete’dir. Her ne kadar zaman zaman olağanüstü unsurlar metne girmiş olsa da dönemin yönetim anlayışı, avcılık kültürü gibi özellikler metinde yer almaktadır.

b. Karşılaştırma sonuçlarından hareketle tarihî gerçekliğin edebî metinlere ne ölçüde yansıdığını ifade ediniz.
Cevap: Edebî metinlerde tarihî gerçekliğin mutlaka yansımaları olsa da bu yansıma kurmaca gerçekliğin imkânlarıyla olmaktadır. Esere mutlaka hayalî unsurlar girecektir ve kurgusallık sağlanacaktır. Bu durum olmasaydı zaten edebî metinle Tarih metinlerinin bir farkı olmazdı.

c. Metinde millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik ögeleri belirleyiniz.
Cevap: Oğuz Kağan’ın cihan hakimiyeti anlayışı millî bir değer olarak yer alır. Tanrı inancı, Türk halkının Oğuz Kağan’a itaati manevi değer olarak yer alır ancak destanlarda kavmi değerler yer aldığı için evrensel bir değere ulaşamayız. Halkın Oğuz Kağan’ın etrafında birleşmesi, Oğuz Kağan’ın ülkesini çocukları arasında paylaştırması sosyal, siyasi ve tarihî ögelerdir. Bozkurt da metindeki mitolojik unsurdur.

ç. Belirlediğiniz bu değerlerle içinde yaşadığınız toplumun sosyal ve kültürel değerlerini karşılaştırınız.
Cevap: Orta Asya Türk kültürü ile günümüzdeki Türk kültürü arasında çok farklılıklar olmasına rağmen devlet yöneticisine itaat etmek, asker bir millet olmak o zamanla günümüz için benzer durumlardır. Ancak din anlayışı, yaşam biçimi açısından çok büyük farklılıklar vardır.