10. Sınıf Biryay Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 96 Cevapları

Metin ve Türle İlgili Açıklamalar

Nefes, Bektaşi âşıklarınca yazılan tasavvuf konulu şiirlerdir. Genellikle hece ölçüsünün 7, 8, 11’li kalıplarıyla yazılır. Nazım birimi dörtlüktür. Diğer tasavvuf kollarındaki ilahinin karşılığıdır. Bunun yanı sıra Bektaşi âşıklarınca söylenmiş naat ve Hz. Ali methiyelerine de nefes adı verilir. Nefeslerde tasavvuftaki “vahdetivücud” anlayışı anlatılır. Nefeslerde gösterişsiz, alçak gönüllü ve alaycı bir üslup dikkati çekmektedir. Nefes; ayinlerde, saz eşliğinde, kendine özgü bestesiyle okunur. Dervişler; ilahide olduğu gibi ilahi aşk, bu yolda çekilen acılar, Allah’a ulaşma yolları, mürşide duyulan hayranlık, müritliğin adabı üzerine de nefesler düzenler.

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Abdal Musa olarak anılan kişi kimdir, özellikleri nelerdir? Kaygusuz Abdal bu kişiyi neden övmektedir?

Cevap: Abdal Musa 14. yüzyılda yaşamış olan Türk ereni. Ahmed Yesevi dervişlerinden Hacı Bektaşi Veli mensubudur.

2. Okuduğunuz şiirde tasvir edilen tekke nasıl bir yerdir, kimler buraya gelmektedir?

Cevap: Şiirde tasvir edilen tekke Anadolu dervişlerinin geldiği, tüccarların gelip konakladığı, açların doyurulduğu, Abdal Musa’ya mürit (aşık) olmak isteyenlerin geldikleri bir yerdir.

3. Okuduğunuz şiiri şaire yazdıran duygu nedir? Açıklayınız.

Cevap: Piri Abdal Musa’ya duyulan sevgi ve hayranlıktır.

4. Bu şiiri aşağıdaki ahenk unsurlarına göre değerlendiriniz. Bu unsurların şiirin anlatımına katkısını açıklayınız.

Ölçü: 11’li hece ölçüsü

Kafiye ve redifleri:

a-Beglerimüz elvan gülün üstine,
b-Aglar gelür şahum Abdal Mûsâ’ya.
a-Urum abdalları postun egnine,
b- Baglar gelür şahum Abdal Mûsâ’ya.

“-ne”: redif ,-“-i” : yarım kafiye
“-lar gelür şahum Abdal Musa’ya” :redif ; “ag”: tam kafiye
c-Urum abdalları gelür dost deyü,
c-Egnimüzde aba hırka post deyü,
c-Hastaları gelür derman isteyü,
b-Saglar gelür şahum Abdal Mûsâ’ya.

– deyü redif : ost: zengin uyak
-lar gelür şahum Abdal Musa’ya:redif

d-Hind’den bazergânlar gelür yayunur,
d-Pişer lokmaları açlar doyunur,
d-Âşkları gelür bunda soyunur,
b-Erler gelür þahum Abdal Mûsâ’ya

-unur : redif , “y” yarım uyak
-lar gelür şahum Abdal Musa’ya:redif

Meydanında dara durmuş gerçekler,
Çalınur koç kurbanlara bıçaklar,
Dögilür kudüm açılur sancaklar,
Tuglar gelür şahum Abdal Mûsâ’ya.

-ler-lar : redif , “-k” yarım uyak
-lar gelür şahum Abdal Musa’ya:redif

Benüm bir istegüm vardur Kerim’den,
Münkir bilmez evliyânun hâlinden,
Kaygusuz’am ayrı düşdüm pîrimden,
Aglar gelür şahum Abdal Mûsâ’ya

-den : redif , uyak yok
-lar gelür şahum Abdal Musa’ya:redif , “g” yarım uyak

Edebi Sanatlar:

Nazım Birimi: Dörtlük

Kafiye Şeması: abab/ cccb/dddb/eeeb

Etkinlik

1. Duygu ve düşünceleri zarafet (çekici, hoşa giden) ölçüleri içinde söylemek nefesin en belirgin özelliğidir. Bu bilgiye göre zarafetle söylenen bölümleri tespit ediniz.

Hind’den bezirgânlar gelür yayınur
Pişer lokmaları açlar doyunur
Âşıkları gelir bunda soyunur
Erler gelür şahum Abdal Musa’ya

2. Aşağıda verilen metni okuyunuz. Kaygusuz Abdal’ın elindeki dünyevi imkânları bırakarak bir tekkeye derviş olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?

“Alaiye (Alanya) beyinin oğlu Gaybi, avlanırken attığı okla bir geyiği koltuğundan vurur. Yaralı geyik kaçar, Gaybi arkasından kovalar. Geyik Abdal Musa’nın tekkesine girer, arkasından Gaybi de girer, dervişlerden geyiği sorar. Dervişler geyiği görmediklerini söylerler. Tekkenin şeyhi Abdal Musa gelir koltuğunun altından kanlı oku çıkararak Gaybi ’ ye verir. Gaybi okunu tanır ve Abdal Musa’ya bağlanır. Alanya beyi oğlunu tekkeden kurtarmak ister ama Gaybi, Musa’dan ayrılmaz. Bütün dünya saltanatını bırakıp derviş olur.

Cevap: Kaygusuz Abdal’ın elindeki dünyevi imkânları bırakarak bir tekkeye derviş olması onun kendisini ve hayatını Allah yoluna adadığını gösterir.